Dünyada ve Türkiye’de Tütünle Mücadele Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı nbilir@hacettepe.edu.tr 13 Nisan 2009

Tütün Kontrolü Stratejileri BAŞLAMANIN ÖNLENMESİ BAŞKASINA ZARARIN ÖNLENMESİ BIRAKMA DESTEĞİ

Tütün Kontrolü Neden Gerekli? Sağlık sorunlarına neden oluyor Öldürüyor Çevre kirliliğine yol açıyor Yangınlara yol açıyor Ekonomik kayıplara neden oluyor Ülkenin gelişmesine engel oluyor ! ! ! Tütün endüstrisi diğer endüstrilerden farklıdır Tütün endüstrisinin ürünü insanlar için zararlıdır

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi 1577: Avrupa: doktorlar diş ağrısı, tırnak düşmesi, parazit, ağız kokusu, tetanoz ve kanser tedavisi için sigara önerdiler 1604 King James I. “Counterblaste to Tobacco” Göz, burun, beyin, akciğerlere zarar 1761 Dr. John Hill (İng) – akciğerlere zarar Caution Against Immoderate Use of Snuff 1854 PM firması kuruldu 1881 Sigara sarma makinesi – 120 bin sigara/gün 1912 Patoloji kitabı – akciğer kanseri bölümü Çok ender görülen bir tümör --- dünyada 500 vaka I. Dünya Savaşı: 1914-1918 İngiliz general - cephede mermi... sigara...

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi 1924 Reader’s Digest “Does Tobacco Injure Human Body?” Kanserliler arasında sigara içenler çoğunlukta 1938 Dr. Raymond Pearl; “Science” dergisi Johns Hopkins Üniv. ---- biyoistatistik 60+ yaşından uzun yaşayanlar %65 --- %45 “sigara insan ömrünü kısaltıyor” 1954 “Marlboro man” tanıtıldı 1930-1950 dönemi sigara reklamları --- tıp dergileri --- doktorlar ...

1933 JAMA’da sigara reklamları 20 yıl sürdü JAMA’da sigara reklamları başladı --- 20 yıl boyunca devam eti 1933 JAMA’da sigara reklamları 20 yıl sürdü

Hemşireler doktorun yazdığı reçeteye göre hastalara sigara servisi yapıyordu

O yıllarda dünya sigara içtiği için mutlu idi

Şimdi ise mutlu değil.... Hatta göz yaşı döküyor

Tütün Kontrolü Çalışmaları

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi 1947 Dr. Evarts Graham, Dr. Norman Delarue Akciğer kanserli hastalar erkek --- “sex-linked” Estrojenik hormonlar Kanserli hastalar %90 --- kansersiz %50 sigara içiyor 1950 Dr. Earnst Wynder, Dr. Evarts Graham Sigara içme durumu AC kanserli (n=684) Kontrol (n=684) Sigara içmeyen 1.3 14.6 1-9 / gün sigara içen 2.3 11.5 10-20 / gün sigara içen 45.3 54.6 21+ / gün sigara içen 51.2 19.2 JAMA (1950) 143: 329 JAMA (1950) 143: 336

Akciğer Kanseri ve Kontrol Grupta Sigara Kullanımı

İngiliz doktorlar çalışması (Sir Richard Doll, Sir Bradford Hill) 1947 – doktorlara anket 2 grup doktor - sigara içmeyen - sigara içen “izlem” ---- ölende ölüm nedeni Rapor – 10 yıl aralıklarla

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi 1964 ABD, Surgeon General Raporu 1965 İngiltere-TV’de sigara reklamı yasağı 1966 ABD’de sigara paketleri üzerine uyarı yazısı 1967 First World Conference on T-H, New York 1970 DSÖ Genel Kurulu – “Sigara sağlığa zararlı” 1971 TV ve radyoda reklam yasağı (ABD) 1971 Air Canada – uçakta sigara içilmeyen bölüm 1989 iç hatlar, 1994 bütün uçuşlar “sigarasız” 1979 Nikotin jikletleri piyasaya çıktı

