DENGELEME ve UZLAŞTIRMA YÖNETMELİĞİ DENGELEME ve TEKNİK KAYIP UYGULAMALARI 04/08/2006 İsmail ÖZÇELİK Dengeleme ve Uzlaştırma Sistemi İşletme Müdürü PİYASA MALİ UZLAŞTIRMA MERKEZİ pmu@teias.gov.tr

GÜNDEM 1 Dengeleme 2 Kayıp Uygulamaları 3 Sayaç Okumaları

GÜNDEM 1 Dengeleme Dengeleme Mekanizması Yük alma (YAL) / Yük atma (YAT) Fiyat Teklifleri Teknik Parametreler Talep tahmini Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Gerçek zamanlı dengeleme

GÜNDEM 1 Dengeleme Dengeleme Mekanizması Yük alma (YAL) / Yük atma (YAT) Fiyat Teklifleri Teknik Parametreler Talep tahmini Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Gerçek zamanlı Dengeleme

Dengeleme Mekanizmasına Genel Bakış Üretim Şirketleri Otoprodüktörler Otoprodüktör Grupları Aylık Yük Alma, Yük Atma Teklifleri Günlük Kesinleşmiş Günlük Üretim Programı Teknik Parametreler Bir Gün Sonrası için Yük Alma / Atma Talimatları Gerçek Zamanlı Yük Alma / Atma Talimatları Gün Öncesi Üretim Planlama Gerçek Zamanlı Dengeleme Bir Gün Sonrası İçin Dengeleme Birimleri Üretim Tahmini Sistem Frekansı Değişimleri Sistem Kısıtları & Yan Hizmet İhtiyaçları Gerçek Zamanlı Talep Değişimleri Gerçek Zamanlı Arz Değişimleri

Dengeleme Dengeleme, elektrik enerjisi arz ve talebini gerçek zamanlı olarak dengede tutmak amacıyla, sistem işletmecisi tarafından yürütülen; Yük alma tekliflerinin değerlendirilerek kabul edilmesi suretiyle, dengeleme birimlerinin üretimlerinin artırılması, (b) Yük atma tekliflerinin değerlendirilerek kabul azaltılması, (c) İlgili mevzuat hükümleri ve zorunlu ve/veya ticari yan hizmetler anlaşmaları çerçevesinde frekans kontrol ve talep kontrol hizmetinin temin edilmesi, Dengeleme Piyasası Yan Hizmetler faaliyetlerini ve bu faaliyetler için gerekli teknik ve idari işlemleri içerir.

Dengeleme Birimi Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği’ne göre; Bağımsız olarak yük alabilen, yük atabilen ve Bağımsız olarak ölçülebilen üretim tesislerinden ya da ünitelerden aşağıdakilerden her biri dengeleme birimidir: a) Toplam 100 MW ve üzerinde kurulu güce sahip bir üretim tesisi, b) 50 MW ve üzerinde kurulu güce sahip ünite, c) Bu maddenin (a) ve (b) bentlerinde tanımlanan limitlerin altında kurulu güce sahip olmakla birlikte, ilgili piyasa katılımcısı tarafından talep edilen ve talepleri MYTM tarafından uygun bulunan üretim tesisleri ve/veya üniteler.

Dengeleme Birimi - Muafiyetler Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği’ne göre aşağıda belirtilen üretim tesisleri dengeleme birimi olmaktan muaftır: a) Kanal veya nehir tipi hidroelektrik üretim tesisleri, b) Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisleri, c) Güneş enerjisine dayalı üretim tesisleri, d) Dalga enerjisine dayalı üretim tesisleri, e) Gel-git enerjisine dayalı üretim tesisleri, f) Kojenerasyon tesisleri, g) Akışkan yataklı teknolojiye dayalı üretim tesisleri.

DENGELEMEYE KATILAN SANTRALLAR   KURUM SANTRAL DENGELEME KURULU SAYISI BİRİMİ GÜÇ (MW) EÜAŞ 41 118 22598,0 TETAŞ 12 19 8803,6 ÖZEL 13 15 2122,1 TOPLAM 66 152 33523,7 DENGELEMEYE KATILABİLİR MUAF SANTRALLAR 1682

Yük alma, yük atma teklif fiyatları Dengeleme Mekanizması Bilgi Gereksinimleri Dengeleme Sistemi Katılımcıları dengeleme amaçlı olarak aşağıdaki bilgileri MYTM’ye bildirirler: Aylık Olarak Yük alma, yük atma teklif fiyatları Günlük Olarak Günlük Üretim Programı Teknik Parametreler

GÜNDEM 1 Dengeleme Dengeleme Mekanizması Yük alma (YAL) / Yük atma (YAT) Fiyat Teklifleri Teknik Parametreler Talep tahmini Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Gerçek zamanlı Dengeleme

