VİTAL BULGULAR VÜCUT ISISI ÖĞR. GÖR. ÖZLEM KARATANA ACİL BAKIM 4.DERS

YAŞAM BULGULARI Hayati belirtiler olarak adlandırılan yaşam bulguları vücudun fizyolojik olarak normal işleyişinin dışarıdan ölçülebilmesidir.

Yaşam Bulguları; Sağlık durumunun temel göstergelerinden olan; Vücut sıcaklığı, Nabızdan, Kan basıncı, Solunumdan oluşur.

Yaşam Bulgularını İzlerken; ölçülen bulgunun normal sınırlarına, hastanın tıbbi öyküsü ve kullandığı ilaçlarına, belirtilen değişiklikleri oluşturan çevre koşullarına, ölçüm aletlerinin doğruluğu ve doğru ölçüm kriterlerine dikkat edilmelidir

YAŞAM BULGULARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER a) Yaş b) Cinsiyet, c) Fiziksel aktivite d) Günlük döngü e) Emosyonel durum f) Çevre g) İlaçlar h) Diğer şeklinde açıklanabilir

TERMOREGÜLASYON Vücut ısısının düzenlenmesi, ısının üretimi ile ısı kaybı arasındaki denge ile sağlanmaktadır. -İnsanda, vücut ısısı hipotalamik dengenin kontrolündedir. -Ön hipotalamus preoptik bölgede,3.ventrikülün tabanında yerleşmiş olan bu merkez periferal sıcak ve soğuk nöral reseptörlerden gelen sinyallerle vücut ısısını kontrol eder. - Bu kontrol mekanizmasına “termoregülasyon” denir.

Termoregülasyon vücut iç ısısını 37±1 ºC değerinde sabit tutar Termoregülasyon vücut iç ısısını 37±1 ºC değerinde sabit tutar. -Vücut sıcaklığı 42 ºC ‘ye ulaştığında beyindeki sinir hücrelerinin çoğu ölür. -Vücut ısısının düzenli olması, üretilen ısı ile kaybedilen ısının dengede olmasına bağlıdır.

Vücut iç sıcaklığı 35.5 derece civarında ısı kaybı başlar. Vücut iç sıcaklığı 35 – 32 dereceye düştüğünde düşünce bulanıklığı, mantıksız sonuç çıkarma, sıcaklığı yanlış algılama başlar. Vücut iç sıcaklığı 32 - 30 derece arasında adale sertleşmesi, bilinçsizlik ve zayıf yaşam belirtileri olur. Vücut iç sıcaklığı 25 dereceye düştüğünde ölüm kaçınılmazdır.

ISI ÜRETİMİN ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.Bazal metabolizma 2.Kas çalışması 3.Besin alımı 4.Endokrin etkiler 5.Sempatik sinir sisteminin uyarılması

Hipotalamusun ön lobu, vücut sıcaklığı yükseldiğinde düşürmek için 4 önemli mekanizmadan yararlanır 1.Vazodilatasyon (damarların genişlemesi): Vücut sıcaklığı yükseldiği zaman derideki ‘’damarlarda -genişleme’’ meydana gelir. Böylece ısı kan dolaşımı ile deriye taşınarak kaybedilir. 2.Terleme ve buharlaşma 3. Isı üretiminin azalması: Vücutta -fazla ısı üretimine neden olan tüm kimyasal olaylar ve hormonlar baskılanır. 4. Solunumda artış.

VÜCUT SICAKLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Günün Saati: *Vücut sıcaklığı gün içinde değişebilir. *Sabah en düşük, öğleden sonra en yüksek seviyededir. Günlük ısı değişiklikleri ortalama *0.3-0.5 C *arasında değişir.

