Prof Dr Mustafa Yıldız KOÜ Tıp Fak Psikiyatri AD Öğretim Üyesi BELLEK İŞLEVLERİ Prof Dr Mustafa Yıldız KOÜ Tıp Fak Psikiyatri AD Öğretim Üyesi Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Giriş Uygarlık yeni öğrenmelerin bir ürünüdür. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Beyin gelişimi Beyin gelişimi - kişiler arası ilişkiler Duygusal ve bilişsel gelişim anne-çocuk arasındaki ilişki ekseninde yapılanır. Akıl genetik, fizyolojik ve yaşantısal (experiental) ilişkilerle şekillenir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Beyin-akıl Yüz milyar sinir hücresi. Yaklaşık on bin sinirle ilişki Yüz trilyonlarca bağlantı. Sinir ağları/sinirsel döngüler içerisinde sayısız aktivasyon profilleri, Enerji ve bilgi sinir ağları içerisinde akmaktadır. Akıl işlevleri enerji akımından (iyonların membran geçişi, oksijen tüketimi, moleküllerin hücre içine ve dışına aktif taşınımı) öte bir şey, akan enerjiyle işlenen bir bilgi işlemedir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Enerji-bilgi Enerji→temsiller (sembollerdir) → yeni işleyişler (basit bir duyusal form … çok soyut kavram ve kategoriler) Bilgi işlemede kıyaslama, kümeleme, genelleme, ayrımsama, soyutlama gibi bilişsel işlevler zihinde son derece karmaşık yeni temsiller doğurabilir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Bilgi-işleme modeli (A) Enerji  Sinir yanıtı (B) Girdi  Zihinsel temsil  Etki, çıktı (yeni temsiller ya da davranış) (C) GirdiDuy. Bel. İşlem bel.Çıktı (davranış, zihnin temsil işlemi)   Uzun süreli bellek  Kalıcı bellek Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Kısa Süreli Bellek Uyarı  Duyumsama  Algılama. (1/4 sn.) Süzülme  İşlem belleği (kısa süreli bellek) (Kapasite: 7±2 işlem) Temsiller bilinçli olarak ayrımsanabilir, kümelenebilir, yönlendirilebilirler. (1-2 dk.) Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Kısa Süreli Bellek Provalar, tekrarlar, gruplamalar ve diğer bilişsel işlemler çalışma belleğinin kapasitesini artırabilir. Nörokimyasal taşınımlarla sinirsel döngülerin aktif hale gelmesi sonucu oluşur (Biyofizik süreç). Kolayca kurulabilir ve kolayca geri dönebilir. Burada dikkat önemlidir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Uzun Süreli Bellek Temsiller  Uzun Süreli Bellek (kabuk yoğunlaşması - cort. consolidation) Uzun süreli bellekteki bilgiler olasılıkla REM uykusu döneminde kalıcı bellek depolarına yığılırlar. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Uzun Süreli Bellek Biyokimyasal süreç. Kısa süreli öğrenmenin oluştuğu süreçle bağlantılı olarak sinir hücrelerinde RNA ve protein senteziyle ortaya çıkar. Belleğin moleküler konsolidasyonu söz konusudur ve kalıcıdır. Bellek kapasitesi USB’tir, çok büyük. Sözcükler yerine anlamlar oluşturulur ve tutulur. Depodaki bilgiler yeni gelen bilgilerle güncellelir, yeniden organize edilir ve zamanla değişir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Uzun Süreli Bellek İşlemsel (procedural) Belleğin davranışsal, duygusal, algısal biçimidir. Geçmiş yaşantıların oluşturduğu zihinsel kalıplardır (şemalar) Öyküsel (declarative) Bilinçli farkındalığı gerektiren kendisi ve geçmişle ilgili bilgilerin toplanması - Anlamsal (semantic) - Anısal (episodic) Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 Uzun Süreli Bellek İşlemsel (erken) bellek doğumdan itibaren bazal gangliyonlar ve limbik yapılar (amigdala, anterior singulat, orbitofrontal korteks) Öyküsel (geç) bellek 1-2 yaş arası gelişir Hipokampus ve orbitofrontal korteks Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 DİKKAT Bilgi işleme akışını denetleyen bir işlemdir. (Trafikte araba kullanma örn.) Retiküler Aktive edici Sistem (RAS)  Talamus (kapılama- süzme) Singulat girus, hipotalamus, hipokampus, amigdala, prefrontal korteks, temporal, paryetal ve oksipital korteksler. Tipleri: Sürekli (sustained) dikkat, Yönlenmiş (directed) dikkat, Seçici dikkat, Bölünmüş dikkat, Odaklanmış dikkat. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 BELLEK Öğrenilen bilgilerin ve yaşantıların değerlendirilmesi, işlenmesi, kodlanması, depolanması ve gerektiğinde anımsanması işlevidir. Öğrenme ve bellek bir bütünü oluşturur. Bir defasında özel bir örnekle ateşlenen sinirler gelecekte benzer örnekte birlikte ateşlenme eğilimindedirler. Belleğin özü de budur. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 BELLEK İŞLEVLERİ Bellek kapasitesi, türden türe, kişiden kişiye değişir. Belleğin içeriği, öğrenilen her şeydir; duygu, düşünce, davranış. Çağrışım, iç ve dış uyaranlar. Unutma, pekiştirmenin olmaması, ruhsal durum, içeriğin yükü etkilidir. İzlerin zayıflaması ya da ipucunun özelliğini kaybetmesi nedeniyle oluşur. Kodlama, dikkat ve kısa süreli belleğin işlevidir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 BELLEK İŞLEVLERİ Saklama, depolama, bellek deposuna alınan bilgilerin bir kısmı unutulurken bir kısmı yaşam boyu saklanır. Bellenmesi istenen malzemenin ne kadar ayrıntısına girilirse o kadar kalıcı olur. Sonuçta ayrıntılar genellikle unutulur. Beklentilerin anlamlandırma ve depolamada rolü vardır. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 BELLEK İŞLEVLERİ Anımsama, geri getirme, çağrışımla depodaki bilgilerin bilinç alanına getirilmesidir. Geri çağırma işlemi hatırlama (recall) ve tanıma (recognition) işlevlerini içerebilir. Bir soru karşısında doğru yanıtı ya da sözcüğü bulmak için aklımızın araştırma yapması süreci geri çağırma ya da getirmedir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 BELLEK İŞLEVLERİ Kodlama süreci, pekiştirmeler, ortam ve bireyin ruhsal durumu anımsamayı etkiler (duruma bağlı bellek). Örgütleyerek belleme kolaylık sağlar. Heyecanların ve beklentilerin olumlu ve olumsuz etkileri vardır. İmgeleme ve diğer yardımcı çağrışım sistemleriyle anımsama kolaylaştırılabilir (mnemonics). Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008 BELLEK İŞLEVLERİ Yapılandırıcı bellek, zaman dilimi ve içerik önemlidir. Kültürel bağlam, kalıp yargılar ve yeni çağrışımlarla, beklentiler zinciriyle bellek kendince anlamlandırma yapar. Tanıklıklarda çeşitli sorunlara yol açabilir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

