Dünyadaki Toprak Çeşitleri, Özellikleri ve Sınıflandırılması Hazırlayan: Emre ZENGİN

Dünyadaki Toprak Çeşitleri A) ZONAL (YERLİ) TOPRAKLAR Ana kayanın bulunduğu yerde çözülmesiyle olu­şan topraklardır. Bu nedenle zonal topraklara yerli topraklar da denir. Bu tür toprakların özellikleri ana kayanın cinsine ve çevrede etkili olan iklim özellikle­rine bağlıdır. Zonal topraklar taşlı, kireçli, kumlu, hu­muslu olabilirler.

A-)Zonal toprak türleri şunlardır: 1. Laterit Topraklar Sıcaklığın ve yağışın yüksek olduğu Ekvatoral bölgede görülen topraklardır. Laterit topraklar kimya­sal çözülme sonucu oluşmuştur. Ekvatoral bölgede bitki örtüsü sık olduğundan bu topraklar humus bakı­mından zengindir. Ancak aşırı yağışlar sonucu topra­ğın yüzeyindeki humus süpürülür ve böylece toprağın verimi azalır.

2. Kahverengi Orman Toprakları Orta kuşakta nemli iklim bölgelerinde görülen topraklardır. Humus bakımından zengin, verimli top­raklardır. Aşırı yıkanma yoktur. Genelde koyu renkli­dirler.

3. Terra - Rossalar (Kırmızı)Topraklar Akdeniz iklim bölgesine ait topraklardır. İçindeki demir oksit oranın fazlalığından dolayı kırmızı renk­tedir. Kalkerli kayaçların üzerinde oluştuğundan kireç oranı yüksektir. Bu nedenle verimlilik düşüktür.

4. Podzol Topraklar Soğuk ve nemli iklim bölgelerinin topraklarıdır 4. Podzol Topraklar Soğuk ve nemli iklim bölgelerinin topraklarıdır. Genellikle iğne yapraklı ağaçların altında oluşurlar. Topraktaki aşırı yıkanma nedeniyle humus oranı az­dır. Açık renkli olan bu topraklardan fazla verim alına­maz. 5. Tundra Toprakları Kutupaltı iklimi de denilen tundra iklim tipine ait olan topraklardır. Kutuplara yakın alanlarda görüldü­ğünden yılın büyük bölümünde toprak donmuş halde­dir. Yaz mevsiminde sıcaklığın yükselmesiyle beraber eriyen karlar toprağa karışır ve bataklığa benzeyen alanlar oluşur. Bundan dolayı bu topraklar üzerinde tarım yapma olanağı bulunmamaktadır.

6. Çernezyom (Kara Topraklar) Yazları yağışlı olan sert karasal iklim bölgelerinde görülen topraklardır. Yıkanma fazla olmadığı için hu­mus bakımından zengin olan bu topraklar Dünya'nın en verimli topraklarıdır. Humus oranının fazla olması renginin koyu olmasına neden olmuştur.

7. Çöl Toprakları Çöl bölgelerinde görülen topraklardır. Yağışlar yok denecek kadar az olduğundan topraktaki kireç ve tuz miktarı fazladır. Mekanik çözülme sonucu oluşan bu topraklar tarıma elverişsizdir.

8. Kahverengi ve Kestane Renkli Step Topraklar Orta kuşakta step ikliminin (karasal) görüldüğü alanlarda oluşan topraklardır. Yağış miktarı az olduğu için tuz ve kireç bakımından zengindir. Humus oranı az verimsiz olan bu topraklarda sulama yapıldığı tak­dirde tahıl tarımı yapılabilir.

B-) İNTERZONAL TOPRAKLAR İnterzonal topraklar ana kayanın ve yerşekillerin etkisiyle oluşmuş topraklardır. Topraktaki tüm hori­zonlar gelişmemiştir. 1. Halomorfik Topraklar Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde aşırı bu­harlaşma sonucunda suyun içindeki tuz ve karbonat gibi maddelerin toprağın yüzeyinde birikmesiyle olu­şan topraklardır. Tuzlu ve alkali topraklar olmak üzere ikiye ayrılır. 2. Hidromorfik Topraklar Taban su seviyesinin yüksek olduğu veya batak­lık alanlarda görülen verimsiz topraklardır. 3. Kalsimorfik Topraklar Yumuşak kireç taşı ve marn depoları üzerinde oluşan bu topraklar, kireç yönünden zengindir. 