Yaş: *Yenidoğanlarda henüz ısı merkezi tam olarak olgunlaşmamıştır. *Beden sıcaklığı iyi düzenlenemez. *Çevre ısısı ile aynı yönde düşüp yükselebilir. *Çocuk, adölesan dönemine ulaşıncaya kadar vücutta ısı dengesi zor kurulur. *Yetişkinlikte organizmada ısı dengesi kurulmuştur. *Yaşlılık döneminde ise bazal metabolizma hızındaki yavaşlamaya, deri altı yağ dokusunda ve ter bezlerinin aktivitesinde azalmaya bağlı olarak birey yeniden sıcaklık değişikliklerine duyarlı hale gelir.

Hormonlar: * Tiroid hormonu ve büyüme hormonunun salgısı arttıkça beden sıcaklığı artar. * Kadınlarda menstrual siklus beden sıcaklığında değişikliğe neden olur. * Menstural siklusta ovulasyon dönemine kadar vücut sıcaklığı düşük seyrederken ovulasyon sonrası yükselir.

Fiziksel aktivite: * Kas çalışması sırasında enerji gereksinimi arttığından kaslarda metabolizma hızlanır. *Metabolizmadaki bu hızlanma ısı üretimini, dolayısıyla vücut sıcaklığını artırır. *Maraton koşucularında vücut sıcaklığı 40 C ye kadar yükselebilir.

Stres: *Psikolojik ve fizyolojik faktörler beden sıcaklığını etkiler. Sempatik sinir sisteminin etkisi ile epinefrin ve nor-epinefrin yapımı ve dolayısıyla metabolizma hızlanarak ısı üretimi artar. *Korku ve anksiyete gibi durumlarda vücut sıcaklığı benzer şekilde yükselir.

Çevre: *Birey çevre sıcaklığının etkisine karşı vücut sıcaklığını giyim biçimiyle dengelemeye çalışır. *Soğuk ortamda koyu renk, kalın giysiler giyilerek ısı kaybı azaltılmaya; sıcak ortamda ise ince, açık renk giysilerle ısı kaybı artırılmaya çalışılır

PATOFİZYOLOJİK: Beden ısısını kontrol eden mekanizmaların bozukluğuna yol açan; -Beyin tümörü -Hipotalamik tümör -Kafa travması -Kafa içi basıncının artması -Koma, -Enfeksiyon -Anemi -Nörovasküler hastalıklar -Yetersiz terleme

Normal Vücut Isısı ALTINDADIR!!! Koltuk altında; 36.5 ºC Ağız içinde; 37 ºC Rektumda; 37.5 ºC ALTINDADIR!!!

ATEŞ Hastalık durumlarında vücut ısısının normal sınırlarının üzerine çıkmasına ateş ya da hiperpreksi denir. Ateş vücudun enfeksiyonlara karşı geliştirdiği immun yanıtın bir parçasıdır.

Mikroorganizmalar, mikroorganizma toksinleri, bazı hormonlar, tahrip olan dokulardan açığa çıkan yıkım ürünleri hipotalamusa etki ederek termostat ayarını yükseltir ve ateşe neden olurlar. Bu etkiyi yaratan maddelere “pirojenler” denir.

ATEŞİN NEDENLERİ bakteriler, immün reaksiyonlar, spesifik inflamasyonlar, doku hasarları, neoplastik olaylar ilaç reaksiyonları ‘’Ateş bakteri çoğalmasını önleyerek ve antikor üretimini artırarak yararlı olabileceği gibi, yüksek sıcaklıklar hücre hasarına yol açarak zararlı da olabilirler’’

ATEŞ YÜKSELİRKEN; *üşüme, *titreme, *piloereksiyon gibi vücut sıcaklığını yükselten mekanizmalar devreye girer. Vücut sıcaklığı hipotalamusun belirlediği noktaya kadar çıktıktan sonra, vazodilatasyon ve terleme gibi vücut sıcaklığını düşüren mekanizmaları devreye girer.