Yük Alma (YAL) / Yük Atma (YAT) Fiyatları GÜNDÜZ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 PUANT 12 13 14 15 16 GECE 17 18 19 20 21 22 23 24 17:00-18:00 18:00-19:00 19:00-20:00 20:00-21:00 21:00-22:00 06:00-07:00 07:00-08:00 08:00-09:00 09:00-10:00 10:00-11:00 11:00-12:00 12:00-13:00 13:00-14:00 14:00-15:00 15:00-16:00 16:00-17:00 22:00-23:00 23:00-00:00 00:00-01:00 01:00-02:00 02:00-03:00 03:00-04:00 04:00-05:00 05:00-06:00 GÜN 1 2 3 4 … 28 29 30 31 YAL1 YAL 2 YAL1 YAL 2 YAL1 YAL 2 YAT1 YAT2 YAT1 YAT2 YAT1 YAT2

Yük Alma, Yük Atma Teklif Fiyatları (YTL/MWh) Zaman(saat) MW YAL1 YAL2 YAT1 YAT2 Emre Amade Kapasite (EAK) II Minimum kararlı üretim düzeyi (MKÜD) I Yük Alma Teklif Fiyatı 1 (YAL1): MKÜD seviyesine kadar yapabileceği üretim artışı için talep ettiği fiyat. Yük Alma Teklif Fiyatı 2 (YAL2): MKÜD seviyesinin üzerinde yapabileceği üretim artışı için talep ettiği fiyat. Yük Atma Teklif Fiyatı 1 (YAT1): MKÜD seviyesinin altında yapabileceği üretim azalması için ödemeyi teklif ettiği fiyat. Yük Atma Teklif Fiyatı 2 (YAT2): MKÜD seviyesinin üzerinde yapabileceği üretim azalması için ödemeyi teklif ettiği fiyat.

Yük Alma, Yük Atma Teklif Fiyatları (YTL/MWh) Dengeleme Biriminin planlanmış üretiminin olmaması durumu: KGÜP=0 MW EAK MKÜD Emre Amade Kapasite II YAL2 Minimum Kararlı Üretim Düzeyi I YAL1 KGÜP Kesinleşmiş Günlük Üretim Programı Dengeleme Birimi’ne sadece yük aldırılabilir. Dengeleme Birimi’nin üretimini MKÜD seviyesine kadar artırmak için teklif edilen fiyat; YAL1: YTL/MWh’tır. Dengeleme Birimi’nin üretimini MKÜD seviyesinden EAK’ye kadar artırmak için teklif edilen fiyat; YAL2: YTL/MWh’tır. Zaman(saat)

MW II I YAL2 YAT1 Zaman(saat) Yük Alma, Yük Atma Teklif Fiyatları (YTL/MWh) Dengeleme Biriminin planlanmış üretiminin KGÜP=MKÜD olması durumu: Dengeleme Birimi’nin üretimi 0’a indirilerek yük attırılabilir yada üretimi MKÜD ile EAK arasında bir seviyeye artırılarak yük aldırılabilir. Dengeleme Birimi’nin üretimini 0’a kadar azaltmak için Dengeleme Sistemi Katılımcısı tarafından teklif edilmiş olan fiyat YAT1 YTL/MWh’tır. Dengeleme Birimi’nin üretimini MKÜD seviyesinden EAK’ye kadar artırmak için Dengeleme Sistemi Katılımcısı tarafından teklif edilmiş olan fiyat YAL2 YTL/MWh’tır. MW EAK MKÜD II YAL2 KGÜP YAT1 I Zaman(saat)

Yük Alma, Yük Atma Teklif Fiyatları (YTL/MWh) Dengeleme Biriminin planlanmış üretimin MKÜD ile EAK arasında bir seviyede olması durumu: (MKÜD< KGÜP < =EAK) Dengeleme Birimi’nin üretimi MKÜD’e kadar bir seviyeye ya da 0’a indirilerek yük attırılabilir ya da üretimi KGÜP ile EAK arasında bir seviyeye artırılarak yük aldırılabilir. Dengeleme Birimi’nin üretimini KGÜP’ten MKÜD’e kadar bir seviyeye azaltmak için Dengeleme Sistemi Katılımcısı tarafından teklif edilmiş olan fiyat YAT2 YTL/MWh’tır. Dengeleme Birimi’nin üretimini MKÜD’ten 0’a kadar azaltmak için Dengeleme Sistemi Katılımcısı tarafından teklif edilmiş olan fiyat YAT1 YTL/MWh’tır. Dengeleme Birimi’nin üretimini KGÜP seviyesinden EAK’ye kadar artırmak için Dengeleme Sistemi Katılımcısı tarafından teklif edilmiş olan fiyat YAL2 YTL/MWh’tır. MW EAK YAL2 YAL2 KGÜP II MKÜD YAT2 YAT2 I YAT1 YAT1 Zaman(saat)

