TAMLAMALAR İSİM VE SIFAT TAMLAMALARI HAZIRLAYAN:SÜNDÜS ÇELİK TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ 2.SINIF

SIFAT TAMLAMASI Bir sıfatın, ismin önüne gelerek, onu nitelemesi yada belirtmesiyle oluşan tamlamalardır. Sıfat+İsim=> Sıfat Tamlaması (Sıfat=Tamlayan, İsim=Tamlanan) Büyük insan, Düz saç, Üç Elma, O adam

Not: Sıfat mutlaka ismin önünde olmalıdır. Adamın burnu epey büyüktü Not: Sıfat mutlaka ismin önünde olmalıdır. Adamın burnu epey büyüktü. (“Büyük” sözcüğü sıfat olmasına rağmen, sıfat tamlaması kurmamıştır.) Not: Adlaşmış sıfat, sıfat tamlaması sayılmaz.

Not: Adlaşmış sıfat, bir sıfat tarafından nitelenerek yada belirtilerek sıfat tamlaması oluşturabilir. Yakışıklı gençleri daha çok severim. Not: Sıfat tamlamasında tamlayan yada tamlanan isim tamlaması olabilir. Sıcak yaz akşamları, El örgüsü kazak

İSİM TAMLAMALARI *İki yada daha fazla ismin yan yana gelmesiyle oluşan öbeğe “isim tamlaması” denir. İsim+isim=> İsim tamlaması Tamlayan+Tamlanan=>Tamlama

Tamlayan Ekleri : -nin, -in, -im, -den (Bunlar ses değişimine uğrayabilir.) Tamlanan Ekleri: -i, -si, -im, -in, -imiz, -iniz, -leri (Bunlar ses değişimine uğrayabilir.) Ali'nin Kitabı, Kalemin Ucu, Benim Arabam, Sizin Aileniz, Pencerenin Camları

Not: Bazı tamlamalarda tamlayan eki olarak “-den, -dan” ekleri kullanılabilir. Bu ek seçme anlamı katmak için gelmektedir. Oturanlardan Biri

Not: Bazı istisna durumlarda tamlayan ve tamlanandaki kaynaştırma harfleri yerine “y” harfi kullanılabilir. Suyun Altı, Şişenin Suyu Not: “Benim Kalemim” tamlamasındaki “ben” zamiri “-im” eki almıştır. Bu ekin aslı “-in” dir. Fakat bu ek zamanla ses değişikliğine uğramıştır.

Tamlayanın ve tamlananın, tamlama eklerini (ilgi, iyelik) aldığı tamlamalardır. (Tamlayan+İlgi Eki) + (Tamlanan+İyelik Eki) Evin Önü Gökyüzünün Maviliği Yağmurun Yağışı Pantolonun Düğmesi Bizim Evimiz Odanın Duvarları Çocuklardan Biri Yolculardan Birkaçı Çalışmanın Faydası (Fiilimsi kullanılmış)

Not: Tamlamayı kuran sözcükler her zaman ad olmayabilir Not: Tamlamayı kuran sözcükler her zaman ad olmayabilir. Senin Silgin , Silgilerin Bazısı , Onların birkaçı , Adamın Kendisi (Zamir kullanılmış)

Uyarı: İsim tamlamalarında fiilimsi kullanılıp, kullanılmayacağı konusu net değildir. Genel kanaat, Tamlayan kısmında kullanılabileceği yönündedir.

Not: Belirtili isim tamlamasında, tamlayanla tamlanan arasına farklı sözcükler girebilir. Bu durumda da isim tamlamasının türü değişmez. Dağın sert kayalıkları => Belirtili İsim Tamlaması (Araya sıfat girmiş)

Not: Belirtili isim tamlamasında, tamlayan ve tamlanan niteleyici öğeler alabilir. İsim tamlamasının türü değişmez. Genç kızın sarı saçı => Belirtili İsim Tamlaması (Tamlayan da, tamlanan da sıfat almış)

Not: Tamlayanı zamir olan isim tamlamalarında, zamir düşürülerek “tamlayanı düşmüş isim tamlaması” oluşur. (Benim) / Kalemim kırıldı.

Not: İsim tamlamasında tamlayan yada tamlanan birden fazla olabilir Not: İsim tamlamasında tamlayan yada tamlanan birden fazla olabilir. Damın tahtası, kiremidi eskimişti. (Tamlanan iki tane) Hanımının, çocuğunun duaları etkili olmuştu. (Tamlayan iki tane) Not: Belirtili İsim tamlamalarında, tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir. Sesi uzaklardan geliyordu suyun.

BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI *Sadece tamlananın tamlama eklerini aldığı isim tamlamalarıdır. (Tamlayan) + (Tamlayan+İyelik Eki) Kendi Gömleği Müdür Yardımcısı Futbol Topu Galata Kulesi Çam Sakızı Çoban Armağanı Çocuk Parkı

Not: Belirtisiz isim tamlamalarında, istisna olan bazı durumlarda araya sözcük girer. Kültür Eski Bakanı

Not: Belirtisiz isim tamlamasına getirilen sıfat, tüm tamlamanın sıfatı olur ve sıfat tamlaması oluşur. Taze inek sütü => Sıfat Tamlaması (İnek sütü > Belirtisiz İsim Tamlaması) Sıcak yaz akşamı => Sıfat Tamlaması (Yaz akşamı > Belirtisiz İsim Tamlaması)

Not: Belirtisiz isim tamlaması sıfat olarak kullanılabilir Not: Belirtisiz isim tamlaması sıfat olarak kullanılabilir. Parlement mavisi gömlek Not: Bazı durumlarda tamlanan eki düşebilir. Topkapı(-sı) , Lale Sokak(-ğı)

TAKISIZ İSİM TAMLAMASI Tamlayanın da tamlananın da tamlama eklerini almadığı tamlamalardır. Bu tip tamlamaların takısız isim tamlaması olabilmesi için; Tamlananın neyden yapıldığının, neye benzediğinin bildirilmesi gerekir. Deri Ceket, Demir Kapı, Cam Kavanoz >>> Neyden yapıldığı…. Elma Yanak, Kepçe Kulak, Selvi Boy >>> Neye benzediği…

Zeytin Göz => Takısız İsim Tamlaması Siyah Göz => Sıfat Tamlaması İpek Saç => Takısız İsim Tamlaması Yumuşak Saç => Sıfat Tamlaması İpek Mendil => Takısız İsim Tamlaması Not:Takısız isim tamlaması tartışmalı bir konudur.

ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI İkiden fazla isimden oluşan isim tamlamalarıdır. *Bu tür tamlamalarda; tamlayan, tamlanan yada her ikisi birden isim tamlaması olabilir. Masa örtüsünün kenarı (Masa,örtü,kenar) (Tamlayanı isim tamlamasından oluşmuş, zincirleme isim tamlaması)

Örnek: Evin mutfak dolabı. Devlet hastanesinin doktor odası. Demir kapının kolunun vidasının üstü.