Dünyada Sigara Mücadelesi Kronolojisi SMOKING OR HEALTH; CHOOSE HEALTH --- WHO, 1980 1980 DSÖ “Sigara yada Sağlık, sağlığı seçin” 1988 DSÖ – 31 Mayıs World No-Tobacco Day 1995 "Marlboro Man" öldü (David McLean AC kanseri) 2003 DSÖ – FCTC 168 imza, 164 onay 2008 MPOWER Tütün kontrolünde etkili 6 strateji 2030 yılda 10 milyon ölüm

Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi, 2003 Bu sözleşmenin ve tutanaklarının amacı, mevcut ve gelecekteki nesilleri ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde tarafların bir tütün kontrolu çerçevesi hazırlayıp yürürlüğe koymasıyla, tütün tüketimi ve tütün dumanına maruz kalmanın, yıkıcı sağlık, sosyal, çevresel ve ekonomik sonuçlarından korumaktır. Tütüne talebi azaltmaya yönelik önlemler Fiyat-vergi, pasif etkilenim, eğitim, reklam, tedavi olanakları... Tütün temininin azaltılmasına yönelik önlemler Çocuklara satış, yasa dışı ticaret, alternatif ürünler ...

M – POWER PACKAGE, 2008 “Empower” K U V V E T

Barlarda Sigara Yasağı Uygulaması, Norveç Journal of Environmental Monitoring, 2006, 8: 362 – 368

Barlarda Sigara Yasağı Uygulaması, Norveç Journal of Environmental Monitoring, 2006, 8: 362 – 368

Sigara İçenlerde, Bırakanlarda ve Hiç İçmeyenlerde Akciğer Kanseri Sıklığı (İngiltere)

Smoking, smoking cessation and lung cancer in the UK since 1950; BMJ 2000; 321: 323-329 R. Peto, S. Darby, H. Deo, P. Silcoks, E. Whitley, R. Doll Sigara içme 75 yaşında erkek, Kümülatif risk (%) Sigara içen 16 60 yaşında terk 10 50 yaşında terk 6 40 yaşında terk 3 30 yaşında terk 1.7 Hiç sigara içmeyen 0.4

“Sigarasız” Restoran Uygulaması Yapan Ülkeler Countries (11) 1. Ireland (Mar. 29, 2004) 2. Norway (June 1, 2004) 3. New Zealand (Dec. 10, 2004) 4. Bhutan (circa Mar. 2005) 5. Uruguay (Mar. 1, 2006) 6. Lithuania (Jan. 1, 2007) 7. Iceland (June 1, 2007) 8. United Kingdom (July 1, 2007) 9. Djibouti (Mar. 2, 2008) 10. Panama (Apr. 24, 2008) 11. Turkey (July 19, 2009)

Türkiye’de Tütün Kontrolü Çalışmaları

20 million

Türkiye’de Tütün Firmalarının Pazar Payları Türkiye pazarında Türk tütün şirketi yok

HAYVANLARI KORUMA KANUNU     Kanun No: 5199     Kanun Kabul Tarihi: 24/06/2004     Resmi Gazete Tarihi: 01/07/2004     M. 14/k: “zarar veren yiyecekler ile alkollü içki, sigara, uyuşturucu ve bunun gibi bağımlılık yapan yiyecek veya içecekler vermek yasaktır

“TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİ ve KONTROLÜ HAKKINDA KANUN” Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun “TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİ ve KONTROLÜ HAKKINDA KANUN” Kanun No. 4207 Kabul Tarihi: 3/Ocak/2008 Yürürlük tarihi: 19 Mayıs 2008 --- 19 Temmuz 2009

Amaç Madde 1 – Bu Kanunun amacı; kişileri ve gelecek nesilleri tütün ürünlerinin zararlarından, bunların alışkanlıklarını özendirici reklam, tanıtım ve teşvik kampanyalarından koruyucu tertip ve tedbirleri almak ve herkesin temiz hava soluyabilmesinin sağlanması  yönünde düzenlemeler yapmaktır.