Yük Alma, Yük Atma Teklif Fiyatları (YTL/MWh) Dengeleme Birimi için ilgili dönemde yapılması planlanmış üretimin KGÜP= EAK olması durumu: MW İlgili dönem için Dengeleme Birimi’ne sadece yük attırılabilir. Dengeleme Birimi’nin üretimini KGÜP’ten EAK ile MKÜD arasında bir seviyeye azaltmak için Dengeleme Sistemi Katılımcısı tarafından teklif edilmiş olan fiyat YAT2 YTL/MWh’tır. Dengeleme Birimi’nin üretimini MKÜD’ten 0’a kadar azaltmak için Dengeleme Sistemi Katılımcısı tarafından teklif edilmiş olan fiyat YAT1 YTL/MWh’tır. EAK KGÜP II YAT2 MKÜD I YAT1 Zaman(saat)

GÜNDEM 1 Dengeleme Dengeleme Mekanizması Yük alma (YAL) / Yük atma (YAT) Fiyat Teklifleri Teknik Parametreler Talep tahmini Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Gerçek zamanlı Dengeleme

Minimum Kararlı Üretim Düzeyi Emreamade Kapasite Yüklenme Hızı Teknik Parametreler Teknik Parametreler: Minimum Kararlı Üretim Düzeyi Emreamade Kapasite Yüklenme Hızı Yük Düşme Hızı Diğer Teknik Parametreler Teknik parametreler dengeleme sistemi katılımcıları tarafından belirlenir ve MYTM’ye bildirilir. Teknik parametreler dengeleme birimi bazında bildirilir. Normal işletme koşullarında dengeleme birimlerine verilen talimatların ilgili dengeleme birimine ilişkin teknik parametreler ile tutarlı olması esastır.

Teknik Parametreler: MKÜD, EAK

Teknik Parametreler: Yüklenme / Yük Düşme Hızları

Teknik Parametreler Minimum Kararlı Üretim Düzeyi: Başlangıç Zamanı Başlangıç Seviyesi 00:00 30 06:00 60 17:10 90 21:00

Teknik Parametreler Emreamade Kapasite: Başlangıç Zamanı Başlangıç Seviyesi 00:00 110 12:00 165

Teknik Parametreler KGÜP, MKÜD, EAK

Teknik Parametreler Yüklenme Hızı: Yük Düşme Hızı: Yük Seviye Aralığı Hız (MW/dak.) 55 15 110 12 165 10 Yük Düşme Hızı: Yük Seviye Aralığı Hız (MW/dak.) 55 20 110 15 165 12

başlaması için gereken süre (dak.) (Yönetmelik Madde 36-e) Teknik Parametreler Devrede olmayan dengeleme biriminin senkronize olup yüklenmeye başlaması için gereken süre (dak.) (Yönetmelik Madde 36-e) Devrede olan dengeleme biriminin YAL talimatını yerine getirmeye başlaması için gereken süre (dak.) (Yönetmelik Madde 36-f) Devrede olan dengeleme biriminin YAT talimatını yerine getirmeye başlaması için gereken süre (dak.) (Yönetmelik Madde 36-g) Dengeleme biriminin YAT talimatı ile 0 yüke indirilmesi durumunda, yeniden yüklenmeye başlamadan önce 0 yükte kalması gereken minimum süre (dak.) (Yönetmelik Madde 36-h) Dengeleme biriminin YAL talimatı ile MKÜD seviyesine ya da MKÜD seviyesinin üzerine çıkarılması durumunda, dengeleme biriminin yeniden yük düşmeye başlamadan önce MKÜD seviyesinde ya da MKÜD seviyesinin üzerinde kalması gereken minimum süre (dak.) (Yönetmelik Madde 36-i)

tarafından iptal edilebileceği en son zaman Teknik Parametreler Devrede olmayan (0 yükteki) dengeleme birimine verilen YAL talimatı: MW YAL talimatının yerine getirilmeye başlaması için gereken süre: 20 dak. (Madde 36-f) Yüklenme eğrisi 12:35 12:55 13:00 zaman Talimatın MYTM tarafından iptal edilebileceği en son zaman Devrede olmayan dengeleme biriminin senkronize olup yüklenmeye başlaması için gereken süre: 5 dak. (Madde 36-e)

Günlük Üretim Proğramı Dengeleme Birimleri her gün 14.30 a kadar bir sonraki gün için saat saat üretimlerini web deki yazılımı kullanarak MYTM’ne bildirir. Diğer üretim Birimleri her gün 14.30 a kadar bir sonraki gün için saat saat üretimlerini bölge BYTM’ne bildirir.

