Yrd. Doç. Dr. A. Özgür KARAGÜLLE Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ LOJ436 Lojistik Yönetimi Ders - VII Yrd. Doç. Dr. A. Özgür KARAGÜLLE Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ

Taşıma Taşıma, lojistiğin operasyonel alanı olarak, mamul, hammadde mallar ve/veya hizmetlerin fiziksel olarak hareketini, bir noktadan başka bir noktaya taşınmasını kapsar. Taşıma, lojistik faaliyetleri içindeki önemi ve ölçülebilir maliyetleri sebebiyle tüm işletmelerde yönetsel önem arz etmektedir.

Taşımacılığın İşlev ve İlkeleri Taşımacılığın İşlevleri Ürün hareketliliği Hangi ürün (malzeme, parça, monte edilecek birim, yarı mamul, mamul) olursa olsun, üretimin bir sonraki aşamasına veya son kullanıcıya sevk edilmek durumundadır. Kaynakların geçici veya kalıcı olarak kullanımını gerektirir. Taşımacılığın ana amacı, bir ürünün bir noktadan teslimat noktasına ulaşıncaya kadar geçen sürede sarf edilen geçici, finansal ve çevresel kaynakların minimum düzeyde tutulmasıdır. Ürün depolama Geçici olarak araç üzeride depolama bir depoda depolamaktan daha ucuza gelebilir. Depoda yer olmayabilir. İstanbul – Antalya taşıması yapılırken daha acil bir ihtiyaç üzerine taşıma Samsun’a kaydırılabilir. 3

Taşımacılığın İşlev ve İlkeleri Taşımacılığın İlkeleri Ölçek Ekonomisi Taşıması yapılacak ürün miktarı arttıkça taşınan ürün başına maliyet düşer. Genellikle, demir ve deniz yolu ile büyük miktarlarda taşımanın birim başına maliyeti kara ve hava yolu ile yapılandan ucuzdur. Uzaklık Ekonomisi Taşıma yapılacak uzaklık arttıkça taşınan ürün başına düşen maliyet azalır. Örneğin, 800 km’lik bir uzaklığa taşımak, iki kere 400’er km’lik uzaklığa taşıma maliyetlerinde ucuza gelecektir. 4

Taşımanın Tarafları Üretici, Müşteri, Taşıyıcı, Hükümet, Kamu Kamu 5

Taşıma Alternatifleri İşletmenin kendi bünyesinde araç filosu bulundurması Taşımacılık konusunda uzman şirketlerle uzun süreli anlaşma yapılması (Kontrat Taşıma) Taşıma hizmeti sağlayan çeşitli lojistik işletmelerinden alınan farklı hizmetlerden yararlanılması

Taşıma Modları Karayolu En yaygın kullanılan taşıma türüdür. Oldukça esnektir. Yükleme ve boşaltma işlemleri kolaylıkla yapılabilir. Tarifeli yüklemeler sıkça yapılabilir. Kapıdan kapıya hizmet verilebilir. Sevkiyat süreleri kısadır. Taşıma maliyeti yüksektir. Kötü hava koşullarından kolaylıkla etkilenir. Trafikten ve çevresel faktörlerden etkilenir. Günümüzde rekabetin en yoğun yaşandığı nakliye türüdür. 7

Taşıma Modları Denizyolu Uluslararası anlamda en yaygın kullanılan taşıma türüdür. Taşıma modları arasında en düşük maliyetli ve güvenli olanıdır. Çok büyük miktardaki ürünler (kuru yük, likit ve gaz, ekonomik değeri az ürünler, hammaddeler) ve konteynır ile taşınabilir ürünler denizyolu ile taşınır. Havayoluna göre 22, karayoluna göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuzdur. Dünyada en çok tercih edilen ulaşım şeklidir. Dünya ticaretinin % 92’si deniz yolu ile yapılmaktadır. 8

Taşıma Modları Havayolu En temel tercih edilme sebebi hız faktörüdür. Bunun yanında birim taşıma maliyetleri, diğer taşıma türlerine nazaran oldukça yüksektir. 500 kilometreden daha uzak mesafeler için elverişlidir. Fakat havayolu nakliyesinin sağladığı hız avantajı aynı zamanda depolama maliyetlerini azaltıcı bir etken olarak düşünülebilir. Dünyada taşınan toplam kargonun tonaj olarak sadece % 2’si havayolu taşımacılığı ile gerçekleştirilmiştir. Diğer yandan, havayolu ile taşımaların dolar olarak değeri toplam kargonun dolar olarak değeri içinde %33’lük paya ulaşmıştır. 9

