KARŞILAŞILAN ZORLUKLAR ANNE SÜTÜ İLE BESLENMEDE KARŞILAŞILAN ZORLUKLAR

Tarihte anne sütü Eski Mısır:MÖ 1550 yılından kaldığı sanılan Ebers Papirusu’nda bebekleri beslemenin tek yolunun anne sütü ile besleme olduğu ve bebeklerin üç yaşına kadar anne sütü alması gerektiği yazılıdır. Eski Babilliler ve Türkler’de anne sütü ile beslenmeye büyük önem vermişler ve anne sütü kutsaldı.

Tarihte anne sütü-2 İslamiyet:İslam’a göre bebeğin anne karnında kanla beslenmesi ile doğumdan sonra anne sütü ile beslenmesi arasında kesintisiz bir devamlılık vardır. Avrupa’da Rönesans:bu devirde yazılan çeşitli kitaplarda anne sütünün bebekler için en iyi besin olduğu belirtilmiştir. Biberon devrimi:Avrupa’da endüstri devriminin olmasıyla kadınların da çalışmaya itilmesi anne sütüne ilgiyi azaltmıştır. Birinci dünya savaşı sonrası başlayan kadın hakları hareketinin yanlış değerlendirilmesi ile biberonlar modern anneliğin simgesi olmuştur.

Tarihte anne sütü-3 Yapılan hatalar 1978 yılında Amerikan Pediatri Akademisi gibi muhafazakar bir kurum tarafından da kabul edilmiş, anne sütü konusundaki araştırmalara ağırlık verilmiştir. Bugüne kadar kamuoyunda yaratılan yanlış bilgiler değiştirilmeye ve bebeklerin doğanın kendilerine armağan ettiği en kıymetli besin olan anne sütü ile beslenmelerinin önemi vurgulanmaya başlanmıştır.

Besleyici olarak anne sütü Anne sütünün en önemli özelliği çocuğun yaşına ve durumuna uygun değişim göstermesidir. İlk günlerde salgılanan kolostrum daha kıvamlı, yağ yönünden fakir, Na, K, Mg, kalsiyum gibi minerallerden ve bebeği enfeksiyondan koruyan hücre, antikorlar yönünden zengindir. Giderek sütün içeriğinde değişiklikler olur ve 10-15 gün içinde matür süt özelliğine erişir.

Anne sütünün avantajları Anne sütünde bulunan laktobasillus bifidus süt çocuğunu E.koli gibi enfeksiyonlardan korur. Anne sütündeki proteinlerin % 60-80’i biyolojik olarak daha önemli olan whey proteinidir. Protein konsantrasyonu inek sütünden az olmasına rağmen süt çocuğunun protein gereksinimini ilk 4-6 ay tek başına karşılar. Anne sütü ile beslenenlerde obezite daha azdır. Anne sütündeki esansiyel yağ asidi inek sütündekinin beş katından fazladır.

Anne sütünün avantajları-2 Anne sütündeki Ca/P oranı 2:1 dir. Bu oran kalsiyumun absorbsiyonunu arttırmaktadır. İnek sütündeki demirin % 5-10’u emilirken anne sütünde bu oran % 50-60’dır. Anne sütü alan bebeklerde gastrointestinal enfeksiyonlar, pnömoni, menenjit, bakteriemi sıklığı daha azdır. Anne sütü ile beslenen bebeklerde allerji ve kronik hastalık daha az görülür. İnek sütü ile beslenen bebeklerde diş çürüğü iki kat fazladır.

Sosyal pediatri açısından anne sütü Bebeğin yaşama şansı artar. Bebeğin en iyi şekilde büyümesi ve gelişmesi sağlanır. Anne sağlığını olumlu yönde etkiler. Etkin bir aile planlaması yöntemidir. Tasarruf sağlar.

Uygun emzirme tekniği (uygun pozisyon) Bebeğin başı ve vücudu düz bir hat üzerinde olmalı Bebeğin yüzü memeye doğru, burnu meme ucunun karşısında durmalı, Anne bebeğin vücudunu kendi vücuduna yakın tutmalı, Bebek baş, omuz, poposundan destekli tutulmalı Anne parmaklarını memenin altından göğüs duvarına dayarken işaret parmağı memenin altına destek yapmalı baş parmakla da memenin üst kısmına bastırmalıdır.

Uygun emzirme tekniği (memeye iyi yerleşmiş ve etkili emen bir bebeğe dışarıdan bakıldığında) Bebeğin ağzının geniş açık olduğu Alt dudağının dışa dönmüş olduğu Çenesinin memeye dokunduğu Yanaklarının yuvarlak yada annesinin memesine doğru düzleşmiş olduğu Ağzının üzerinde daha fazla ,altında daha az areola bulunduğu Emzirme sonrasında mama ve meme başının sağlıklı olduğu görülür.

