Prof. Dr. Zekeriya Aktürk AİLE GENOGRAMI ve Aile Çemberi Prof. Dr. Zekeriya Aktürk 18 Ekim 2010 zekeriya.akturk@gmail.com http://aile.atauni.edu.tr / 21

AMAÇ Bu ders bir sunum ve grup çalışmasından oluşmaktadır. Katılımcıların bu ders sonunda gen haritası hakkında bilgi sahibi olmaları ve bir genogram çizebilmeleri amaçlanmaktadır. Genogramın tanınması Genogram bileşenlerinin bilinmesi Uygulama endikasyonlarının bilinmesi Aile çemberini açıklayabilmek Tıbbi pratikte genogram uygulayabilme / 21

TANIM GENOGRAM = GEN HARİTASI Genogram ailesel soy, aile ağacı, genolojik tablo olarak da adlandırılır. Aile genogramı, aile hakkında az ve öz bilgi sağlayan bir araçtır. Ailenin genetik alt yapısını ve şimdiki üyelerin bundan ne kadar ve nasıl etkilendiğini gösterir. / 21

GENOGRAMIN ÖNEMİ Hastalıkların başlıca nedenleri Genetik faktörler Otozomal; dominant, resesif X’e bağlı; dominant, resesif Kodominant kalıtım Multifaktöryel kalıtım Çevresel faktörler Beslenme Egzersiz Riskli davranışlar / 21

/ 21

Semboller / 21

/ 21

GENOGRAMIN TEMEL YAPISI Klinisyenin kullanacağı teknik ; basit şekilde rahat yorumlanabilecek ve yarar sağlayacak nitelikte olmalıdır. 2. Temel amaç bir göz atımıyla bile gerekli bilgilerin çoğuna rahatça ulaşmak olduğundan, aile hikayesi basit ve anlaşılır olmalıdır. Tabi ki bu tam tersi gereken durumlar için de geçerlidir. Buna değeceğine inanıldığı zaman, oldukça kompleks bir yapı oluşturulmalıdır. / 21

Kompleks bir genegram / 21

Genogram en az üç neslin tüm bireylerini, doğum ve ölüm tarihleri ile beraber içermelidir. İlk doğandan başlayarak soldan sağa doğru sıralanır. 4. Her nesil tek bir hat üzerinde şekillendirilir. Aile sıralanırken kocanın simgesinin sol başa yazılması gerekir. / 21

Birarada yaşayan bireyler bir daire içerisine alınarak belirtilebilir. Aile isimleri her ana aile ünitesi altında olacak şekilde yazılır. Bireylerin yaşı ya da doğum tarihleri belirtilerek sağ üst tarafa tarih atılır. Viziteye direk başvuran kişinin medikal bir problemi, kronik bir hastalığı gibi bir durumu olabilir. Bu hastanın yanına bir ok işareti, çift kare veya çift daire konarak index hasta adı verilir. Birarada yaşayan bireyler bir daire içerisine alınarak belirtilebilir. / 21

KISACA BİR GENOGRAM 3 veya daha çok jenerasyonu içermelidir. Tüm aile mensuplarını Tüm üyelerin doğum tarihi veya yaşını Tüm ölüm tarihlerini ve nedenlerini Aile bireylerindeki tüm belirgin hastalıkları Aynı evi paylaşan bireylerin tümünü / 21

Evlilik ve boşanmaların tümünü İlk doğandan başlayarak soldan sağa çocukları Kullanılan şemanın anahtarını Ergonomiklik öğelerini içermelidir. / 21

GENOGRAMIN YARARLARI Hekimin ailenin durumunu çok hızlı değerlendirmesini sağlar. Diğer sağlık görevlilerinin (hemşire ,doktor) hastayı daha rahat anlamalarını sağlar. Aileyi bilgi demeti haline sokar. Risk faktörlerinin (DM, obezite, KVH) diğer parametrelerle karşılaştırılmasını sağlar. (hiperkolesterolemi) / 21

Yüksek risk altındaki hastaların erken belirlenmesinde rol oynar. (ör Yüksek risk altındaki hastaların erken belirlenmesinde rol oynar.(ör. Meme kanserinin sık olduğu bir ailede mamografi önerilmesi gibi) 6. Hayat tarzının değiştirilmesini, riskli hastaya daha fazla eğitim verilmesini sağlar. (koroner arter hastalığı ve A.C ca olan bireyde sigaranın bıraktırılması.) / 21

AİLE ÇEMBERİ Aile üyelerinin davranışsal ilişkilerinin tek bir birey açısından gösterilip, aile içi ilişkilerin daha iyi değerlendirilmesi yoludur. Kişiden etrafındaki fertleri hissettiği şekilde kendine en yakından uzağa sıralaması istenir. Evdeki tüm fertler, arkadaşlar, eğer varsa ev hayvanları bile bu şemaya eklenir. Tarih koymak burada oldukça önemlidir. Aile içindeki dinamiklerin zamanla değişebileceği unutulmamalıdır. / 21

01.11.2001 / 21

BİLGİSAYAR DESTEKLİ PROGRAM Bireyden başka ailenin olaylar ve birbirleri ile ilişkilerini eş zamanlı gösterebilir. / 21

GENOGRAMIN ENDİKASYONLARI Tekrarlayan tıbbi sorunlar Uyumsuz hastalar Somatize edilen sorunlar (baş ağrısı, karın ağrısı, baş dönmesi, göğüs ağrısı vs) Psikosomatik hastalar (anorexi,obesite, astım, diyabet vs) Aile sorunları (bölünme, ayrılma,vs ) Alkol ve madde kötüye kullanımı. / 21

ÖRNEK KA 2 yaşındadır. Doğum gününden iki gün sonra şiddetli karın ağrısı şikayeti ile başvuruyor. Muayene ile ağrıya yol açabilecek nedenler hakkında herhangi bir ipucu elde edilemiyor. Biyopsikososyal hipotezler açısından hasta değerlendirildiğinde; genogramın aşağıdaki gibi olduğu gözleniyor. / 21

/ 21