GÜNDEM 1 Dengeleme Dengeleme Mekanizması Yük alma (YAL) / Yük atma (YAT) Fiyat Teklifleri Teknik Parametreler Talep tahmini Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Gerçek zamanlı Dengeleme

Yük Tahmin Planının Yapılması MYTM tarafından, her gün saat 09:30’a kadar, bir sonraki güne ait talep tahmini, tüm dengeleme sistemi katılımcılarına duyurulur ancak MYTM yük tahmin planını tahminin geçerli olduğu saate kadar sürekli güncelleyebilmektedir.

Yük Tahmin Planı

Gün Öncesi Planlama Dengeleme birimleri tarafından karşılanacak talep belirlenir.

GÜNDEM 1 Dengeleme Dengeleme Mekanizması Yük alma (YAL) / Yük atma (YAT) Fiyat Teklifleri Teknik Parametreler Talep tahmini Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Gerçek zamanlı Dengeleme

Sistem Yük Atma Yönünde 1. Saat için : Sistem Yük Atma Yönünde Toplam Üretim Talep Tahmini Yük Atma İhtiyacı 17150 MW 17000 MW 150 MW Sistem işletmecisi tarafından en yüksek yük atma teklif fiyatı veren ve teknik parametreleri uygun olan dengeleme birimlerine yük atma talimatı verilerek bu dengesizlik giderilir. KGÜP Bu slayttan önce DB’lerin bir ay önceden yAL7YAT fiyat tekliflerini bildiridiğine ilişkin slayt koy.

1 saat için Sistem Marjinal Fiyatı = 70 Lira Saatlik Sistem Marjinal Fiyatının Belirlenmesi Dengeleme Birimi Kodu Teklif Edilen Miktar ( MW) Teklif Fiyatı (Lira) 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 .. 55 56 57 58 59 60 100 90 80 7 50 4 30 20 400 Teklif fiyatları en Pahalıdan en ucuza doğru sıralanır. Sistemin Durumu: 150 MW enerji fazlası bulunmaktadır. Sistemin Yönü: Yük Atma 20 10 100 150 MW + Sistemdeki enerji fazlası kadar yük atma (üretmek yerine sistemden elektrik alma) talimatı Milli Yük Tevzi Merkezi tarafından 01, 02, 03 ve 04 kodlu dengeleme birimlerine verilmiştir. Böylece sistemdeki enerji fazlası giderilmiştir. 70 Bu dengeleme işlemi sonucunda; En son yük atma talimatı verilen 04 kodlu dengeleme biriminin teklif fiyatı o saate ait sistem marjinal fiyatı olur. 1 saat için Sistem Marjinal Fiyatı = 70 Lira Talimat verilen diğer 01, 02, 03 kodlu dengeleme birimleri de bu fiyattan sisteme ödeme yapar. 04

Sistem Yük Alma Yönünde 24. Saat için : Sistem Yük Alma Yönünde Toplam Üretim Talep Tahmini Yük Alma İhtiyacı 19 000 MW 19 150 MW 150 MW Sistem işletmecisi tarafından en ucuz yük alma teklif fiyatı veren ve teknik parametreleri uygun olan dengeleme birimlerine yük alma talimatı verilerek bu dengesizlik giderilir. KGÜP

24. saat için Sistem Marjinal Fiyatı = 50 Lira Saatlik Sistem Marjinal Fiyatının Belirlenmesi Dengeleme Birimi Kodu Teklif Edilen Miktar ( MWh) Teklif Fiyatı (Lira) 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 .. 55 56 57 58 59 60 20 30 40 5 70 80 90 100 130 140 158 159 160 50 400 Teklif fiyatları en ucuzdan pahalıya doğru sıralanır. Sistemin Durumu: 150 MW enerji açığı mevcuttur . Sistemin Yönü: Yük Alma 10 20 50 150 MW + Sistemdeki enerji açığı kadar yük alma (üretim) talimatı Milli Yük Tevzi Merkezi tarafından 01,02, 03,04 ve 05 kodlu dengeleme birimlerine verilmiştir. Böylece sistemdeki enerji açığı giderilmiştir. 05 50 Bu dengeleme işlemi sonucunda; En son üretim talimatı verilen 05 kodlu dengeleme biriminin teklif fiyatı o saate ait sistem marjinal fiyatı olur. 24. saat için Sistem Marjinal Fiyatı = 50 Lira Talimat verilen diğer 01,02, 03,04 kodlu dengeleme birimlerine de bu fiyattan ödeme yapılır.

