Ege Denizi’nde Su Kütlelerinin İklimsel Varyasyonlara Göre Değişimleri Şeniz Uçkaç Doğan Yaşar seniz.uckac@deu.edu.tr dogan.yasar@deu.edu.tr

İklimsel Değişimler ve Doğu Akdenizdeki Etkileri Akdeniz iklimsel değişimlere oldukça duyarlı bir bölge olup su sirkülasyonu ve altbasenler arasındaki su geçişleri bu değişimlere bağlı olarak önemli ölçüde etkilenmektedir (Bethoux, et al. 1999). Doğu Akdeniz ve Karadeniz arasında geçiş imkanı sağlayan Ege Denizi meteorolojik farklılıaşmaların hissedildiği önemli bir bölge olup son yıllarda yapılan çalışmalar Doğu Akdeniz derin dip suyu oluşum bölgesinin Adriyatik Denizi’nden Ege Denizi’ne kaydığını göstermektedir (Theocharis, et al. 1992, Roether, et al. 1996, Klein et al. 1999, Lascaratos et al. 1999, Malanotte-Rizzoli et al., 1999). Özellikle 1980’li yılların sonunda ve 1990’ların başında oluşan soğuk hava koşulları ve yağışsız dönem kuvvetli kuzey rüzgarlarıyla birleşince Kuzey Ege bölgesinde dip suyu oluşumuna sebep olmuş yüksek yoğunluktaki dip suların sırasıyla Güney Ege’yi ve sonunda Doğu Akdeniz’i etkilediği görülmüştür.

Bu çalışma kapsamında da MEDATLAS verileri kullanılarak Ege Denizi su kütlerinin değişimleri 1986-1994 aralığında incelenmiş olup Kuşadası meteoroloji istasyonundan alınan veriler ile birlikte değerlendirilmektedir. Yerinde ölçüm verilerinden elde edilen sıcaklık, tuzluluk ve yoğunluk profilleri ile rüzgar, hava sıcaklığı, yağış ve deniz seviyesi bilgileri zaman serisi olarak sunulmaktadır

Çalışma alanı

Batimetri ve Nehirler

Başlıca nehirlerin drenaj alanı ve aylık debileri (Yaşar, 1994 )

Hava Sıcaklığı (T=ºC), Yağış (P=mm), Buharlaşma (E=mm/day) ve Rüzgar Hızlarının (m/sn) Aylık Değişimleri (Poulos, 1997)

1991 and 2000 Aralığında Ortalama Yüzey Suyu Sıcaklık Dağılımları (AVHRR-Pathfinder)

Mevsimsel Deniz Yüzeyi Sıcaklık Dağılımları ve Rüzgarlar

İklimsel Değişimler  Doğu Akdenizi etkileyen 1980’lerin sonu ve 1990’lı yılların başında oluşmaya başlayan meteorolojik değişimler üç ana başlık altında toplanmaktadır (Demirov & Pinardi, 2002); 1988-1993 periyodu oldukça yağışsız bir dönemdir 1981 yılı şiddetli rüzgarların oluştuğu soğuk bir yıldır. 1981-1983 dönemi özellikle Levanten baseninde oldukça soğuk geçmiştir (Brankart & Pinardi, 2001). 1992-1993 yılları Ege Denizi’nde son 20 yılda en soğuk dönemdir. 1980-1987 periyodunda kuzeybatı rüzgarları Batı Akdeniz’de hakimken 1988-1993 arasında bu rüzgarların azaldığı öte yandan Doğu Akdeniz havzasında özellikle de Ege Denizi’nde bu dönemde kuzey rüzgarlarının arttığı görülmektedir (Samuel et al., 1999). Global olarak 1992 yılı Kuzey yarımkürede 1986 yılından beri en soğuk yıl olmuştur. Bunun başlıca sebebi olarak 1991 yılında Pinotuba yanardağının patlaması görülmektedir (Özsoy & Latif, 1996). Mauna Loa’dan alınan veriler üç önemli volkanik patlamayı işaret etmektedir: Agung in 1963, El Chichon in 1982 and Pinatuba in 1991.

İklimsel Veriler

Rüzgar Yönleri ve Frekans Dağılımları 1988-1995 1980-1987 Kış Kış

CTD Verileri (MEDATLAS) 1986 November 1987 March 1987 August 1988 September 1991 August 1994 June

T-S Diagrams

Düşey Yoğunluk Profilleri 1986 November 1988 September 1991 August 1987 March 1987 August 1994 June

Fiziksel Parametrelerin Zaman Serileri

1=Limnos, 2=Skiros, 3=Chios, 4= Cyclades, 5= Crete Yüzey suları (0-50m) Density (kg/m3) Salinity (psu) Temperature (C) Oxygen (mg/lt) 1=Limnos, 2=Skiros, 3=Chios, 4= Cyclades, 5= Crete

1=Limnos, 2=Skiros, 3=Chios, 4= Cyclades, 5= Crete Dip Sular (600-1000m) Density (kg/m3) Salinity (psu) Temperature (C) Oxygen (mg/lt) 1=Limnos, 2=Skiros, 3=Chios, 4= Cyclades, 5= Crete