LABORATUVAR ANALİZ SONUÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Yrd. Doç. Dr. Funda BULMUŞ Fırat Üniversitesi SHMYO

A-KONTROL EDİLEBİLEN FAKTÖRLER 1-POSTÜR - Dik pozisyondaki kan hacmi yatar vaziyete göre 600-700 ml daha düşüktür. Yani daha konsantre bir plazma söz konusudur. Dolayısıyla dik oturma durumunda kan proteinleri, protein yapısındaki analitler (enzim, hormon) ve proteinlere bağlı analitler (biluribin, albumin gibi) yaklaşık %10 daha yüksek çıkar.

2-HASTANEYE YATMA VE HAREKETSİZLİK - 4 Günlük yatak istirahatinden sonra hematokrit değeri %10 daha yüksek çıkar. - Total protein 0,5 g/dl, albumin 0,3 g/dl azalır. 3-EGZERSİZ - Hafif egzersizde kan şekeri artar ve bu da insülin salgısını arttırır.ayrıca pH ve CO2 düşer.Serum kolesterol ve trigliserit seviyeleri artar.

4-FİZİKSEL AKTİVİTE - Örneğin serum üre, kreatinin ve tiroksin seviyeleri diğer insanlara göre daha yüksek; kolesterol seviyesi düşük HDL ise yüksektir. 5-DİYET VE YENİLEN ŞEYLERİN ETKİSİ - Rutin analizler için standart açlık süresi 10-12 saatlik gece açlığıdır. - Örneğin akşam proteince zengin bir yemek yedikten 12 saat sonra bile serum üre ve fosfor düzeyi önemli oranda etkilenir.

6-SİGARA - Sigara OGTT ni bozar. Serum lipit düzeylerini yükseltir.Sigara içenlerde kan eritrosit düzeyi yüksektir. Bir tek sigara içiminden sonra kan şekeri 10 mg/dl kadar artabilir. 7-ALKOL - Alkolün kan şekeri üzerine olan asıl etkisi hipoglisemidir. - Alkol içenlerde hipertrigliseridemi çok belirgindir.

7-İLAÇ TÜKETİMİ 8-SİRKADİYEN DEĞİŞİKLİKLER Menstrüel siklusta FSH, LH ve prolaktin etkilenirken; sabaha karşı kan kortizol düzeyinde artış görülür. Serum demiri sabah saatlerinde öğlene göre belirgin derecede yüksektir. 9-ATEŞ, ŞOK VE TRAVMA Ateşte glikojenoliz ve lipit metabolizması hızlanır, negatif azot dengesi gözlenir.hiperventilasyona bağlı respiratuvar alkaloz gelişir.

10-TRANSFÜZYON VE İNFÜZYON - Hastada infüzyonla verilen maddenin tayini gerekiyorsa mutlaka infüzyon durdurulduktan sonra numune alınmalıdır. - Kan kaybını karşılamak için yapılan transfüzyonlarda Na, K ve demir gibi birçok analitin plazma düzeyleri etkilenir.

B-KONTROL EDİLEMEYEN FAKTÖRLER 1-YAŞ Değerlendirme yaparken her analitin yaşa göre referans değerleri mutlaka bilinmelidir. 2-CİNSİYET - Bazı analitlerin kan seviyeleri kadın ve erkek arasında farklılık gösterir. Hormonlarda bu farklılık çok belirgindir. 3-IRK

C-DİĞER FAKTÖRLER 1-ÇEVRE ŞARTLARI VE MEVSİMSEL DEĞİŞİMLER - Yüksek yerler ile deniz kenarında yaşamanın analitlerin kan seviyeleri üzerine önemli etkileri vardır.ör:Htc - Güneş ışığına uzun süre maruz kalmak serum Ca ve D vitamini düzeylerini etkiler. - Sert suların tüketildiği bölgelerde plazma kolesterol, trigliserit ve Mg düzeyleri önemli oranda yüksektir.

2-ŞİŞMANLIK Şişmanlarda glukoz tolerans testi bozuktur ve OGTT nde diabetik tipte eğri elde edilir. - Obezlerde serum kolesterol ve trigliserit seviyeleri vücut ağırlığı ile pozitif korelasyon gösterir. Ayrıca obezlerde kortizol üretimi daha fazladır.