Gün Öncesi Planlama Her bir dengeleme birimi için YAL1, YAL2, YAT1, YAT2 miktarları belirlenir.

YAL/YAT Talimatlarının Gönderilmesi MYTM Talep tahmini ve GÜP leri değerlendilerek oluşan talimatları saat 16.00 ya kadar web üzerinden gönderir. Uygulamanın yeni ve ilk olması nedeniyle talimatlar sözlü olarak da gönderilmektedir. Talimatlar itiraz olmaması halinde 17.00 de kesinleşir.

Sistem Dengesizlik Fiyatının Hesaplanması (SDF) 70 inci madde uyarınca hesaplanan, “t” dengeleme biriminin, sistem marjinal fiyatını belirleyen üretim faaliyeti gösteren tüzel kişiler ile aynı yönde ve etiket değeri 0 (sıfır) olan, saatlik kabul edilen yük teklif miktarı (MWh), n “u” uzlaştırma dönemi içerisindeki saat sayısı, m “u” uzlaştırma dönemi içerisindeki sistem marjinal fiyatını belirleyen üretim faaliyeti gösteren tüzel kişiler ile aynı yönde ve etiket değeri 0 (sıfır) olarak yük alma veya yük atma teklifi “s” saat içerisinde kabul edilen dengeleme birimi sayısı,

Sistem Dengesizlik Fiyatı SMF (YTL/MWh) KEYM (MWh) SMF*KEYM (YTL) 17:00-18:00 58.00 2.000 116.000 58,00 18:00-19:00 1.200 69.600 60.90 1.000 60.900 19:00-20:00 65.25 2.500 163.125 73.080 20:00-21:00 69.60 3.000 208.800 139.200 21:00-22:00 72.50 1.800 130.500 Total 10.500 688.025 7.200 458.780 Puant Uzlaştırma Dönemi 1. Gün 2. Gün … SMF (YTL/MWh) KEYM (MWh) SMF*KEYM (YTL) 17:00-18:00 58.00 2.000 116.000 60.000 3.480.000 18:00-19:00 1.000 58.000 30.200 1.754.500 19:00-20:00 60.90 121.800 59.700 3.646.605 20:00-21:00 65.25 130.500 61.000 4.002.000 21:00-22:00 69.60 69.600 30.800 2.148.900 Total 8.000 495.900 241.700 15.032.005 SDF= 62.19 YTL/MWh Puant Uzlaştırma Dönemi 30. Gün TOPLAM 15.032.005 YTL SDF= 241.700 MWh SDF=62.19 YTL/MWh

Sistem Marjinal Fiyatı (SMF), Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) MYTM tarafından dengeleme amaçlı verilen YAL/YAT talimatları sonucunda bu hizmeti veren dengeleme birimlerine ödenecek/tahsil edilecek saatlik enerji fiyatıdır. Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Bir fatura dönemi içerisindeki her bir uzlaştırma dönemi için saatlik sistem marjinal fiyatlarının ağırlıklı ortalamasıdır.

GÜNDEM 1 Dengeleme Dengeleme Mekanizması Yük alma (YAL) / Yük atma (YAT) Fiyat Teklifleri Teknik Parametreler Talep tahmini Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) Gerçek zamanlı Dengeleme

Gerçek Zamanlı Dengeleme Sistem arz – talep dengesinde gerçek zamanda meydana gelen değişimler: Öncelikli olarak Yan Hizmetlerden Bunu takiben Dengeleme Piyasasından karşılanır. Gerçek zamanlı YAL, YAT tekliflerinin değerlendirilmesinde Gün Öncesi Planlama ile aynı kriterler geçerlidir. Gerçek zamanlı YAL, YAT tekliflerinin değerlendirilmesinde dengeleme birimlerinin teknik parametreleri öncelik alır. Sistem İşletmecisi sistem güvenliğini temin etmek için Acil Durum Talimatları verebilir.

YAL / YAT Talimatları

GÜNDEM 1 Dengeleme 2 Kayıp Uygulamaları 3 Sayaç Okumaları

Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası KAYIP UYGULAMALARI 2 Kayıp Uygulamaları Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Transformatör Kayıp Katsayısı Hat Kayıp Katsayısı Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Muafiyetler Kayıplarla İlgili EPDK Kurul Kararı

KAYIP UYGULAMALARI Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Madde 9 Uzlaştırma hesaplamalarında, piyasa katılımcılarının elektrik enerjisini ilgili uzlaştırma dönemine ilişkin iletim sistemi kaybına sahip, çekiş yapılan bir iletim sistemi bağlantı noktasında satın aldığı ve/veya sattığı kabul edilir. Uzlaştırma hesaplamaları için esas alınan alış–satış noktası, uzlaştırmaya esas elektrik enerjisi teslim noktası olarak adlandırılır.