Sigara dumanından koruma Madde 2 “kapalı alanlarda tütün ürünleri tüketilemez” Kamu hizmet binaları, koridorları dahil Okul ve dershanelerin kapalı ve açık alanları Sağlık, eğitim, spor, kültür, ticaret, eğlence, otel, ... Toplu taşıma araçları (gemi, uçak, tren), taksiler Lokanta, kahvehane, kafeterya, birahane, ... Ceza: 69 TL (kolluk kuvvetleri) İşletme sorumlusu: 560-5600 TL (Belediye, Mülki Amir)

Reklam, tanıtım ve sponsorluk yasağı Madde 3 (1 –14. fıkralar) (1) tütün ürünleri ve üretici firmaların isim marka veya alametleri kullanılarak reklam ve tanıtımı yapılamaz (2) ... kıyafet, takı, aksesuar olarak taşınamaz (3) firmalara ait araçlarda markalar bulunamaz (4) hediye, eşantiyon, ... yardım olarak dağıtılamaz (5) ... isim logo amblem kullanılarak ilan verilemez (6) film dizi kliplerde sigara görüntüsü bulunamaz (7) sağlık, eğitim, kültür ve spor tesislerinde satılamaz Şikayet: TAPDK tel: 218 0300 fax: 284 2313

Reklam, tanıtım ve sponsorluk yasağı (8) 18 yaşından küçüklere satılamaz (hapis cez.: 6-12 ay) .... ..... (10) paket açılarak tek tek satılamaz (11) Otomatik makinelerle, internet yolu ile satılamaz .... .... (14) sakız şeker çerez oyuncak takı.. benzeri ürünler tütün ürünlerine benzeyecek şekilde üretilemez İşletme sorumlusu: 560-5600 TL (Belediye, Mülki Amir) Şirketlere: 50 000 – 250 000 TL (TAPDK) Radyo-TV: 1000-5000-10000-100 000 (RTÜK)

Sigara içenlere bırakmaları için destek Madde 4 (1- 11. fıkralar) (1) İçimin yasaklandığı yerlerde yazılı uyarılar ..... ..... (3) paketler üzerine uyarı yazıları .... ..... (7) Radyo ve TV de ayda 90 dakika eğitici yayın .... .... (9) Tütün ürünleri alışkanlığının bırakılmasını özendirici programlar ve tütün bağımlılığının ilaç ile tedavisinin ulaşılabilir olması için gerekli çalışmalar Sağlık Bakanlığı tarafından yapılır

“Tütün irtibat merkezi telefon numaraları” www.havanikoru.org http://www.havanikoru.org.tr/iletisim.html “Tütün irtibat merkezi telefon numaraları”

Tütün Kontrolü Yasası yarar sağladı mı? İlk yasa 1996 ... Olumlu etkisi 2001 yılından itibaren... Sigara kullanımı %11 oranında azaldı Yeni yasa ile ceza uygulamaları arttı TBMM Başkanı ... milletvekillerine ceza... TAPDK kurumlara ceza Şahıslara çok sayıda ceza...

Uygulanan ceza örnekleri Sigara içen öğretim üyesine ceza..13.10.2008 Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Öztürk, Fakülte Sekreteri Cengiz Kurt'un odasında sigara içti. Sohbetin ardından kalkan Öztürk'e, fakülte sekreteri Kurt hemen tutanak düzenleyip 62 YTL ceza yazdı. Olaya şaşıran Öztürk, "Bu bana ders oldu" dedi. Tekirdağ Valisi Aydın Nezih Doğan, Erkek Yetiştirme Yurdu ziyaretinde kapalı alanda sigara içen hizmetliler Sevda Gülen ve Türkan Eren'e para cezası kestirdi. 15.08.2008 Edirne Otogarı'nda görevli jandarma ekipleri, minibüsün sürücüsü B.A'yı minibüste sigara içerken yakaladı, ceza kesti Kocaeli Milli Eğitim Müdürü Mehmet Küçük okullar açılmadan önceki hafta sonunda Gebze ilçesindeki bir ilköğretim okuluna yaptığı gezide makam odasında sigara içen ilköğretim okulu müdürüne 62 YTL para cezası verdi. 17.09.2008 Kocaeli'nin Gölcük ilçesinde, stadyumda sigara içtikleri gerekçesiyle 2 kişiye para cezası verildi. 13.10.2008