YAĞLAMA VE YAĞLAMA SİSTEMLERİ Doç.Dr. Adnan PARLAK

YAĞLAYICI VE YAĞLAMA SİSTEMİNİN GÖREVLERİ Sürtünme direncini minimuma indirmek, Motoru aşınmaya karşı korumak, Sürtünmenin gerçekleştiği bölgeleri ve pistonunun soğutulmasına katkı sağlamak, Yağlama yapılan bölgelerde hareket eden parçalara zarar veren partikülleri uzaklaştırmak, Segman bölgesinde kartere gaz ve yakıt kaçaklarını azaltmak.

YAĞ FİLMİ Yüzeylerin düzgünlüğü Yatak basıncı Yağ viskozitesi Klerens Rolativ hız Yatak boy/çap oranı

Yük ve viskozite değişiminin yağ filmi üzerine etkisi Viskozite düştükçe yağ filmi ÜÖN civarında kritikdir. Yük arttıkça yağ filmi küçülmektedir

Araştırmalar maksimum silindir aşınmasının, 1.Yüksek yük 2.Silindir yağlama yağı miktarının az, 3.Yakıt içerisindeki kükürt miktarının fazla olduğu durumlarında olduğunu göstermektedir.

Silindir ve Yatak aşınmasının ana nedenleri Asidik oluşumun neticesi olarak korozif aşınma (yakıt içerisindeki kükürt neden olur) Aşırı yük, yüksek sıcaklığa bağlı düşük viskozite, aşırı klerens etkilerinin tek tek yada kombine etkisiyle yağ filminin kırılması.

DIŞ SICAKLIĞA BAĞLI SAE SINIFLARI

YAĞLARIN ÜRETİMİNDE KULLANILAN KATIKLAR • Viskozite indeks arttırıcı • Akma noktası düşürücü • Aşınma önleyici • Oksidasyon önleyici • Deterjan ve dispersan • Pas ve korozyon önleyici • Köpük önleyici • Suyu ayırıcı

Yağ katıklarının piston üzerindeki etkisi Katıksız yağ ile çalışmış piston Yeni piston

Farklı BN silindir yağlarının piston üzerinde depozit oluşumuna etkisi Uygun BN (örn BN 70 gibi) yağlama yağı ve uygun yağlama oranlarında silindire verilmelidir.

Korozyon önleyicilerin bakır kurşun yataklara tesiri Zedelenmiş yatak Sağlam yatak

Silindir yağlama sistemleri Mekanik yağlama sistemi Kontrollü yağlama -Devir kontrollü -Ort. Eff. Basınç kontrollü -Yük kontrollü

Mekanik tip Silindir yağlayıcısı YAĞ NOZULU SAE 50/TBN 70 YAĞ OLMALI (%5 S durumu) YAKIT İÇERİSİNDEKİ KÜKÜRT İÇERİĞİNE BAĞLI OLARAK SAE 40/TBN 30-50 KULLANILABİLİR

Kontrollü Silindir yağlama sistemi

Silindir yağlayıcısı

ADAPTİF SİLİNDİR YAĞLAMA SİSTEMİ( ALPHA ACC-ADAPTIVE CYLİNDER OIL CONTROL) Yağlama yağı miktarı yakıt içerisindeki kükürt miktarına göre ayarlanır. Elektronik kontrollü olarak çalışır Yağ sarfiyatı ve kirletici emisyonlarında azalma meydana gelir Aşınma uniform olur ve azalır

ADAPTİF TİP SİLİNDİR YAĞLAMADA DİKKATE ALINAN KRİTERLER Yakıt içerisindeki kükürt yüzde miktarı, Motor yükü (Yüke bağlı olarak silindire gönderilen yakıt içerisindeki kükürt yüzdesi) Minimum silindir yağlama yağı miktarı ise yağ filmi oluşturma ve deterjan özellikleri dikkate alınarak saptanır. Burada, silindir gömleğinin korozyona müsait yapısı dikkate alınır. Bu miktarlar yakıt içerisindeki kükürt miktarına bağlı olarak yağlama yağı içerisindeki asiti nötralize edecek kadar olmalıdır. TBN: 70-80 olan yağlar için TBN:Yağlama yağı asit nötürleştirme sayısı. Asiti nötürleştirmek için gerekli olan mg cinsinden KOH miktarı demektir.