KAYIP UYGULAMALARI Uzlaştırmaya Esas Veriş Çekiş Miktarları Kayıtlı ölçüm sistemleri tarafından ölçülen çekiş miktarları aşağıdaki esaslar çerçevesinde ilgili kayıp katsayıları uygulanmak suretiyle uzlaştırmaya esas çekiş miktarlarına dönüştürülür:

Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası KAYIP UYGULAMALARI 2 Kayıp Uygulamaları Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Transformatör Kayıp Katsayısı Hat Kayıp Katsayısı Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Muafiyetler Kayıplarla İlgili EPDK Kurul Kararı

Transformatör Kayıp Katsayısı KAYIP UYGULAMALARI Transformatör Kayıp Katsayısı Yürürlükte olan sayaç tebliğinin geçici dördüncü maddesinde belirtilen ölçüm noktası ile sayaç bağlantı noktası arasında sistem kayıplarının hesaplanmasında dikkate alınmamış olan bir indirici yada yükseltici transformatör olması halinde, uzlaştırmaya esas çekiş miktarının hesaplanmasında,

KAYIP UYGULAMALARI Transformatör Kayıp Katsayısı Söz konusu ölçüm sisteminin kayıt edilmesi esnasında EPDK tarafından 30.12.2004 tarihli ve 414 nolu Kurul Kararında yayımlanan kayıp katsayıları tablosu dikkate alınarak belirlenen ve ilgili transformatör kaybını yansıtmak üzere ölçülen veriş miktarını indirgeyen veya ölçülen çekiş miktarını yükselten bir transformatör kaybı katsayısı uygulanır.

KAYIP UYGULAMALARI 2 Kayıp Uygulamaları Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Uzlaştırmaya Esas Veriş Çekiş Miktarları Transformatör Kayıp Katsayısı Hat Kayıp Katsayısı Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Muafiyetler Kayıplarla İlgili EPDK Kurul Kararı

KAYIP UYGULAMALARI Hat Kayıp Katsayısı Ölçüm sistemleri ile bağlantı noktası arasında sistem kayıplarının hesaplanmasında dikkate alınmamış olan bir hat bulunması halinde, uzlaştırmaya esas veriş-çekiş miktarlarının hesaplanmasında,

KAYIP UYGULAMALARI Hat Kayıp Katsayısı Söz konusu ölçüm sisteminin kayıt edilmesi esnasında EPDK tarafından 30.12.2004 tarihli ve 414 nolu Kurul Kararında yayımlanan kayıp katsayıları tablosu dikkate alınarak belirlenen ve ilgili hat kaybını yansıtmak üzere ölçülen veriş miktarını indirgeyen veya ölçülen çekiş miktarını yükselten bir hat kaybı katsayısı uygulanır.

Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası KAYIP UYGULAMALARI 2 Kayıp Uygulamaları Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Transformatör Kayıp Katsayısı Hat Kayıp Katsayısı Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Muafiyetler Kayıplarla İlgili EPDK Kurul Kararı

KAYIP UYGULAMALARI Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı Dağıtım sistemine bağlı tüketim birimlerinin uzlaştırmaya esas çekiş miktarlarının hesaplanmasında, EPDK tarafından 30.12.2004 tarihli ve 414 nolu Kurul Kararında yayımlanan kayıp katsayıları tablosunda belirtilen ve dağıtım sistemi kaybını yansıtmak üzere ölçülen çekiş miktarını yükselten bir dağıtım sistemi kayıp katsayısı uygulanır.

Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası KAYIP UYGULAMALARI 2 Kayıp Uygulamaları Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Transformatör Kayıp Katsayısı Hat Kayıp Katsayısı Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Muafiyetler Kayıplarla İlgili EPDK Kurul Kararı

KAYIP UYGULAMALARI İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Uzlaştırma hesaplamalarında, iletim sistemine bağlı üretim tesislerinin sisteme verdikleri elektrik enerjisi, ilgili uzlaştırma dönemine ilişkin iletim sistemi kaybını yansıtmak üzere bu Yönetmelik hükümlerine göre her 3 uzlaştırma dönemi bazında hesaplanan iletim sistemi kayıp katsayısı uygulanarak indirgenir.

Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası KAYIP UYGULAMALARI 2 Kayıp Uygulamaları Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Transformatör Kayıp Katsayısı Hat Kayıp Katsayısı Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Muafiyetler Kayıplarla İlgili EPDK Kurul Kararı

Muafiyetler KAYIP UYGULAMALARI Dağıtım sistemine bağlı üretim tesislerinin uzlaştırmaya esas veriş miktarlarının hesaplanmasında, kayıp katsayıları tablosunda belirtilen ve dağıtım sistemi kaybını yansıtmak üzere ölçülen veriş miktarına dağıtım sistemi kayıp katsayısı ve iletim sistemi kayıp katsayısı uygulanmaz.

