© The McGraw-Hill Companies, 2005 Bölüm 33 Uluslararası Ticaret David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

© The McGraw-Hill Companies, Bu bölümde Uluslar arası ticaretin yapısını, Karşılaştırmalı Üstünlük kavramını ve ticaretin sağladığı faydayı, Karşılaştırmalı Üstünlük’leri belirleyen etmenleri, Ticaret politikaları ve araçlarını, Gümrük tarifelerinin gerekçelerini ele alacağız.

© The McGraw-Hill Companies, İhracatın GSMH’ye Oranı Kaynak: DPT Not: Türkiye için 1970 ve 2004 yılları alınmıştır.

© The McGraw-Hill Companies, yılında Dünya ihracatının Ülke Gruplarına göre Dağılımı Kaynak: GATT, Directions of Trade

© The McGraw-Hill Companies, yılında Türkiye İhracatının Bölgesel Dağılımı Source: TUİK

© The McGraw-Hill Companies, Dünya İhracatının Bileşimi

© The McGraw-Hill Companies, Türkiye İhracatının Bileşimi Source:DPT

© The McGraw-Hill Companies, Bazı Önemli Noktalar Hammadde fiyatları –Az gelişmiş ülkeler gelişmiş ülkelerce sömürüldüklerini iddia etmektedirler. Hammaddeleri ucuza alıp makine teçhizatı pahalıya satmaları yoluyla Az gelişmiş ülkelerdeki (AGÜ) imalat sanayi ihracatı –Kimi AGÜ’ler imalat sanayi ihracatında başarılı olabilmiştir. –Bu da gelişmiş ülkelerdeki işçilerin işlerini kaybetme korkusuna düşmelerine sebep olmuştur. Gelişmiş ülkeler arasındaki ticari anlaşmazlıklar –Bazı ülkelerde üreticiler verimli modern rakipleri önünde yenilgiye uğramıştır, –Japonya ve Doğu Asya ülkelerindeki rakipler özellikle –Bunun sonucunda ihracat kısıtlanmalı mı? sorusu akla gelir.

© The McGraw-Hill Companies, Karşılaştırmalı Üstünlükler (Comparative advantage) Uluslar arasındaki ticaretin varlık sebebi malların fırsat maliyetleri arasındaki uluslararası farklılıktır. Ticaret, herkesin daha ucuza mal tüketmesini olanaklı kılar. Malın fırsat maliyeti –Bir maldan 1 birim daha fazla üretebilmek için diğer malın üretiminden vazgeçilmek zorunda kalınan miktar Karşılaştırmalı Üstünlük Yasası –Ülkeler ancak üretiminde başkalarına görece daha verimli (görece düşük maliyetli) oldukları malları üretir ve ihraç ederler. Görece yüksek maliyetle üreteceklerini üretmez, o malı üretmekte uzmanlaşmış olan ülkeden ithal ederler.

© The McGraw-Hill Companies, Karşılaştırmalı Üstünlüğün Kaynakları Ülkeler arasındaki en büyük farklılık faktör donanımlarında (factor endowments) ortaya çıkar. Bu da faktör (emek, sermaye) fiyatlarının farklı olması sonucunu doğurur. –Örneğin İngiltere Hindistan’a nazaran daha fazla sermaye ve daha az emeğe sahiptir. –O halde, üretimde kullanılan sermaye maliyeti/emek maliyeti oranı İngiltere’de Hindistan’a nazaran daha düşüktür. –O halde İngiltere’nin sermaye-yoğun mallarda, –Hindistan’ın da emek-yoğun mallarda uzmanlaşmış olması beklenir. Karşılaştırmalı Üstünlük kendini teknoloji düzeyinde de gösterir.

© The McGraw-Hill Companies, Karşılaştırmalı Üstünlük vs. Mutlak Üstünlük Mutlak Üstünlük: –Ülke sözkonusu malı en düşük maliyete üretiyorsa, o malda mutlak üstünlüğü vardır denir. Karşılaştırmalı Üstünlük: –Ülke sözkonusu malı en ucuza değil de, diğer mallara nazaran daha ucuza üretebiliyorsa, o malda karşılaştırmalı üstünlüğü vardır denir.

© The McGraw-Hill Companies, Örnek ABD İngiltere Birim Emek Gereksinimi (saat/birim çıktı) Video3060 T-shirt56 Saatlik Ücret6 dolar2 pound Birim Emek Maliyeti Video180 dolar120 pound T-shirt30 dolar12 pound

© The McGraw-Hill Companies, Örnek (devam) ABD’de video üretmek İngiltere’de üretmekten göreli olarak daha ucuzdur. ABD bir birim daha fazla video üretmek için 6 birim t-shirt’den vazgeçmesi gerekirken, İngiltere 10 birim t-shirt’den vazgeçmelidir. Video üretmenin fırsat maliyeti ABD’de daha düşüktür. Aynı şekilde, İngiltere’de t-shirt üretmenin fırsat maliyeti daha düşüktür. (İngiltere 1/10 video, ABD’de ise 1/6 video)

