SULAMA SUYU İHTİYACI, SULAMA ZAMANININ PLANLANMASI Prof.Dr.Belgin ÇAKMAK

Her sulamada uygulanacak sulama suyu miktarı Net sulama suyu miktarı : - KSTK yüzde (%) cinsinden verilmişse ; - KSTK derinlik (mm) cinsinden verilmişse ; • Toplam sulama suyu miktarı - Tarlabaşında ; - Su kaynağında ; (TK-SN) Ry dn = γt D 100 dn = dk D Ry dn dt = Ea dn dt = EaEc

dn = Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm TK =Tarla kapasitesi, % SN= Solma noktası, % γt =Toprağın hacim ağırlığı, g/cm3 Ry= Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı, % D= Islatılacak toprak derinliği, mm dk= Kullanılabilir su tutma kapasitesi, mm/m

Sulama aralığı Sistem kapasitesi SA=Sulama aralığı, gün dn =Net sulama suyu miktarı, mm ET=Bitki su tüketimi, mm/gün dn SA = ET Sistem kapasitesi A dt Q = 3.6 T Q=Sistem kapasitesi, L/s dt =Toplam sulama suyu ihtiyacı, mm A=Sulanacak alan, da T=Sulama süresi, h

Proje Alanı Sulama Suyu İhtiyacı ve Sulama Modülü dn=ETort-r dt= dn / E dn=Proje alanı net sulama suyu ihtiyacı, mm/ay ETort=Proje alanı ortalama bitki su tüketimi, mm/ay r =Etkili yağış, mm dt=Proje alanı toplam sulama suyu ihtiyacı, mm/ay E= Proje alanı toplam sulama randımanı, %

Birim alan sulama suyu ihtiyacı, sulama modülü ile ifade edilir. q=10 dt / 3.6 T q =Sulama modülü, L/s/ha dt =Proje alanı toplam sulama suyu ihtiyacı, mm/ay T= Sulama süresi, h (günlük sulama süresi h x 30 gün)

Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, bitki kök bölgesinde depolanması istenen sulama suyu miktarını gösterir. Islatılacak toprak derinliği, genellikle etkili bitki kök derinliği olarak alınır. Etkili toprak derinliğinin etkili kök derinliğinden az olduğu yüzlek topraklarda, ıslatılacak toprak derinliği olarak etkili toprak derinliğinin alınması gerekir.

Sulamada etkili kök derinliğindeki toprak neminin solma noktasına kadar düşmesi beklenmez. Sulamaya başlanacak nem düzeyi, kullanılabilir su tutma kapasitesinin (KSTK) bitki tarafından tüketilmesine izin verilen kısmı, Ry ile ifade edilir. Ry=%50 nin anlamı, etkili bitki kök derinliğinde KSTK nin %50 si tüketildiğinde, diğer bir deyişle, etkili bitki kök derinliğindeki toprak nemi tarla kapasitesi ile solma noktasının ortasında olduğunda sulamaya başlanacağı ve bu nem düzeyini tarla kapasitesine çıkaracak kadar sulama suyu uygulanacağıdır.

Kültür bitkilerinin sulanmasında Ry değerleri, yüzey sulama yöntemleri için 0.50-0.60, yağmurlama sulama yöntemi için 0.50, damla sulama yöntemi ve ağaçaltı mikro yağmurlama sulama yöntemi için 0.30-0.40 alınır.

160 mm/m x 0.6m x 0.50=48.0 mm

SULAMA ZAMANI PLANLAMASI Sulama zamanının planlanması (SZP), sulamaya başlanacak zamanın ve uygulanacak su miktarının belirlenmesidir. SZP için; bitki cinsi, ıslatılacak toprak derinliği, kullanılabilir su tutma kapasitesi, sulamaya başlanacak nem düzeyi, her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, bitki su tüketimi gibi bilgilere gerek vardır. SZP de başlıca amaç; toprak nemini sulamaya başlanacak nem düzeyine düştüğünde tarla kapasitesine çıkaracak düzeyde sulama suyu uygulamaktır.

Sulama zamanının planlanması yöntemleri Fenolojik gözlemlerle SZP Toprak neminin elle kontrolü yapılarak SZP Toprak neminin ölçülmesi ile SZP Bitki su tüketiminden yararlanarak SZP

FENOLOJİK GÖZLEMLERLE Bu yöntemde bitkilerin yapraklarının rengine, canlılığına ve duruşuna bakılarak sulama zamanının geldiğine karar verilir. Deneyimi gerektiren ve çok kaba sonuç veren bir yöntemdir. Genellikle düşük yada aşırı sulamaya neden olur.

TOPRAK NEMİNİN EL İLE KONTROLU Kök bölgesinden alınan toprak örnekleri, elle kontrol edilerek sulama sulama başlangıcındaki nem düzeyine düşüp düşmediği belirlenir. Sulama başlangıcındaki nem düzeyini tarla kapasitesine çıkaracak kadar sulama suyu uygulanır. Bu yöntem de deneyimi gerektiren, oldukça kaba sonuç veren ve genelde düşük yada aşırı su kullanımının söz konusu olduğu bir yöntemdir.

TOPRAK NEMİNİN ÖLÇÜLMESİ Toprak nemi daha önce anlatılan yöntemlerden birisi ile belirlenerek, kök bölgesindeki eksik nemin tamamlanması yoluna gidilir. Toprak nemi hassas olarak ölçülebildiğinden sulama zamanı planlaması da doğru ve kesin bilgilerle yapılabilir.

BİTKİ SU TÜKETİMİNDEN YARARLANARAK SZP Bu yöntemin esası, su dengesi modeline göre bir su bilançosu hazırlayarak, kök bölgesinde günlük toprak nemi değişimleri hesaplanır. Bu amaçla, önceden etkili bitki kök derinliği için tarla kapasitesi ve sulamaya başlanacak nem düzeylerinin derinlik cinsinden ifade edilmesi ve günlük bitki su tüketimi değerlerinin hesaplanması gerekir.