KAYIP UYGULAMALARI Muafiyet İletim sistemine bağlı ve iletim kullanıcısı olan Tüketim tesislerinin uzlaştırmaya esas veriş miktarlarının hesaplanmasında, ölçülen çekiş miktarına iletim sistemi kayıp katsayısı uygulanmaz

Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası KAYIP UYGULAMALARI 2 Kayıp Uygulamaları Uzlaştırmaya Esas Elektrik Enerjisi Teslim Noktası Transformatör Kayıp Katsayısı Hat Kayıp Katsayısı Dağıtım Sistemi Kayıp Katsayısı İletim Sistemi Kayıp Katsayısı Muafiyetler Kayıplarla İlgili EPDK Kurul Kararı

KAYIPLARLA İLĞİLİ EPDK KURUL KARARI

KAYIPLARLA İLĞİLİ EPDK KURUL KARARI Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 30/12/2004 tarihli 414 sayılı kurul kararında, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin 9 uncu maddesi uyarınca uygulanacak olan kayıp katsayıları aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir:

Dağıtım Bölgeleri Dağıtım Kayıp Katsayıları DAĞITIM KAYIP KATSAYILARI OG(%) AG(%) TOPLAM (%) TEDAŞ (64+1) 2,8 5 7,8 BAŞKENT 1,8 5,5 7,3 BOĞAZİÇİ 1,6 5,6 7,2 KARAELMAS 1,9 5,4 KÖRFEZ 6,1 8 MERAM 2,6 5,9 8,5 SAKARYA 2,4 5,3 7,7 TRAKYA 2 7,6

TRAFO KAYIP ORANLARI Genleşmeli ve Hermetik Tip Transformatör Güçlerine Göre Uygulanacak Kayıp Oranları Trafo Gücü İşletme Gerilimi Boşta Kayıplar Yükte Kayıp Oranı Tüketiciler Üreticiler KVA KV W % 50 15 190 1100 2,5 33 230 1250 2,9 2,8 100 320 1750 2,0 380 1950 2,3 2,2 160 460 2350 1,7 520 2550 1,9 1,8

TRAFO KAYIP ORANLARI Genleşmeli ve Hermetik Tip Transformatör Güçlerine Göre Uygulanacak Kayıp Oranları Trafo Gücü İşletme Gerilimi Boşta Kayıplar Yükte Kayıp Oranı Tüketiciler Üreticiler KVA KV W % 250 15 650 3250 1,5 33 780 3500 1,7 400 930 4600 1,4 1,3 1120 4900 630 1300 2350 1,2 1450 2550

TRAFO KAYIP ORANLARI Genleşmeli ve Hermetik Tip Transformatör Güçlerine Göre Uygulanacak Kayıp Oranları Trafo Gücü İşletme Gerilimi Boşta Kayıplar Yükte Kayıp Oranı Tüketiciler Üreticiler KVA KV W % 800 15 1500 1100 1,2 33 1750 1250 1,3 1000 1700 2000 1950 2100 2350 1,1 2250 2550

TRAFO KAYIP ORANLARI 1600 15 2600 17000 1,2 33 2800 Kaybı= 0,65 0,7 Genleşmeli ve Hermetik Tip Transformatör Güçlerine Göre Uygulanacak Kayıp Oranları Trafo Gücü İşletme Gerilimi Boşta Kayıplar Yükte Kayıp Oranı Tüketiciler Üreticiler KVA KV W % 1600 15 2600 17000 1,2 33 2800 Kaybı= Yük Faktörü 0,65 0,7 Boşta Kayıplar + Yükte Kayıplar x (Yük Faktörü) Transformatör Gücü x Güç Faktörü x Yük Faktörü CosØ=0,95

TEİAŞ iletim Sisteminde Kullanılan Transformatör Güçlerine Göre Üretici Tarafında Uygulanacak Transformatör Kayıp Oranları Trafo Gücü İşletme Gerilimi Boşta Kayıplar Yükte Kayıplar Kayıp Oranı MVA kV kW % 31,25 154 23 185 0,73 62,5 30 250 0,49 100 60 310 0,42 125 80 330 0,37 150(Oto trafo) 380/154 380 54 298 0,26 250 (oto trafo) 380/154 83 450 0,24 345 MVA Grup Trafosu 150 687 0,27

