Öğretim İlke ve Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık Bağlaşımcılık Öğretim İlke ve Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Bağlaşımcılık (Edward L Bağlaşımcılık (Edward L. Thorndike) Thorndike, uyarıcı tepki ilişkisinin yanı sıra bu ikisini bir arada tutan yapının ne olduğu ile de ilgilenmiştir. Kurama adını veren “bağlaşım” ifadesi uyarıcı ve tepki arasında sinirsel bir bağ kurulmasını anlatmaktadır.

Thorndike’a göre öğrenmenin en temel formu deneme yanılma öğrenmesidir Thorndike’a göre öğrenmenin en temel formu deneme yanılma öğrenmesidir. Deneme yanılma sürecinde organizma birçok davranışta bulunur. Organizma bunlardan amacına uygun olanları seçer, diğerlerini eler.

Thorndike, öğrenmeyi bir problem çözme olarak görmüş ve problemle karşılaşıldığında yapılan deneme- yanılma davranışlarıyla çözüm üretildiğini savunmuştur.

Belli bir amaca ulaşma çabası içinde olan organizma, amaca ulaşmak için bir takım tepkilerde bulunur. Bu tepkilerden biri rastlantısal olarak organizmanın amaca ulaşmasını sağlar. Bundan sonra, amaca götürmeyen tepkiler terk edilirken, amaca ulaştıranların tekrarlanma olasılığı artar. Sonrasında yalnız problemin çözümüne götüren tepki ya da tepkiler tekrarlanarak bağlaşım sağlanmış yani öğrenme gerçekleşmiş olur.

Thorndike’a göre öğrenme birdenbire değil, denemelerin sayesinde küçük adımlarla gerçekleşir.

Thorndike hayvanlarla (daha çok kedilerle) yaptığı çalışmalardan sonra üç öğrenme ilkesi saptamıştır: Etki Tekrar Hazırbulunuşluk Etkinin yayılması Ait olma Çağrışımsal zıtlık

Etki İlkesi Etki ilkesi, uyarıcı ile tepki arasındaki bağın güçlenmesi ya da zayıflaması anlamına gelmektedir. Bu ilkeye göre organizma deneme yanılma davranışları sonucunda başarıya yol açan en uygun tepkiyi seçecek yani uyarıcı ile tepki arasındaki bağı güçlendirecektir. Eğer tepki rahatsız edici bir duruma yol açarsa, uyarıcı tepki arasındaki bağın gücü zayıflar.

Thorndike, önceleri ödül ve cezanın öğrenme olayını aynı şekilde etkilediğini düşünmüş, fakat sonraki deneylerinden ödülün daha etkili olduğunu görmüştür. Ona göre, ceza; yanlış tepkinin tekrarlanma olasılığını, ödülün doğru tepkiyi arttırma olasılığı kadar azaltmamaktadır.

Tekrar İlkesi Tekrar ilkesi tekrara bağlı olarak uyarıcı tepki bağının güçlenmesidir. Tekrar devam etmediğinde yani kurulan sinirsel bağ kullanılmadığında uyarıcı durumlar ve tepkiler arasındaki bağlaşımlar zayıflamaktadır.

Hazırbulunuşluk İlkesi Hazırbulunuşluk, öğrenmeye hazır olma anlamına gelmektedir. Thorndike’a göre birey etkinliği yapmaya hazırsa ve onu yapmasına izin veriliyorsa mutlu olur. Diğer taraftan kişi hazır olduğu halde etkinliği yapamıyorsa ya da hazır olmadığı halde onu yapmaya zorlanıyorsa kızgınlık duyar.

Etkinin Yayılması İlkesi Bu ilkeye göre pekiştirme etkisi, pekiştirilen davranışın yanında yer alan yanlış davranışa da yayılmaktadır.

Ait Olma Ait olma ilkesine göre, tepkinin meydana getirdiği etki organizmanın ihtiyaçlarıyla ilişkili ise öğrenme daha etkili olacaktır.

Çağrışımsal Zıtlık İlkesi Bu ilkeye göre organizma ilkeleri öğrenerek tepkide bulunmaz, aksine belirli uyarıcı tepki bağlarını öğrenir. Thorndike, çağrışımsal zıtlık ilkesini alfabedeki harfleri düz sırasıyla söylemenin kolay anca ters sırasıyla söylemenin zor olması örneği ile açıklamaktadır.

Bağlaşımcılık kuramının eğitim açısından önemli doğurguları bulunmaktadır. Hazırbulunuşluğa dikkati çeken bağlaşımcılık, öğrenmede yalnızca dışsal uyarıcıların değil öğrenen özelliklerinin de rol oynadığını ortaya koymuştur. Ayrıca deneme yanılmaya verdiği önemden dolayı bağlaşımcılık kuramı öğrenenin etkin olması gerektiğini savunmaktadır.

Kaynaklar Senemoğlu, N. (2005). Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya. Gazi Kitabevi, Ankara. http://acikders.ankara.edu.tr/ http://www.psikolik.com/ http://www.egitimpsikolojisi.com/ http://notoku.com/