Anne sütü ile beslenmede karşılaşılan sorunlar ANNEYE AİT 1. Memelere ilişkin sorunlar Düz, içe çökük ve uzun meme ucu Meme ucu çatlakları Mastit 2. Yetersiz süt 3. Çok fazla süt Dolu ve tıkanmış meme(engorjman) Hipergalaktia 4. Annenin hastalığı 5. Gebelik 6. Postpartum depresyon

Anne sütü ile beslenmede karşılaşılan sorunlar BEBEĞE AİT 1. Bebeğin davranışları Uykulu bebek Sinirli, huzursuz bebek 2. İştah atağı 3. Memeyi reddetme 4 .Bebeğin hastalığı 5. İkiz/Çoğul bebekler 6. Meme başı konfüzyonu 7. Ankiloglossi(dil bağı)

Düz, içe çökük ve uzun meme ucu Meme başı tabanındaki yapışıklıklar sonucunda olur Tedavi; Beslenme öncesi meme başlarının parmaklar arasında yuvarlanması şeklinde masaj uygulanmasıdır Meme yüzeyini kaplayan özel cihazlar Pompa kullanımı

Ağrılı meme ucu çatlakları Emzirmenin başlangıcında ve postpartum 2-3 günde daha belirgindir Nedeni, bebeğin pozisyonun veya memeyi tutma şeklinin yada her ikisinin birden doğru olmamasındandır. Tedavi: Uygun emzirme tekniği ve pozisyonu

Ağrılı meme ucu çatlakları tedavisi-2 Kısa süreli sık beslenme Bebeğe biberon yada yalancı meme verilmemesi Bebeğin çok acıkmadan emzirilmesi Emzirme sonunda meme başlarının birkaç damla süt ile ıslatılıp, açık havada kurutulması, Emzirmeye daha az ağrılı olan taraftan başlanması Çatlak meme başlarına bitkisel yağ yada lanolin içeren krem sürülmesi

Ağrılı meme ucu çatlakları tedavisi-3 Çatlak üzerine birkaç damla limon yada portakal suyu sıkılması Göğüs pompalarının uygun teknikle kullanılması Göğüslerin sadece ılık suyla temizlenmesi sabun ve kimyasal ajanların kullanılmaması Plastik tabanlı pedlerin kullanılmaması

Ağrılı meme ucu çatlakları tedavisi-4 Daha geç başlayan ve kronik meme başı çatlak ve ağrılarının nedeni mantar enfeksiyonudur, Sıklıkla çocuktaki oral ve diaper dermatitle birliktedir. Tedavide Çocuktaki enfeksiyon odakları ortadan kaldırılmalı Meme başları karbonatlı suyla temizlenmeli açık havada kurutulmalıdır Nistatin içeren preparatlar kullanılabilir.

Mastit Laktasyon döneminde memede ağrı ateş ve nezle benzeri semptomlarla karakterizedir. Memenin bağ dokusu ve salgı bezlerini içine alan sellülitidir. Stafilokoklar ve E.coli en sık, streptokoklar daha az sıklıkta etkendir. Tipik olarak doğumdan 2-6 hafta sonra ortaya çıkar

Mastit tedavisi Klinik prezantasyon Tedavi Tek taraflı göğüste kızarıklık, sistemik semptom yok Sıcak kompresler, Göğüsün sık boşaltılması, Analjezikler Sıvı alımı, İstirahat Semptomların konservatif tedaviye rağmen devam etmesi yada ateş halsizlik olması 7-10 gün dikloksasilin 250-500mg p.o 4 doz, sefaleksin 500-1000mg p.o 2 doz(eritromisin, klindamisin veya vankomisin) Bilateral veya tekrarlayan mastit atakları Kültür alınmalı, apse yönünden dikkat Kandida mastiti 7-14 gün flukanozol 150-200mg p.o bebeğe topikal/oral mikonazol-nistatin-flukanozol Meme apsesi Cerrahi drenaj, anne sütü ile beslenmeye devam edebilir

Yetersiz süt oluşumu Süt yetersizliği sık gözlenmesine rağmen ; gerçek, fizyolojik süt yetersizliği nadirdir. Yetersizliğin ensık nedenleri Uygun olmayan zamanlama Beslenmenin süresi Ek besin verilmesi Anne ve bebeğin ayrılması Yanlış emzirme pozisyonudur

Yetersiz Süt Belirtileri Güvenilir belirtiler Yetersiz tartı alımı 1 ayda 500 gr dan az veya 2. Hafta sonunda doğum tartısından az İdrar miktarı 1 günde 6 dan az, koyu sarı, konsantre ve keskin kokulu idrar yapması.

