FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi HAZIRLAYAN: Emine Merve KABAK 1090310317 Bilgisayar Dersi Uygulama Projesi

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Varlıkların yaptıkları işleri, eylemleri, zaman ve kişiye bağlayarak anlatan kelimelere fiil denir. Fiil olan sözcükte üç temel öğe vardır. Eylem Zaman Kişi

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Yaklaşıyordum, durmuştur, söylüyor, buldu (yaklaş, dur, söyle, bul) Bu kelimelerin fiil olup olmadıklarını anlamak için, en küçük anlamlı parçalarını (köklerini) buluruz. Bulduğumuz bu köklere, mastar eki, "-mek, -mak" ekleriz. Eğer anlamlı kelimeler elde ediyorsak, bulduğumuz kelimeler fiil demektir.

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Örneğin; "göz" sözcüğüne "-mek, -mak" mastarını eklediğimizde "gözmek, gözmak" gibi anlamsız kelimeler oluşuyor. Demek ki "göz" sözcüğü fiil değildir. Kök: Fiilerin sonlarındaki bütük ekler atıldıktan sonra kalan anlamlı kısmına kök denir.

BASİT ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Dilimizde tek zamanlı ek almış fiiller olduğu gibi birden çok zaman veya kip eki almış fiiller de vardır: A-) Basit Zamanlı Fiiller: Tek zaman eki almış fiillerdir. Türkçede geniş zamanla birlikte dört temel zaman bulunur.

BASİT ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 1-) Geçmiş Zaman: İş veya oluşun daha önceden, geçmişte yapıldığını bildiren zamandır. İkiye Ayrılır. İkiye Ayrılır: a. Belirli (-di'li) Geçmiş Zaman: Eylemin sözün söylendiği andan, önceden yapıldığını, söyleyenin kesin inancıyla tam anlatrır: Fiillerde bulunan "-di, -du, -dü, -tu" ekleri -di'li geçmiş zamanı belirtirler. Öğretmenimiz sınıfa geldi. Bütün çocuklar bahçeye koştu ...

BASİT ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi b. Belirsiz (-miş'li) Geçmiş Zaman: Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir ancak, kesinlik yoktur. Söyleyen kendisi duyup görmemiş, işitmiştir. Bu kip masallara yakışır. Fiillerde bulunan "-muş, -mış, -miş, -müş" ekleri -miş'li geçmiş zamanı belirtirler. Okul bahçesinde üç tur koşmuş. Havalar soğuyunca üşütmüş...

BASİT ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 2. Şimdiki Zaman: Eylem ile anlatımın birlikte olduğunu bildiren zamandır. Ders çalışıyorum. Alışveriş yapıyorum. 3. Gelecek Zaman: Eylem ile anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandır. Aynur tiyatroya gidecek. Birlikte eğleneceğiz. .

BASİT ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 4. Geniş Zaman: Eylem her zaman yapılabileceğini bildiren zamandır Akşamları trene binerim. Her gece oyun oynarım.

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi B. BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER: Birden çok zaman veya kip eki almışlardır. 1. Hikâye: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "idim veya idi" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + idi __ bakıyordu al + mış + idim __ almıştım 2. Rivayet: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "imişim, imiş" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + imiş __ bakıyormuş al + acak + imiş __ alacakmış

FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi B. BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER: 3. Şart: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "isem, ise" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + isem __ bakıyorsam al + acak + ise __ alacaksa

BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi B. Birleşik Zamanlı Fiiller: 3. Şart: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "isem, ise" getirilerek yapılır. bak (ı) + yor + isem __ bakıyorsam al + acak + ise __ alacaksa

FİİLLERDE ŞAHIS Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Fiillerin belirttiği iş, oluş veya hareket bir şahsa bağlıdır. Bunu fiilin aldığı ekten ve fiile yönelttiğimiz sorudan anlarız. Geldim Kim geldi? __ Ben (I. tekil şahıs) gel fiil kökü - di zaman eki - m şahıs eki __ geldim

FİİLLERDE ŞAHIS Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Aşağıda "gelmek" fiilinin şahıslara göre çekimi yapılmıştır: geldim, geldin, geldi, geldik, geldiniz, geldiler (I. tekil şahıs) (II. tekil şahıs) (III. tekil şahıs) (I. çoğul şahıs) (II. çoğul şahıs) (III. çoğul şahıs)

FİİL KİPLERİ Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Fiillerde zaman, şahıs veya dilek bildiren, ek almış biçimlerine kip denir. Dilimizde fiil kipleri ikiye ayrılır: Haber Kipleri: Haber kipleri işin, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara BİLDİRME KİPLERİ de denir.

FİİL KİPLERİ Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Belirli (-di'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemin sözün söylendiği andan, önceden yapıldığını, söyleyenin kesin inancıyla tam anlatrır: Fiillerde bulunan "-di, -du, -dü, -tu" ekleri -di'li geçmiş zamanı belirtirler. Öğretmenimiz sınıfa geldi. Bütün çocuklar bahçeye koştu ...

FİİL KİPLERİ Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 2. Belirsiz (-miş'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir ancak, kesinlik yoktur. Söyleyen kendisi duyup görmemiş, işitmiştir. Bu kip masallara yakışır. Fiillerde bulunan "-muş, -mış, -miş, -müş" ekleri -miş'li geçmiş zamanı belirtirler. Okul bahçesinde üç tur koşmuş. Havalar soğuyunca üşütmüş...