a) Vertisoller Eski göl tabanlarındaki kireçli alanlar üzerinde oluşmuş topraklardır. Bu tür topraklarda kurak dö­nemlerde oluşan çatlaklara topraklar birikir, yağışlı mevsimde toprağın şişmesiyle çatlaklarda biriken top­rakların tekrar yüzeye çıktığı görülür. Bu nedenle bu topraklara dönen topraklar da denir.

b) Rendzinallar Yumuşak kireç taşları üzerinde oluşan topraklar­dır. Alt kesimlerinde kireç miktarı fazladır. Koyu renkli topraklardır.

C) AZONAL (TAŞINMIŞ) TOPRAKLAR Dış kuvvetlerin aşındırıp taşıdığı malzemelerin çukur alanlarda birikmesi sonucu oluşan topraklardır. Değişik iklim bölgelerinden gelen materyallerin birik­mesi ile oluştuklarından organik kalıntı ve humus mik­tarı fazladır. Bu nedenle verimli topraklardır.

1. Alüvyal Topraklar Akarsuların taşıdıkları malzemeleri biriktirmesiyle oluşan topraklardır. Bu tür topraklara genellikle delta ovalarında rastlanır. Alüvyal topraklar geçirgen ve ko­lay işlenebilen topraklardır. Bu nedenle verimleri yük­sektir.

2. Lös Toprakları Kurak bölgelerde rüzgarların taşıdıkları malzeme­leri biriktirmesi sonucu oluşan topraklardır. İnce taneli olan bu topraklar, mineral bakımından zengindir.

3. Moren Topraklar Buzulların taşıyıp biriktirdiği topraklardır. Yüksek enlemlerde ve yüksek dağlarda görülürler. Mineral­ce zengin olmasına rağmen sıcaklığın düşük olduğu alanlarda görüldüklerinden tarıma elverişli değildirler.

4. Kolüvyal Topraklar Eğimli yamaçlardan aşınan materyalin dağın eteklerinde birikmesiyle oluşan topraklardır. Dağlık bölgelerde yaygın olarak görülür.

5. Litosoller Kolüvyal topraklar yamaçtan inen ince taneli ma­teryalin birikmesiyle oluşurken geride iri taneli malze­meler kalır. Bu iri malzemelerin oluşturduğu topraklara litosoller denir. Taşlı topraklardır.

6. Regosoller Volkanlardan çıkan kum boyutundaki malzeme­ler üzerinde oluşan topraklardır.Humus bakımından fakirdirler ve verimleri düşüktür. Toprak oluşumunda etkili olan faktörlerin karşılıklı etkileşimi, toprak tiplerini ve dağılışını anlamaya yardımcı olur. Podzollaşma, lateritleşme, kalsifikasyon, çoraklaşma ve gleyleşme gibi süreçler toprak rejimini oluşturur.

Podzollaşma:Topraktaki yıkanma olayıdır Podzollaşma:Topraktaki yıkanma olayıdır. Daha çok soğuk ve nemli iklim bölgelerinde görülür. Lateritleşme: Sıcaklık ve yağışın etkisiyle çözülmelere bağlı olarak oluşur. Tropikal iklim bölgelerindeki topraklarda görülür. Kalsifikasyon: Yetersiz yağışlardan dolayı toprakta kalsiyum birikmesine denir. Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde görülür. Çoraklaşma: Vadi ve havza tabanlarında ye-terli akışın olmamasına bağlı olarak meydana gelir. Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde görülür. Gleyleşme: Taban su seviyesinin yüksek olu-ğu alanlarda su fazlalığından dolayı toprakta oksijen eksikliği sonucu oluşur. Toprağın asitli olmasına yol açar.

İzlediginiz ve dinlediginiz için tesekkürler  KAYNAKÇA http://cografyalise.blogcu.com/toprak-cesitleri-ve-ozellikleri/3956039# http://www.cografyamiz.com/toprak-tipleri.html http://www.turkcebilgi.org/cografya/genel-cografya/topraklarin- siniflandirilmasi-32369.html İzlediginiz ve dinlediginiz için tesekkürler 