Adaptif yağlama sisteminde kısmi yüklerde yağlama miktarı yük kontrollü olarak yapıldığı taktirde oldukça yüksek miktarda yağ tasarrufu sağlanabilmektedir.

5 aylık çalışma periyodunda yakıtla giren kükürt miktarı 5 aylık çalışma periyodunda yakıtla giren kükürt miktarı. Aşınma ve yağlama yağı maliyetlerine etkisi

Yukarıdaki açıklamalar TBN 70-80 yağlar için yapılmıştır. Motorda uzun süre kükürt içeriği %1’ in altında olan yakıt kullanılacaksa TBN değeri 30-40 olan yağlama yağı kullanılabilir. Kükürt miktarı %1 %1-2 %2-5 TBN 12-15 15-30 30-

YAĞ ÇEŞİTLERİ Yatak yağları(System oil) Silindir yağları Turboşarjer yağları Gavarnör yağları

SİLİNDİR YAĞLARI TBN (Total Base Number - Toplam alkalin sayısı) AV (Alkalinity Value – Alkalinite Değeri) Her bir gram yağşamayağında potasyum hidroksitin (KOH) mg değeri

YAĞLAMA SİSTEMİNDE KULLANILAN YAĞLAR VE MARKALAR

Y.YAĞI DEVRE ELEMANLARI TA NKLAR POMPALAR FİLİTRELER SEPERATÖRLER SOĞUTUCU

DİZEL MOTORLARINDA YAĞLAMA Krankşaft ve ana yataklar Krankpin ve yatakları Kroshed gaydları Pistonpin ve yatakları Piston ve silindir Turboşarjer Valf hareket mekanizması

BASİTLEŞTİRİLMİŞ BİR MOTOR YAĞLAMA DEVRESİ Yağ pompası, streyner ve ince yağ filtresi çifttir. İnce yağ filtrelerinden birisi (50 m gözenek çaplı) sistem devrede iken sökmeden temizleme işlemi yapmaya müsait olmalıdır. Alçak basınç, yüksek sıcaklık ve düşük seviye alarmı olmalıdır Yağ içerisindeki suyun atılması yada minimum seviyede tutulması çok önemlidir. BASİTLEŞTİRİLMİŞ BİR MOTOR YAĞLAMA DEVRESİ

Sump tankların iç yüzeyleri yoğuşma nedeniyle oluşacak korozyona karşı kaplanmalıdır. İlk çalışma esnasında yağlama yağı sıcaklığı düşük olabilir. Bu nedenle sump tanka ısıtıcı kangallar konulabilir yada manevra öncesi yağ seperatörü devreye alınarak yağın hem temizlenmesi hemde ısıtılması mümkündür. Yağın belli aralıklarla numunesi alınarak teste tabi tutulması olası arızaların önceden tespitine yardımcı olabilir. -Yatak sarması, -deterjan/dispersan katkıların etkisinin kaybolması Krosetli motorlarda SAE 30/TBN 10-15, trank pistonlularda SAE 40/TBN 30-40 yağlama yağı kullanılmalıdır.

Kemşaftlar genellikle ana yağlama devresiyle yağlanırlar Kemşaftlar genellikle ana yağlama devresiyle yağlanırlar. Yüksek güçlü motorlarda ise ayrı bir yağlama devresi vardır.

Yağ içerisindeki su, çamur ve çözünemez partiküllerin atılması için seperatör gerekir. Seperasyonu kolaylaştırmak için yağ sıcaklığı 70-80 0C ye kadar ısıtılır. Günümüzde seperasyon aşamaları bir elektronik kontrol ünitesi vasıtasıyla yürütülür.

Seperatör parçaları

Seperatör çalışma prensibi DOĞRU DİSK(D2) BÜYÜK DİSK(D2) KÜÇÜK DİSK(D2) DOĞRU ARAYÜZEY(D3) FAZLA ARAYÜZEY(D3) KÜÇÜK ARAYÜZEY(D2)

Yatak yağlama sistemi

Kroset yağlama yöntemleri Pistonu yağla soğutulan motorlarda İlave pompa ile yağ basıncını yükseltme Kroset yataklarda ÜÖN civarında piston hızının sıfır olması nedeniyle yağ filminin yırtılma riski vardır.bunu önlemek için: Yatak yüzeyini büyütmek Yağ basıncını ana ve krank pin yataklarına göre daha fazla yükseltmek