EŞEYLİ VE EŞEYSİZ ÜREME

ÜREME Doğadaki tüm canlılar kendilerine benzer canlılar meydana getirerek tür neslinin devamı sağlarlar.Bu şekilde canlılar genlerini nesilden nesile taşırlar. Canlıların nesillerini devam ettirmek için kendilerine benzer bireyler meydana getirmelerine “üreme” denir. Üreme eşeyli ve eşeysiz üreme olmak üzere ikiye ayrılır: I.EŞEYSİZ ÜREME : Ana canlının döllenme olmaksızın yeni bireyler meydana getirmesine denir. Yeni oluşan bireyler genetik olarak ana canlının aynıdır. Eşeysiz üremenin birçok çeşidi vardır. A) Bölünme : Bakteriler de görülen üreme şeklidir. Buna göre belli olgunluğa erişen canlı ikiye eşit olarak ayrılır. Bu üreme şeklinin temelinde mitoz bölünme vardır.Bölünme boyuna yada enine olabilir. Bölünme süresi türe göre değişebilir. Bölünmenin en hızlı gerçekleştiği canlılar bakterilerdir. Bakteriler uygun ortamlarda her 20 dk da bir bölünür. Bölünmede canlı sayısı geometrik şekilde artar.( 2,4,8,16….gibi )

B) Tomurcuklanarak Üreme : Ana canlının bir kısmında hücre bölünmesiyle tomurcuk şeklinde çıkıntı oluşturur.Bu çıkıntı zamanla gelişerek yeni bir birey meydana getirir.Bu birey ana canlıya bağlı oluşturabileceği gibi bağımsızda yaşayabilir.Maya mantarlarında,hidra,mercan ve bazı bitkilerde görülür.

C) Sporla Üreme: Mantarlar, karayosunları ve eğrelti otları gibi canlılarda görülür. Bu canlılar spor adı verilen olumsuz şartlara dayanabilen , sağlam bir örtü ile kaplanmış özelleşmiş hücrelerle çoğalır. Sporlar uygun şartlarda gelişip çimlenerek yeni bireyler meydana gelir.

D) Vejetatif Üreme : Bazı tohum yapma yeteneğini gelişmemiş bitkilerde görülen üreme şeklidir. Yüksek yapılı bitkilerin vejetatif organlarından (yaprak, kök ve gövdeleri) belli kısımlarının, ana bitkiye aynı genetik yapıya sahip yeni bireylerin oluşturulmasıdır.

II.EŞEYLİ ÜREME :Farklı genetik bilgiye sahip üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni bireyin meydana gelmesi şeklinde olan üreme şekline “ eşeyli üreme “ adı verilir. Oluşan bireyin iki farklı atası vardır.eşeyli üreme mayoz bölünme ile olur. MAYOZ BÖLÜNME:Mayoz Bölünme canlılarda kalıtsal çeşitliliğin sağlanma- sıdır.Eşey hücrelerinde görülür.Mayoz bölünme iki bölümden oluşur: MAYOZ 1:Çekirdekte bulunan uzun ince kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozonları oluşturur.Kromozonlar kendini eşler , çekirdek zarı kaybolmaya başlar.Parça değişimi gerçekleşir,kromozonlar ekvatoral bölgeye gelir, sentri- yoller iğ ipliklerini oluşturur, iğ iplikleri kromozonları kutuplata doğru çeker. Sonuçta “n” sayılı iki hücre oluşur. MAYOZ 2:Kromozonlar tekrar ekvatoral bölgeye gelir.İğ iplikleri tekrar oluşur.Kromozonlar kutuplara çekilir, çekirdek zarı oluşur ve hayvan hücresi ise boğumlanarak bitki hücresi ise ara lamel oluşarak hücre bölünür.Sonuçta 4 tane “n” sayılı hücre oluşur.

HAZIRLAYAN:ERGÜN KANAT SINIF:8/B NO:9 DERS: FEN VE TEKNOLOJİ KONU:EŞEYLİ VE EŞEYSİZ ÜREME ÖĞRETMEN:TUNCER ALTIPARMAK