TRAFO KAYIP ORANLARI Transformatör Gücü*Güç Faktörü*Yük Faktörü Boşta Kayıplar+Yükte Kayıplar*Yük Faktörü Transformatör Gücü*Güç Faktörü*Yük Faktörü Cos ǿ= 0,95 Not: Listede bulunmayan transformatörler için transformatörlerin fabrika kabul test değerleri baz alınarak yukarıdaki formül uyarınca hesaplanacak kayıp katsayıları uygulanacaktır. Trafo Kaybı =

Tüketiciler için Hat Kayıpları (%) HAT KAYIP KATSAYILARI Tüketiciler için Hat Kayıpları (%) Yüzde/km Gerilim (kV) İletken Tipi 6,3 10,5 15,8 33 Swallow 3,63 2,18 1,45 0,69 Raven 2,82% 1,69 1,12 0,54 Pigeon 2,28% 1,37 0,91 0,43 Partridge 2,05% 1,23 0,82 0,39 Hawk 1,66% 1,00 0,66 0,32

Üreticiler için Hat Kayıpları % HAT KAYIP KATSAYILARI Üreticiler için Hat Kayıpları % Yüzde/km Gerilim (kV) İletken Tipi 6,3 10,5 15,8 33 Swallow 3,91 2,35 1,56 0,75 Raven 3,04 1,82 1,21 0,58 Pigeon 2,45 1,47 0,98 0,47 Partridge 2,21 1,32 0,88 0,42 Hawk 1,79 1,07 0,71 0,34

HAT KAYIP KATSAYILARI TEDAŞ Alçak Gerilim (0,4Kv) dağıtım sisteminde kullanılan iletkenler için kilometre başına %3,63 kayıp oranı Hat Kayıp Katsayıları olarak belirlenmiştir.

İletim Sisteminde Tüketiciler için Hat Kayıp Katsayısı CONDUCTOR(İLETKEN TİPİ) GERİLİM (KV) % KAYIP (KAYIP/KM) 266,8 MCM 66 0,34 477 MCM 154 0,07 795 MCM 0,05 954 MCM 1272 MCM 0,04 630 mm² 0,02 1000 mm² 2B954MCM 2R954MCM 380 2C954MCM 3C954MCM 3Ph1272MCM

CONDUCTOR (İletken Tipi) Üreticiler içi Hat Kayıp Katsayısı CONDUCTOR (İletken Tipi) Gerilim (kV) % Kayıp (kayıp/km) 266.8 MCM 66 0,34 477 MCM 154 0,07 795 MCM 0,05 954 MCM 1272 MCM 0,04 630 mm2 0,02 1000 mm2 2B954 MCM 2R 954 MCM 380 2C 954 MCM 3C 954 MCM 3Ph 1272 MCM

EPDK KURUL KARARI Yukarıda belirlenen kayıp katsayılarının DUY geçici 7 nci maddesi uyarınca sürdürülmekte olan sanal uygulama dönemini müteakip uygulamaya girmesine, bu tarihe kadar geçecek süre içerisinde Elektrik Piyasasında Mali Uzlaştırma Yapılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ hükümleri kapsamındaki kayıplara dair mevcut uygulamaların devam etmesine karar verilmiştir.

EPDK KURUL KARARI Bu Kararın 1/1/2005 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmesine, karar vermiştir. Kayıp uygulamalarıyla ilgili örnek tüketici ve üretici durumları çizilmiş ve onaylanmak üzere EPDK ya gönderilmiştir. EPDK duyurusu olarak yayımlanacaktır.

GÜNDEM 1 Dengeleme 2 Kayıp Uygulamaları 3 Sayaç Okumaları

Uzlaştırma Birimleri Sayaç Okumaları Dengeleme Birimi olmayan Üretici sayaçları, Dağıtım şirketlerinin tüketimlerini ölçen Trafo merkezlerindeki sayaçlar, Serbest tüketici sayaçları, TETAŞ portföyünde bulunan iletim müşterilerinin sayaçları aylık bazda 3 zamanlı olarak okunur.

Uzlaştırma Birimleri Sayaç Okumaları Geçiş Dönemine ait olmak üzere daha önce 31 Temmuz 2006 saat 10.00 da okunan 3 zamanlı sayaç değerleri ile 31 Ağustos 2006 saat 24.00 de okunacak 3 zamanlı değerler uzlaştırmaya tabi olacaktır.

Dengeleme Birimleri Sayaç Okumaları Dengeleme Birimi sayaçları her ayın son günü 24.00 itibariyle saatlik olarak okunacaktır. 1 Ağustos 2006 saat 00.00 ve 31 Ağustos 2006 saat 24.00 de alınacak 744 değer uzlaştırmaya tabii olacaktır.

TEŞEKKÜRLER