BELLEK İŞLEVLERİNDE BOZULMALAR Amnezi, unutma, anımsayamama, bir yaşantıyla ilgili bilgilerin geçici ya da kalıcı olarak zihinden silinmesidir. Ruhsal ya da organik kökenli olabilir. Örn. Dissosiyatif amnezi ve Alzheimer H. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

BELLEK İŞLEVLERİNDE BOZULMALAR Amnezi Anterograd, kodlama, saptama işlevi bozuk. Boksörün sert yumruktan sonrakileri anımsayamaması gibi. Retrograd, saklama, depolama işlevi bozuktur. Olaydan öncekileri hatırlamaz. Retro-anterograd, önceki ve sonrakileri anımsamaz. Korsakof sendromu ve EKT de olduğu gibi. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

BELLEK İŞLEVLERİNDE BOZULMALAR Hipermnezi, aşırı anımsama kapasitesi. Mani, paranoya, OKB de olduğu gibi. Paramnezi, bellek çarpıtmalarıdır. Anımsama işlevi bozulmuştur. Yoğun bunaltıya karşı bir savunma olarak düşünülür. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

BELLEK İŞLEVLERİNDE BOZULMALAR Paramnezi, Konfabulasyon (boşluk doldurma), bellekteki boşluklar düşsel ya da gerçek dışı yaşantılarla doldurulur. Bunamada olduğu gibi. Deja vu, ilk kez gördüğü bir şeyin geçmişteki yaşantıyla aynı olduğu biçimindeki görsel tanıma yanılsamasıdır. Jamais vu, daha önce yaşadığı olayları yaşamamış gibi kabul etmesidir. Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008

Hatırlarım deyip geçmeyin HEPİNİZE SAĞLAM ve UZUN SÜRELİ BELLEKLER DİLERİM Mustafa Yıldız, KOÜ Tıp Fak, Psikiyatri AD, 2008