ORTAÖĞRETİM REFORMLARI HAZIRLAYAN Ayhan YILDIRIM 070650003

“Reform” kavramı eğitim tarihinde eğitim sistemleri içerisinde sıkça karşılaşılan bir kavramdır. Öyle ki ilk çağdan günümüze eğitim sistemleri içerisinde çok sayıda reform hareketleri yaşanmıştır. Türk eğitim sisteminde ise bu hareketlilik özellikle medrese eğitiminden günümüz eğitim anlayışına geçiş sürecince sıklıkla yaşanmıştır.

Osmanlı imparatorluğunun son döneminde yapılan yeniliklerin içine eğitim-öğretim alanındaki yenilikler de katılmıştır. “Özellikle II. Mahmud döneminde başlayan eğitim hareketleri dünya işlerinde başarı sağlayacak kadroyu yetiştirmek amacıyla köklü değişiklere neden olmuştur; ancak istenilen verim elde edilememiştir”(Er; 1999, 211)

Zamanla yapılan yenilikler eğitimin çeşitli kademelerinde görülmeye başlamıştır. İlk, orta, yüksek… gibi. Bunlardan biri de ortaöğretim reformudur.

Ortaöğretim reformu adı altında karşımıza çıkan en önemli yenilik hareketi belki de Galatasaray Sultanisinin(Mekâtib-i Sultaniye) kurulmasıdır.

1. Galatasaray Sultanîsi (1 Eylül 1868) (Mekteb-i Sultanî) “Gerçek anlamda kurulan ilk lisedir”(Akyüz; 1999, 145). “Dönemin batıya açılan kapısı olarak görülmekte olan kurumun öğretim dili Fransızca idi”(Koçer; 1991, 80).

Galatasaray sultanîsi kuruluşta iki temel amaç gütmektedir. “Müslüman-Hıristiyan bütün Osmanlı tebaasının memleket hizmetinde eşit şartlar ve sorumluluk alarak yetişmesi”(Akyüz; 1999, 145). “Osmanlı eğitim sistemine yabancı dilde öğretim yapan batı ölçülerinde ve yükseköğretime kaliteli öğrenci yetiştiren bir öğretim kurumu kazandırmak”(a.g.e.; 145).

“Bu okuldan mezun olanlar, tıbbiye – harbiye gibi yüksek okullara gidebilecekti”(Koçer; 1991, 80). “Sultanî 6 yıldı ve kısm-ı âdî adını taşıyan ilk 3 yılında idadî dersleri okutulacaktı”(Akyüz; 1999, 146). “Kısm-ı âlî adını taşıyan diğer 3 yılda ise edebiyat ve ulûm(müsbet bilimler) şubeleri oluşturuldu”(a.g.e.;147.)

Edebiyat sınıfı: Türkçe Fenn-i kitabet ve inşa, maani, Fransızca… Ulûm sınıfı: Hendese-i resmiye,menazır, cebir… !Sultanî öğrencilerinden ücret alınacak fakat okulların inşa masrafları saray tarafından ödenecekti.

2. Darüşşafaka (1873) Sultanî düzeyinde bir okul da İstanbul’da öğretime başlayan darüşşafaka’dır. “İstanbul’un ilk özel lisesidir”(Koçer; 1991, 116). “Cemiyet-i tedrisiye-i islamiyenin çabasıyla açılan darüşşafaka anasız, babasız, fakir çocukların alındığı önemli bir lise olmuştur”(Akyüz; 1999, 146).

“Sakızlı Esad Paşanın fikriyle Paris’teki okullar örnek alınarak açılmıştır. İstanbul’un en havadar yerinde Sultan Selim ile Fatih Camileri arasında her tarafa hakim bir tepe üzerine yapıldı”(Koçer; 1991, 73). “Önceleri, kurs şeklinde, din bilgileri, elifba, aritmetik dersleri verildi. Daha sonra dersler gelişerek, programa, ahlak, tarih, geometri, coğrafya, yazı, kur`an, kompozisyon, pratik bilgiler eklendi”(a.g.e.; 117).

3. İdadi Mektebler(1873) “1869 Nizamnamesinden sonra, idadilerin genel formasyon veren orta öğretim kurumları olarak açılması gündeme geldi. Her bin evli kasabada bir idadi açılacaktı. Bunların tüm giderleri hazineden karşılanacaktı. 3 sınıf üzerinden ders yapacak olan programında din derslerine hiç yer verilmemiş, daha çok fen derslerine önem verilmişti”(Koçer; 1991, 130-131).

“1878-1908’de Eğitim” (Akyüz, 1999, 196) Birçok meslek ve sanat okulu açılmıştır. Sağır, dilsiz ve körler için okul açılmıştır. Yerli ve yabancı özel öğretim büyük gelişme göstermiştir. Nicelik artmış ama nitelikte aynı başarı gösterilememiştir. Programlarda sık sık değişiklik yapılmış, din ve ahlak ders saatleri artırılmıştır.

HEYET-İ İLMİYE TOPLANTILARINDA ORTAÖĞRETİM

I. Heyet-i İlmiye (15 Temmuz 1923) ““Sultanî” adı “lise” olarak değiştirilmiş”(Ergün; 1997, 96). “Hususi dairedeki kız ve erkek okulları ile idari bütçedeki 30 adet idadi genel bütçeye alınmış”(a.g.e.; 96). “Liseler bir ve iki devreli olarak iki kademeye ayrılmıştır; bir devreli liseler ortaokul haline gelmiş”(a.g.e.; 96)

II. Heyet-i İlmiye (Nisan 1924) “İlköğretim beş yıl olarak kabul edildi, buna bağlı olarak lise öğretimi 3+3 yıl olarak kararlaştırıldı”(Ergün; 1997, 96). “Lise ve ortaokul ayrılarak sadece son 3 yıl lise eğitimi olarak kabul edildi, böylece Fransa örneğine göre kabul edilmiş olan ortaöğretim birliği parçalanmış oldu”(a.g.e.; 96). “Müfredat programları da Belçika örneğine göre yeniden düzenlendi”(a.g.e.; 96).

III. Heyet-i İlmiye (Aralık 1925- Ocak 1926) Liselerin belirli bir merkezde çoğaltılarak takviye edilmesi. Öğretmen okullarının takviye edilerek çoğaltılması. Meslek liselerinin takviye edilerek çoğaltılması. Yatısız ortaokulların, karma okullara çevrilmesi kararları alındı.

SONUÇ/ DİKKAT! “Mekteplerimizde yetişen gençliğin ruhunu yokladığımız zaman kısaca”(Topçu; 1998, 75). Bugünün genci idealsizdir; hayallerden kaçar. Bugünün genci hayat adamıdır, hayatın demir örsünde dövülmüş, avare, lakayt, pişkin bir mizacın sahibi olmuştur. Gencimizin inançları, ıztırabı yoktur; pozitivisttir, tecrübeye dayanır.

KAYNAKLAR Akyüz, Yahya(1999); Türk Eğitim Tarihi, Alfa Yayıncılık, Ankara. Er, Hamit(1999); Osmanlı Devletinde Çağdaşlaşma ve Eğitim, Rağbet Yayınları, İstanbul. Ergün, Mustafa(1997); Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ocak Yayınları, Ankara. Koçer, Hasan Ali(1991); Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, MEB Yayınlar, İstanbul. Topçu, Nurettin(1998); Türkiye’nin Maarif Davası, Dergah Yayınları, İstanbul.