USLE P FAKTÖRÜ DR. GÜNAY ERPUL

P Faktörü USLE koruma işlemleri (yöntemleri) faktörü (P), belirli bir koruma işlemi uygulandıktan sonra oluşan toprak kayıplarının, aynı alanın hiç bir korumanın olmadığı ve eğim-aşağı ve yukarı sürümün yapıldığı koşullarındaki toprak kayıplarına oranıdır. Ap: korumalı parselden toprak kaybı An: korumasız parselden toprak kaybı

P Faktörü P = erozyon koruma yöntemölerinin etkisi Bitki / ürün / örtü yöntemlerine ek olarak kullanılan koruma yöntemleri P ile göz önünde bulundurulan işlemler şunlardır: şeritsel tarım sistemleri eğime dik sürüm sistemleri teraslama P önemli derecede eğim dikliği ile değişiklik gösterir Erozyon koruması olmayan tüm uygulamalar için P  1.0

P Faktörü Süzgeç şeritler: Arazide eğim aşağı yoğunlaşan yüzey akışları yavaşlatan ve herhangi bir akarsu sistemine ulaşmadan önce yüzey akışlar içerisindeki toprak taneciklerini, kimyasalları ve bitki besin elementlerini tutan veya filtre eden ot-çim şeritleri, ağaçlar ve/veya çalılardır.

P Faktörü Eğim kontrol yapıları: Toprak, ahşap veya betondan drenaj ağı girişine inşa edilen ve su akış hızını düşürerek oyuntu erozyonunu önlemede kullanılan yapılardır. Bunlar, uzun bir su yolu içersinde su akışının hızlanmasını ve erozyona neden olmasını engellemek için inşa edilebilirler.

P Faktörü Eğime paralel tarım: Bitki dikimi eğim-aşağı-yukarı yapılmaktansa, eş yükselti eğrilerine paralel olarak yapılır. Tohum yatağı hazırlıkları ve ekim sırasında eğime dik olarak oluşturlan yüzlerce sırt veya tepecik, yüzey akışları yavaşlatır ve toprak su geçirgenliğini (inflitrasyon) hızlandırır. Eğime paralel tarım, erozyonu %50 oranında düşürebilir.

P Faktörü Eğime paralel şeritler üzerinde tarım: Almaşık ekim sistemi ve eşit genişlikteki şeritler üzerinde tarımı içerir. Ürün ekimi eşyükselti eğrilerine paralel yapılır ve şeritler ile almaşık olarak yeiştirilir (buğdaygil – baklagil – ticari ürünler – ot vs). Konturlar ile oluşturulan sırtlar veya tepecikler yüzey akışları yavaşlatır ve sedimentleri tutarlar. Ayrıca, sistemde kullanılan şerit otlaklar da aynı koruma işlemlerini (yüzey akış hız düşürülmesi ve akış içerisindeki toprak parçacıklarının tutulması) sağlarlar.

P Faktörü Parsel veya tarla sınırları: Bunlar tarla kenarlarında veya bitim noktalarında oluşturulan ot veya baklagil şeritleridir. Tarla içi en son sıraları oluştururlar. Şeritlerde kullanılan bitkiler çok yıllıktır ve her yıl yeniden çıkarlar. Ot veya baklagil sınırlar, yüzey ve parmak erozyonunu engellerler.

P Faktörü Çimlendirilmiş su yolları: Arazide doğal su yolları boyunca inşa edilirler ve genellikle oyuntu erozyonunu önlemede kullanılırlar. Su yolunun çıkış ağzında (aşağı eğimlerde) bir su kontrol yapısının olması yeni bir oyuntunun başlamasının engellenmesine yardımcı olacaktır.

P Faktörü Teras: Eş yükselti eğrilerine paralel veya uyumlu olarak yüzey akışları tutmak veya hızlarını yavaşlatarak oyuntu erozyonunu önlemek amacıyla inşa edilen bir toprak seti (yığntısı) dir. Bir eğim boyunca uzunluğa bağlı olarak birçok teras inşa edilebilir.

P Faktörü Teras yatay aralığı Teras aralığı TERASLAMA Dik geri eğimli teras Geniş tabanlı teras

P Faktörü Çiftlik göletleri: Arazinin en alçak yerlerinde veya hali hazırda bulunan bir oyuntu çıkış ağzında bir sedde inşası ile oluşturulurlar. Göletler, toprak erozyonunu önler, yüzey akışları depolar ve böylelikle su kalitesini korurlar.

Eğime dik şeritler üzerine ekim P Faktörü s (%) Eğime dik sürüm (P) Eğime dik şeritler üzerine ekim 3 – 8 0,50 0,25 9 – 12 0,60 0,30 13 – 16 0,70 0,35 17 – 20 0,80 0,40 21 - 25 0,90 0,45

P Faktörü s (%) P Eğim uzunluğu (l, m) 3 – 8 0,50 100 9 – 12 0,60 35 EĞİME DİK SÜRÜM s (%) P Eğim uzunluğu (l, m) 3 – 8 0,50 100 9 – 12 0,60 35 13 – 16 0,70 25 17 – 20 0,80 20 21 - 25 0,90 15

P Faktörü %s P Maximum şerit genişliği (m) Eğim uzunluk limiti (m) EĞİME PARALEL ŞERİTLER ÜZERİNDE TARIM %s P Maximum şerit genişliği (m) Eğim uzunluk limiti (m) 3 - 8 0,25 50 200 9 - 12 0,30 35 70 13 - 16 0,35 30 60 17 - 20 0,40 25 21 - 25 0,45 20 40

P Faktörü TERASLAMA %s P 1 - 2 0,12 3 - 8 0,10 9 - 12 13 - 16 0,14 17 - 20 0,16 21 - 25 0,18

P Faktörü ÖRNEK Orta Anadolu koşullarında eş yükselti eğrilerine paralel sürüm yapıldıktan sonra, devamlı nadasa bırakılan 300 m uzunluğunda ve %15 diklikteki bir parselde, toprak yüzeyi yılın büyük bir bölümünde bitki örtüsüz ve korunmasız bırakıldığı için, toprak kayıplarının çok fazla olduğu belirlenmiştir; ürün yönetimi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu yüzden, buğday (C = 0,40) – nadas (C = 1) almaşık ekiminin eş yükselti eğrilerine paralel şeritler üzerinde uygulanmasına karar verilmiştir. Her bir yönetimin tarla üzerindeki oranı %50 olacaktır. Nadaslı haldeki toprak kayıplarını yönetim sonrası toprak kayıpları ile karşılaştırınız (R = 100; K = 0,30)?