Taşıma Modları Demiryolu Demiryolu taşımacılığı düşük değerli, ağır ve hacimli yükler için yüksek maliyetlere katlanılmadan yapılabilecek bir taşıma türüdür. Yüksek ilk yatırım ve bakım maliyetleri yüzünden genellikle devlet tarafından işletilmektedir. Özellikle uzun mesafeli kara taşımacılığında çok büyük maliyet avantajları sağlamaktadır. Projeler karayolunun tamamlayıcı özelliği göz önüne alınarak hazırlanır. 10

Taşıma Modları Boru Hattı Demiryolunda olduğu gibi bu taşıma türünde de ilk yatırım maliyeti yüksektir. Genellikle ham petrol, doğalgaz gibi likit ya da gaz halinde olan ürünler taşınmaktadır. Güvenilir olması ve çok yüksek miktarda ürün taşıma imkânı vermesi büyük avantaj sağlar. Fakat esnekliği son derece düşüktür. 11

Taşıma Modları Nehir (İç Su) Yolu Avrupa’da çok yaygın ve sık olarak kullanılmasına karşın, ülkemizde henüz emekleme aşamasındadır. Özel taşıma araçlarına ihtiyaç duyulmakta olup, araç kapasiteleri genelde suyun derinliğine göre değişmektedir. Ülkemiz akarsularının yüksek debi oranına sahip olması ve coğrafi sebeplerden dolayı taşıma yapacak yeterliliğe sahip olmamasından dolayı ülkemizde verimli şekilde faydalanmak çok fazla mümkün değildir. 12

Taşıma Modlarının Karşılaştırılması Maliyet Ulaştırma Hızı Hizmet Verilen Yer Sayısı Çeşitli Malları Kullanma Becerisi Tarifeli Yüklemlerin Sıklığı Tarife Uygulama Güvenliği Karayolu Yüksek Hızlı Çok Geniş Denizyolu Çok Düşük Yavaş Sınırlı Çok Yüksek Orta Havayolu Çok Hızlı Geniş Demiryolu Düşük Nehir yolu Boru Hattı Çok Sınırlı 13

Taşıma Modlarının Karşılaştırılması

Taşıma Modları Unimodal Taşımacılık Tek bir taşıma türü Tek / çok sayıda taşıyıcı Multimodal Taşımacılık Birden fazla taşıma türü Farklı taşıma üniteleri / araçları İntermodal Taşımacılık Kapıdan kapıya taşımacılık En az iki taşıma türü Tek yükleme ile ve aynı taşıma birimi içinde ürünlerin ellenmeden, birden çok taşıma yöntemleri ile taşınması Kombine Taşımacılık Tek bir taşıma birimi Yeniden yükleme yok En az iki taşıma yöntemi (kara+demiryolu veya kara+denizyolu gibi) kullanılarak taşınması 15

Temel Taşımacılık Ekonomisi Taşımacılığı Etkileyen Temel Unsurlar Uzaklık Uzaklık arttıkça fiyat artar. Hacim Yükleme miktarı arttıkça birim başına fiyat düşer. Yoğunluk Yoğunluk arttıkça birim başına fiyat düşer. İstiflenebilirlik Farklı biçimler farklı taşıma alanları gerektirir. Elleçlenebilirlik Taşıma için farklı elleçleme donanımı gerekebilir. Sorumluluk Sigorta? Pazar Faktörleri 16

Maliyet Yapısı Değişken Maliyet Sabit Maliyet Birleşik Maliyet İlgili üretim sürecinin doğası gereği birlikte üretilmesi gerekli ürün ve hizmetlerin üretimi sırasında oluşan maliyetlerdir. Ortak Maliyet Birden fazla ürünün üretim sürecinde yer alan ancak üretilen ürün ve hizmete doğrudan atfedilemeyen maliyetlerdir. 17

Fiyatlama Stratejileri Hizmet Maliyeti Stratejisi Maliyet + Kâr Stratejisi Değeri düşük eşya, yoğun rekabet ortamı Hizmet Değeri Stratejisi Eşyaların değeri farklı (1 Tonluk Elektronik Eşya = 1 Tonluk Kömür?!) Gecelik taşıma Değeri yüksek eşya, rekabet düşük Birleşik Strateji Çoğu işletme ilk iki stratejiyi birleştirir. 18