ATEŞ ÇEŞİTLERİ; Constant (Devamlı) Ateş: Sabah ve akşam farkı 1 ºC’tan daha az olan ateştir. Örn; tifo. Intermittent (Aralıklı) Ateş: Sabah ve akşam farkı 1 ºC fazla olup, gün içerisinde 37 ºC altına inebilen ateştir. Örn; romatizmal ateş

Remittent (Dalgalı) Ateş: ateş yavaş yavaş yükselerek 5-7 günde zirveyi bulduktan sonra bir kaç gün yüksek devam edip yavaş yavaş normale dönen, sonra yeniden yükselerek dalgalanmalar gösteren ateştir. Örn; hodgin hastalığı

Ondülans Ateş: Vücut sıcaklığı birkaç gün içerisinde yavaş yavaş yükselir. Bir süre ateş yüksek kaldıktan sonra yine birkaç gün içinde ateş düşer. İnvers (Ters) Ateş: Vücut sıcaklığı sabah ölçümlerinde daha yüksek, akşam ölçümlerinde daha düşüktür Yüksek ateşin birden düşürülerek normale dönmesine kriz tipi ateş düşmesi, ateşin kademeli olarak yavaş yavaş düşürülerek normal değerlere ulaşmasına ise lizis tipi ateş düşmesi denir.

Vücut Isısı Ölçüm Yolları Kulak yolu Oral Aksiller Rektal Deri (uzaktan-temassız)

Timpanik Termometreler; Kulaktaki timpanik membrandan yayılan kızılötesi ışınını ölçme temeline dayanırlar. Ölçüm öncesi alıcı üzerine tek kullanımlık plastik kılıf geçirilir ve dış kulak bölümüne yerleştirilir. -Timpanik termometrelerin en büyük avantajı, - *vücut sıcaklığı ölçümü için gerekli zamanı azaltması, *enfeksiyon yayılımını önlemesi *kullanımının kolay olmasıdır. ‘’’Timpanik termometre ile elde edilen vücut ısısı ölçümü gerçeğe en yakın değer olarak kabul edilmektedir. ‘’’

Timpanik termometre

Temassız ateş ölçer Vücuda temas etmeden kullanılır. Rahattır. Güvenirlik?

Civalı Termometreler; Oral Yol; Termometrenin gümüş kısmı hastanın dilinin altında kalacak şekilde yerleştirilir ve en az 3 dakika beklenir. Aksiller Yol; Hasta terli ise koltuk altı kurulanmalıdır. Termometre koltuk altında en az 5 dakika bekletilmelidir. Rektal Yol; Hasta Sim’s pozisyonuna alınır ve Termometre en az 2 dakika bekletilmelidir. Termometrenin balon kısmı; Bebeklerde 1 – 1.5 cm Çocuklarda 2 – 2.5 cm Erişkinde 3 – 3.5 cm anüsten içeriye ilerletilmelidir.

Sim’s Pozisyonu;

ORAL YOLLA VÜCUT SICAKLIĞININ *ALINMAMASI* GEREKEN DURUMLAR • Dispnesi olan hastalarda • Devamlı oksijen alanlarda • Çocuklarda • Yaşlılarda • Psikiyatri hastalıklarında • Bilinçsiz hastalarda • Ameliyat sonrasında • Ağız ve burun ameliyatlarından sonra • Ağız içi enfeksiyonlarında • Sıcak ya da soğuk gıda alımından hemen sonra • Sigara içildikten hemen sonra

REKTAL YOLLA VÜCUT SICAKLIĞININ ALINMAMASI GEREKEN DURUMLAR •Doğum ve loğusalık devresinde •Kardiyak problemi olanlarda •Yenidoğanlarda •Diyaresi olan hastalarda •Defekasyondan hemen sonra •Rektum ameliyatı geçirenlerde

TİMPANİK YOLLA VÜCUT SICAKLIĞININ *ALINMAMASI* GEREKEN DURUMLAR •Kulak enfeksiyonlarında •Kulak ameliyatı geçiren kişilerde •Dış kulak yolunda buşon olması durumunda

AKSİLLER YOLLA VÜCUT SICAKLIĞININ *ALINMAMASI* GEREKEN DURUMLAR Koltuk altında enfeksiyon olanlarda ve çok zayıf hastalarda tercih edilmez.