Yetersiz Süt Belirtileri-2 Olası belirtiler Emzirmeden sonra tatmin olmama Parmak emme Sık sık ağlama Uzun süre ve sık meme emme Memeyi reddetme Sert kuru ve yeşil dışkı Memelerde yumuşama Hamilelik sırasında memelerin büyümemesi

Yetersiz süt oluşumu Tedavi Emzirme sıklığının artırılması Memenin tam olarak boşaltılması Ağrılı meme başları olan annelerde topikal analjezik kullanımı

Dolu ve tıkanmış meme(Engorjman) Artan kan akımı, intertisyel ödem ve memedeki süt birikimi sonucu olabilir. Eğer süt etkili olarak boşaltılamaz ise süt yapımı azalır

Dolu ve tıkanmış meme-2 Tedavi: Daha sık emzirmeyle sütün boşaltılması, Analjeziklerin kullanımı(Asetaminofen-ibuprofen), Emzirmeden önce ıslak sıcak kompresle masaj, Beslenme aralarında soğuk kompres,

Hipergalaktia-1 Bebeğin tüketim kapasitesinin ötesinde ve kontrolsüz süt üretimine denir. Ensık nedeni bir göğüste yeterli boşalma sağlanmadan diğer göğüsten emzirmeye başlanmasıdır. Fazla miktarda laktozdan zengin ön süt ve az miktarda lipidden zengin son süt alan bebeklerde Hipergalaktia sendromu tanımlanmıştır. kolik benzeri davranışlar, sık ve bol miktarda dışkılama, diaper dermatit, malabsorbsiyon

Hipergalaktia-2 Tedavi: Göğsün yeterince boşaltılması ve bu sütün bebeğe verilmesi Uygun dar sütyen kullanımı Süt sızıntısı için uygun pet kullanımı *Aşırı süt yapımı 1-2 haftadan uzun sürerse hipofiz adenomu, hipertirodi ve postpartum tiroidit gibi nedenler araştırılır.

Anne sütü kontrendikasyonları-1 SORUN A.S İLE BESLEME DURUM Akut enfeksiyonlar evet ÜSYE, İYE, GİS enfeksiyonları HIV hayır HIV+ Aktif TBC* Evet Anne en az iki hafta tedavi aldıktan sonra

Aktif TBC Annede aktif TBC varsa bebek ayrılır , annelerin sağılmış sütleri bebeklere verilebilir Anne enfekte, PPD (+) fakat akciğer grafisi normal ise bebeğine kendi sütünü verebilir Memede aktif TBC lezyonu varsa iyileşinceye kadar süt sağılır ve atılır TBC tedavisi almakta olan annelerin sütlerinde bu ilaçlar bulunsa da bebeğe profilaktik INH verilmelidir.

Anne sütü kontrendikasyonları-2 SORUN A.S İLE BESLEME DURUM Hepatit Hepatit A evet Anneye gamaglobülin yapıldıktan hemen sonra Hepatit B Bebeğe HB Ig ve HB aşısı yapıldıktan sonra Hepatit C Beraberinde HIV yoksa Genital bölgede siğiller

Anne sütü kontrendikasyonları-3 SORUN A.S İLE BESLEME DURUM Herpes viruslar CMV Evet HSV Memede lezyon yoksa VZV Annenin bulaştırıcılığı geçince EBV Toksoplazmosis Mastit Lyme hastalığı Annenin tedavisine başlandıktan sonra

Anne sütü kontrendikasyonları-4 SORUN A.S İLE BESLEME DURUM HTLV-1 Hayır Annenin ilaç kullanımı Antimetabolitler Radyofarmasotikler Tanısal dozda evet, tedavi edici dozda hayır Bağımlılık yapan ilaçlar Alkol ve sigara hariç Diğer ilaçlar Evet her ilaç için gözden geçirilmeli Çevreden bulaşan ajanlar Herbisid, DDT, pestisid,

Anne sütü kontrendikasyonları-5 SORUN A.S İLE BESLEME DURUM Ağır metaller Kurşun Evet Kons:>40 mg/dl’yi aşmadıkça Civa Hayır Annede semptom varsa ve sütte ölçülebilir miktarda civa varsa Annede metabolik hastalık Wilson D-penisilamin alıyorsa Annede meme CA