FİİL KİPLERİ Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 3. Şimdiki Zaman Kipi: Eylem ile anlatımın birlikte olduğunu bildiren zamandır. çalışıyorum. Alışveriş yapıyorum. Şimdiki zaman kipinin eki "-yor" fiillere hiç değişikliğe uğramadan eklenir.

FİİL KİPLERİ Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 4. Gelecek Zaman Kipi: Eylem ile anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandır. Aynur tiyatroya gidecek. Birlikte eğleneceğiz. Gelecek zaman kipinin ses uyumuna göre "-ecek, -acak" tır

FİİL KİPLERİ Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 5. Geniş Zaman Kipi: Eylem her zaman yapılabileceğini bildiren zamandır Akşamları trene binerim. Her gece oyun oynarım. Gelecek zaman kipinin ekleri "-ar, -er, -ır, -ir, -or, -ör, ur, -ür, -r" dir.

EK FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi İsim soylu kelimelerin sonlarına eklenen ve onları çekimli hale getiren eklere, EK-FİİL EKİ denir.

EK FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Ek fiilin dört çeşit zamanı vardır: 1. Olayların her zaman olabileceğini belirten geniş zaman anlamı: çocuğum çocuksun çocuktur (çocuk) çocuğuz çocuksunuz çocuklar

EK FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 2. Ek - fiilin hikâyesi geçmiş zaman anlamı verir: çocuktum çocuktun çocuktu çocuktuk çocuktunuz çocuktular

EK FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 3. Ek - fiilin rivayeti başkasından duyulan şekildeki anlatımlar için kullanılır. çocukmuşum çocukmuşsun çocukmuş çocukmuşuz çocukmuşsunuz çocukmuşlar

EK FİİLLER Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 4. Ek - fiilin şartı, şart anlamı verir: çocuksam çocuksan çocuksa çocuksak çocuksanız çocuksalar

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi FİİLERDE ÇATI: Fiillerin, özne ve nesnelerine göre almış oldukları durumlara, gösterdikleri özelliklere çatı denir.

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi FİİL ÇATISI: A.Nesnelerine Göre B.Öznelerine Göre Geçişli Fiil 1.Etken Fiil Geçişsiz Fiil 2.Edilgen Fiil 3.Dönüşlü Fiil 4.İşteş Fiil

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 1.Geçişli Fiiller: Kullanım sahasına çıktığında nesneye ihtiyaç duyan, nesne alabilen fiillere geçişli fiiller denir. Kardeşi kalemini kırmış. Özne nesne yüklem Kardeşi neyi kırmış? Kalemini (nesne) FİİL GEÇİŞLİDİR !

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Akşam güzel bir film seyrettik. Yüklem Ne seyrettik ? Film (nesne) FİİL GEÇİŞLİDİR !

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi DİKKAT ! Bir fiilin geçişli ya da geçişsiz olduğunu öğrenmek için soru sorarken, önce özneyi bulmalıyız.Özneyi bulmadan nesneyi bulmaya çalışırsak yanılabiliriz.Çünkü bazı kullanımlarda özne ve nesne karışabilmektedir.

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Şakalaşırken eli çıkmıştı. Yüklem Çıkan ne? Eli (Özne) FİİL GEÇİŞSİZDİR !

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi DİKKAT ! Bir fiilin geçişli olabilmesi için , önemli olan o fiilin “ne, neyi, kimi” sorularına cevap verebilmesidir.Bazen fiil geçişli olduğu halde cümlede nesne bulunmayabilir.

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Akşama kadar bekledim. Yüklem Akşama kadar bekledim. Kimi bekledim? Onu , kardeşimi..... (nesne)

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Geçişli fiiller ayrıca yapılışlarına göre de incelenir. Bunlar oldurganlık ve ettirgenliktir. A.Oldurgan Fiiller: Geçişsiz fiillerin geçişli hale getirilmesine oldurgan fiil denir. Oldurgan fiiller , geçişsiz fiillere getirilen “-r, -t, -tır, -dır...” ekleriyle yapılır.

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Çocuğu zor da olsa uyuttum. Yüklem “Uyumak” Neyi uyumak? (Cevap yok) “Uyutmak” Neyi uyutmak? (Çocuğu) FİİL OLDURGANDIR !

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Geçişsiz fiil Geçişli fiil gülmek -dır- gül-dür-mek Ağlamak -t- ağ-lat-mak Pişmek -ir- piş-ir-mek Çıkmak -r- çık-ar-mak Oldurgan Fiil

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi B.) Ettirgen Fiiller: Geçişli fiillerin geçişlilik derecesinin arttırılmasına ettirgen fiil denir. Ettirgen fiiller, oldurgan fiillerde olduğu gibi “-r, -t, -tır” ekleriyle yapılır. Evin kapısını kırdırdı. yüklem Neyi kırdırdı? Evin kapısını (nesne) kırdı - kırdırdı

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi 2. Geçişsiz Fiiler: Nesne gerektirmeyen, nesne olmadan da kullanım sahasına çıkan fiillere geçişsiz fiil denir. Bu söze sınıftakilerin hepsi gülmüştü. Yüklem Ne gülmüştü? Neyi gülmüştü? Kimi gülmüştü? FİİL GEÇİŞSİZDİR !

FİİLLERDE ÇATI Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi Ağaçların yaprakları sarardı. Yüklem Sararan ne? Ağaçların yaprakları (özne) Neyi sarardı? Kimi sarardı? FİİL GEÇİŞSİZDİR !

SON ! Erciyes Üniversitesi Türkçe Eğitimi HAZIRLAYAN: Emine Merve KABAK 1090310317 Bilgisayar Dersi Uygulama Projesi