© The McGraw-Hill Companies, Kazananlar ve Kaybedenler Ülkeler uzmanlaşıp ticaret yaparak kazanırlar –Ancak bu kazançlar ülke içinde herkese ve her ülkeye eşit şekilde dağılmaz. –Örnek: Buzdolabının icat edilmesiyle, Arjantin et ihraç etmeye başlar Amerikan et üreticileri, arazi sahipleri ve Arjantin’li sıradan tüketici yükselen et fiyatlarından ötürü zarar eder Arjantin’li et üreticileri, toprak sahipleri ve dolaylı olarak artan ulusal gelirden pay alan Arjantin’li kar eder, Amerika’lı sıradan et tüketicisi de düşen fiaytlardan dolayı kar eder. Ticari Politikalar –Hükümetin uluslararası ticareti vergi ve teşvik araçlarıyla etkilemeye yönelik uygulamaları Gümrük vergileri, tarifeler –Ya da ihracatı ve ithalatı doğrudan kısıtlayarak Kota

© The McGraw-Hill Companies, Gümrük tarifelerinin İktisadi Etkileri DD ve SS bir mala olan iç talebi ve arzı göstersin. Eğer dünya piyasasında geçerli fiyat P w, ise serbest ticaret olanaklıdır. Yerli firmalar Q s kadar arzederler İç talep Q d kadardır Tarife konulmak suretiyle yerli arz arttırılır ve ithalat kısıtlanır. İçerde fiyat P w + T’ ye çıkar T tarifenin büyüklüğünü gösterir. İç talep Q d ’ ye üşerken, yerli arz Q s ’ a yükselir. Aradaki fark ithal edilir. Ve ithalat düşer DD SS miktar fiyat PwPw QsQs QdQd P w + T Qs'Qs' Qd'Qd'

© The McGraw-Hill Companies, Hükümet geliri artar, dolayısıyla hükümete transfer edilen gelirden bahsedebiliriz. Mal dünya fiyatı P w den ithal edilebilirken iç üretimi artırmak adına tarife konulması üretimden kaynaklanan sosyal maliyeti arttırır. Ve tüketici artığını (consumar surplus) azaltır. Aynı şekilde üreticilere ekstra kar biçiminde bir transferden sözedilebilir. Tarifelerin sebep olduğu refah kaybı DD SS miktar fiyat QsQs QdQd P w + T Qs'Qs' Qd'Qd' Tarife kesimler arası gelir transflerine ve net sosyal kayıplara yolaçar. PwPw

© The McGraw-Hill Companies, Tarifeler Tarifelerin sebep olduğu bu kayıplar toplumun ticaretin kısıtlanmasından zararlı çıkacağına işaret eder. Bu da serbest ticareti destekleyen en güçlü argümandır. GATT, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) anlaşmaları sayesinde tarifeler önemli ölçüde düşürülmüştür. –General Agreement on Tariffs and Trade –Kazananlar, kaybedenler arasındaki mücadele halen DTÖ müzakerelerinde devam etmektedir, ve edecektir.

© The McGraw-Hill Companies, Tarifeler ne zaman konulabilir? Optimal tarife –Birinci eniyi argümanı (first-best) –İthalatçı ülke dünya piyasalarında oluşan fiyatı etkileyebilecek kadar büyükse geçerlidir. Politikalarda neyin hedeflendiği önemlidir. –Belirli bir amacı gerçekleştirmenin en etkin yolu, o aktiviteyi doğrudan etkileyen politikalar uygulamaktır. –Tarifeler, bazı sorunları çözmek, ihtiyaçları sağlamak için de konulmaktadır. Sorunlar ve ihtiyaçların temelinde ticaret doğrudan bir etkiye sahip olmadığından, bu tür argümanlara ikinci eniyi denir.

© The McGraw-Hill Companies, Tarife konulması ne zaman haklı olabilir? Yaşam Tarzını Korumak –Bu durumda üretim teşviği daha iyi sonuç verir. Lüks tüketimi kısmak –Bu da tüketim vergisi ile daha etkin şekilde çözümlenebilir. Bebek Endüstrileri (Infant industries) korumak –Yaparak öğrenme yoluyla yeni aktiveteleri desteklemek için –Bu da geçici üretim teşvikleri ile yapılabilir. Gelirleri arttırmak için –Tarifeler hükümet gelirlerini arttırırlar –Ancak daha iyi yollar bulunabilir

© The McGraw-Hill Companies, Diğer Ticaret Politikaları GATT sayesinde tarifeler düşmüşse de diğer ticaret kısıtlamaları halinde ülkeler arasındaki anlaşmazlıklar devam etmektedir. Bunlar: –Kotalar –Tarife dışı engeller (non-tariff barriers) Yabancı mallara negatif ayrımcılık yapan yönetimsel düzenlemeler –İhracat teşvikleri

© The McGraw-Hill Companies, Üretimdeki etkinsizlik toplumsal kayba yolaçar. Ve tüketici artığının düşmesine İhracat teşvikleri DD S miktar fiyat PwPw Dünya fiyatı Serbest ticaret altında dünya fiyatı P w olsun QdQd Tüketiciler Q d kadar talep eder QsQs Üretim Q s kadardır İhracat GE kadar. G E teşvik Teşvik altında üreticiler Q s ’ üretip iç piyasaya Q d ' kadar mal arzederler. P w + s Qd'Qd' Q `s ' İhracat şimdi AB ye yükselir. A B