Anne sütü kontrendikasyonları -ÖZET- Aktif hepatit B enfeksiyonu Aktif TBC Akut ciddi psikoz İmmünsupresif kemoterapi Ağır metallere maruz kalma Meme kanseri Psikoz

Emzirmede kontrendike olan ilaçlar Amfetamin Bromokriptin Doksorubusin Siklosporin Sisplatin Ergotamin Eroin Kokain Siklofosfamid Metotreksat Metronidazol Nikotin Difenhidramin Siproheptadin Fensiklidin Lityum

Anne beslenmesinin anne sütüne etkisi Süt veren annelerin 500kcal/gün ilave enerji almaları gerekir Kafeinli içeceklerin miktarı azaltılmalıdır Alkol alımı kontrol edilmelidir Acılı ve baharatlı besinlerin aşırı tüketilmesinden kaçınılmalıdır. Bazı besinlerden sonra kolik atakları yaşanıyorsa bunlar diyetten çıkarılmalıdır Vejeteryan anneler gelişebilecek eksiklikler yönünden uyarılmalıdır(B6-B12)

Gebelik Emziren kadın gebe kalabilir Normal gebelik derhal sütten kesme için bir endikasyon değildir. Gebelikte sütten kesmenin sebebi meme ve meme başı ağrısı, süt yapımında azalma, süt tadındaki değişikliklerdir. “Tandem nursing”(aynı zamanda memede 2 bebeğin olması), öncelik yeni bebeğe verilmelidir.

Postpartum depresyon Akut ciddi psikoz anne sütü beslenmesi için kontrendikasyon oluşturur.

Bebeğe ait sorunlar Uykulu, huzursuz, sinirli bebek Doğumdan sonraki ilk bir iki saat bebekler oldukça uyanıktır, emzirmeye başlamanın en uygun zamanı bu saatlerdir. Bazı bebekler çok uzun süre uyuyabilirler; bebeğin üstünü açmak, hafif masaj, dik tutmak, hareket ettirmek, bezini değiştirmek veya konuşmak bebeği uyandırabilir. Özellikle anne sütünün tam olarak bollaşmadığı doğumdan sonraki 2-4 günlerde bazı bebekler beslenmeden sonra huzursuz olabilirler Bebek sakin ve uyanıkken emzirilmelidir; fazladan birkaç dakika veya 2 memeyi de emzirme, alt değiştirme yada kucağa alma bebekleri sakinleştirir

İştah atağı Geçici emme krizleri olarak tanımlanır Bebek her zaman olduğundan daha fazla acıkır ve tatmin olmaz Birkaç gün ekstra emzirme süt oluşumunu artırır ve bebeklerin normal beslenme alışkanlığını sağlar

Memeyi reddetme(emme grevi) Bebeğin ani olarak emmeyi reddetmesi her zaman görülebilir Sıklıkla annenin menstruasyonu, yedikleri, kullandığı sabun ve parfümdeki değişiklik, annenin işine dönmesi, yeni bakıcı ve annenin stresi ile ilişkilidir. Bebekte burun tıkanıklığı, diş çıkarma, ağrı diğer nedenlerdir.

Bebeğin hastalığı-1 Prematürite, perinatal asfiksi, sepsis veya cerrahi problemler anne sütü ile beslenmeyi önleyebilir. Ateş, ÜSYE veya diyare gibi akut hastalığı olan bebekler için en iyi besin anne sütüdür

Bebeğin hastalığı-2 Galaktozemi Uzun zincirli acil-CoA dehidrogenaz eksikliği Hiperlipidemi tip 1 Abetalipoproteinemi Üre siklus enzim defektleri Fenilketonüri gibi hastalıklarda AS kontrendikedir

İkiz veya çoğul gebelikler İkiz bebekleri olan anneler besinsel gereksinimleri karşılayacak süt üretim kapasitesine sahiptir Günde 840-2160 ml süt sağlayabilirler Prenatal hazırlanma, uygun sosyal destek, çocuk bakıcısı ve iyi bir beslenme planı çok önemlidir

Meme başı konfüzyonu Radyografik ve ultrasonografik çalışmalar anne memesi ve biberon emen bebeklerin dil ve çene hareketleri arasında kesin bir fark olduğunu göstermiştir. Ankiloglossi Klinik önemi olmamasına karşın anne sütü ile beslenmeyi zorlaştırdığı kanıtlanmıştır. Neonatal frenotomi, emzirme problemleri olan bebeklerde önerilmektedir

Katkı pediatri dergisi 2003 39. Türk pediatri kongresi Kaynaklar Katkı pediatri dergisi 2003 39. Türk pediatri kongresi Pediatri Olcay NEYZİ cilt 1 The pediatric clinics of North America