Kanalizasyon sistemlerinde, yağmur suları ve arıtılmış atıksular, liman bölgelerine ve uygun alıcı ortamlara deşarj edilebilirler. Ayrıca çeşitli endüstrilerde proses suyu veya sulama suyu olarak kullanılabilirler. Yerleşim yerleri için oluşan atıksu miktarı genellikle sarfedilen su miktarına eşit olarak kabul edilmektedir. Şekilde ayrık ve birleşik sitemlere ait kanalizasyon ağları görülmektedir:

Kanalizasyon ağının geçirileceği bölgenin önce topoğrafik yapısı belirlenmelidir. Arazinin eğimi kontrol edilmeli ve mümkün olduğunca kanalların yüksek kottan düşük kota doğru döşenmesine çalışılmalıdır. Bölgedeki yön değişim noktalarına, kavşak yerlerine hattın kontrolü ve temizliği için 50-70 m’de bir muayene bacası yerleştirilmelidir.

Şekilde bacalar arası maksimum mesafe 70 m olarak seçilmiştir. Bacalar arası numaralandırma işlemi daha önce açıklandığı gibi yapılmıştır. Bir kanalizasyon ağında bulunan her bir kanalın boyutlandırılması için kanal ağının bulunduğu bölgenin hizmet alanlarına ayrılması gerekir. Bu alanları elde edebilmek için boru hatlarının kesiştiği bacalardan açıortaylar çizilir ve bu doğrular kesiştirilir.

Böylece oluşan üçgen ve yamuk parseller ilgili boru hattına ait hizmet alanını oluşturur. Eğer bir kanal proje gereği alanın her iki tarafından da atıksu topluyorsa, hesaplamalarda bu kanalın hizmet alanı, sözkonusu iki alanın toplamı olarak dikkate alınır. Alanlara ayrılan parseller üzerinde ayrım çizgileri kesikli olarak gösterilir. Oluşan üçgen ve yamukların alanı hektar (1 hektar = 1 ha = 104 m2) Bir hektarda yaşayan kişi sayısı «nüfus yoğunluğu» nu verir. Birimi nüfus/ha’dır. Yerleşim yerinin büyüklüğüne ve ekonomik yapısına göre değişir.

Kullanılmış su kanallarının hesabı Kullanılmış su kanallarına gelen debiler Kullanılmış su kanalları, evlerden, ticaret merkezlerinden, okul, kışla, hastane vb., kuruluşlardan gelen kullanılmış sular ile, Atık suları kanallara zarar verecek derecede kirli olmayan bazı sanayi tesislerinin sıvı artıklarını taşırlar.

Kullanılmış su kanallarına gelen debiler Evlerden kanallara gelen kullanılmış suyun miktarı, içme suyu şebekeleri ile verilen su miktarına yakından bağlıdır. Kanallara gelen su, evlere verilen suyun yaklaşık % 70 ila 80’i civarındadır.

Kullanılmış su kanallarına gelen debiler Kanallardaki kullanılmış suların saatlere göre değişimi, su ihtiyacındaki değişmelere çok benzer. Ancak, kanallardaki akışta meydana gelen değişme, sarfiyattaki değişmelere nazaran gecikmeli olarak meydana gelir.

Kullanılmış su kanallarına gelen debiler Kanallara gelen debi, her bir kanala su veren nüfus sayısı ve insan başına günde sarf edilen su miktarına göre; Q = α . β . qmaks . N / 86400 Bir yerleşim bölgesine verilen suyun ancak «α» oranı kanalizasyon şebekesine geri döner. Büyük yerleşim bölgeleri için α=0.9-1.0 olarak alınır. Bahçesi olan seyrek yerleşim bölgeleri için α=0.6-0.9 değerindedir. Ülkemizdeki uygulamalar için α=1 alınmaktadır.

Ülkemizdeki içmesuyu uygulamalarında β = 1.5 alınmaktadır. (şebekelerde maks q =1.5 . qmaks) Yerleşim bölgelerinde 24 saatte gelen suyun «a» saatte tüketildiği kabul edilirse; β=24/a olarak hesaplanır. Burada a değeri nüfusa bağlı olarak değişir.

Sonuçta, atıksu debisi genel bir ifade olarak; Q = N.qmaks / a.3600 formülü ile hesaplanabilir.

Kullanılmış su kanallarına gelen debiler Formülde: N kanala su veren nüfusu, qmaks maksimum günlük su sarfiyatını, a şehir büyüklüğüne göre 8 ila 16 arasında değişen bir sabit (atıksuyun kanala intikal süresi-saat), Q kanala gelen debiyi göstermektedir.

Şehir büyüklüğüne göre α nın değerleri tablo halinde verilirse: Nüfus >500 000 100 000-500 000 20 000-100 000 5 000-20 000 <5 000 α 16 14 12 10 8 Ülkemizde α = 12 alınarak hesap yapılır.

Ticaret merkezlerinden ve özel binalardan gelen atıksular, eşdeğer nüfus esasına göre hesaplanır. Otellerde 1 yatak, atölyelerde 2 işçi, lokantalarda 3 sandalye, okullarda (gündüzlü) 10 öğrenci, hastanelerde 1 yatak, 3 kişiye eşdeğer kabul edilir.

Fabrikalardan gelen su miktarı, giren birim ham madde başına veya çıkan birim mamül madde başına litre olarak ifade edilir.