ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME DERSİ Doç.Dr. Nadir Çeliköz Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi

PROGRAM DEĞERLENDİRME

Değerlendirmeyi kim yapar Sınıf öğretmeni Program geliştirici Dışardan bir değerlendirici Kim?

Değerlendirme (evaluation) nedir?

Değerlendirme, bilgi toplama ve bu bilgilere dayalı olarak yargıda bulunma işidir program tanımlanır ve kalitesi ölçülür, programın güvenilirliği ve işe yararlığı ortaya çıkar.

Değerlendirmenin amaçları Hangi hedeflere ulaşılmış olduğunu tespit etmek Maliyetini tespit etmek Programın tek tek parçalarını değerlendirmek Eğitimin bilimsel temellerine katkıda bulunmak

Ne toplanacak? Programa kaç kişi (ve kimler) katılıyor? Katılanlar programı ne kadar sevdiler? Eğitsel hedeflere hangi boyutlarda ulaşıldı? Diğer hedeflere ne ölçüde ulaşıldı? Programın tamamlanması kaça mal oldu?

Nasıl toplanacak Değerlendirme desenleri Değerlendirme teknikleri Bilgilerin kimden ve ne zaman toplanacağını planlayınız. Değerlendirme teknikleri Bilgi toplamak için kullanacağınız yöntemleri belirleyiniz

Dört değerlendirme tipi Teşhis edici (Diagnostic) Öncelikle ihtiyaçlar tespit edilir Biçimlendirici (Formative) Öğretim sırasında süreci gözetim altına alır Süreç (Process) Planlandığı gibi yürüyüp yürümediğini kontrol eder Düzey belirleyici (Summative) Sonunda çıktı veya etkiye bakar Ne zaman?

Teşhis edici değerlendirme Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını belirlemek Başta öğrencilerin bilgi ve becerileri nedir Güdüleyici ve pekiştirici faktörler Kolaylaştırıcı şartlar Ya önce ya da öğretimin başlangıcında yapılır

Teşhis edici değerlendirme Bu değerlendirme için veri toplanır İlgili kişilerle mülakatlar yapılır, raporlar düzenlenir Literatür taraması yapılır, veri tabanları ve araştırmalar incelenir Hayatın belli dönemleri incelenir Bütün veriler analiz edilir, öncelikler tespit edilir

Biçimlendirici değerlendirme Öğrencinin gelişimini ölçme Onlar istenilen hedeflere ulaşıyorlar mı Süreç içinde değerlendirme Program desenini sistematik değerlendirme Teorik çerçevedeki amaç ve hedefleri kontrol etme Amaç ve hedeflerle öğrenme deneyimlerini kontrol etme

Biçimlendirici Değerlendirme İhtiyaçları ölçme: Bu programa kim ihtiyaç duyuyor, ihtiyaç ne kadar büyük, bu ihtiyacları ne karşılar Değerlendirilebileceği ölçme: Değerlendirme madden yapılabilir mi, eğer öyle ise kim yapacak Değerlendirmeyi yapma: Program doğru olarak yürütülüyor mu? Süreç değerlendirme: Programın mümkün farklı işlenişlerinden yarar sağlanabilir mi?

Süreç değerlendirme Planlandığı gibi yürüyor mu? Kaç öğretmen, ne kadar sık değerlendiriyor? Tamamını mı, parçalarını mı? Programın ne kadarı, ne kadar sıklıkla değerlendiriliyor? Uygulamayı engelleyen faktörler Çevresel, lojistik

Düzey belirleyici (summative) değerlendirme Etkileme Davranış değiştirmeyi sağlayacak yakın çıktılar nelerdir Eğitim programı bitince hemen ölçme yapılır Sonuç Öğretimin uzak sonuçları nelerdir Uzun zaman sonra ulaşılacak etkileri ölçmek zordur

Düzey belirleyici değerlendirme Sonuç değerlendirme: Programın görülebilir bir sonucu var mı? Önceden belirlenen hedeflerin ötesinde öngörülmeyen etkileri var mı? Maliyet-ürün değerlendirmesi: Programa harcanan para ile elde edilen sonuç birbiriyle uyumlu mu? Son analizler: Daha önce toplanan verileri yeni yöntemlerle değerlendirme Meta-analizler: Bu gibi program değerlendirmelerini toplu olarak eşle alma

CIPP Stufflebeam bu modeli 1985’te ileri sürmüştür. Baş harfleri oluşturan temel elemanlar: Context (bağlam)- hedefleri ortaya çıkaran tüm ihtiyaçlar ve mevcut durum Input (girdi)- ulaşılabilir kaynaklar, mümkün başka stratejiler, belirlenen hedefler en iyi nasıl karşılanabilir Process (işlem)- planın nasıl yürütüldüğünün incelenmesi Product (ürün)- elde edilen ürün planlandığı gibi mi? Yoksa hata hangi bölümde ise başa orada düzeltilmelidir

Niteliksel / Antropolojik Değerlendirme Modelleri Bunların başlıcaları şunlardır: Stake‘in Uygunluk (Countenance) Modeli Scriven's Goal-Free Model Eisner's Connoisseurship Model

Uygunluk Modeli Robert Stake tarafından 1967 yılında geliştirildi. Değerlendirmenin iki yüzü var: tasvir ve karar verme. Değerlendirmede iki tür veri toplanır: değerlendirmecinin tasviri gözlemleri ve değerlendirilecek faaliyetlerle ilgili uygun ölçütlerin listesi. Sonunda iki veri mukayese edilerek, hedeflenen amaçlara ulaştırmaya uygunluk açısından farklar yorumlanır.

STAKE’İN UYGUNLUK-OLASILIK (CONGRUENCE-CONTINGENCY) MODELİ Üç çeşit veri toplanır Önceki durum (giriş) İşlemler (öğretim yapma) Çıktılar Uygunluk Hedeflerle çıktılar arasındaki uygunluk derecesi Olasılık Değişkenler arası ilişki. Mesela öğrenme süresi ve becerilerin öğrenilmesi

Katılımcı Yönlendirmeli Değerlendirme Cevap veren modeli ("responsive models“) de denir. Değerlendirmeye katılabileceklerin iddiaları, kaygıları ve yazıp kaydettiklerine dayanır. Bu katılımcılar: Programı yapanlar ve destekleyenler Programdan yararlananlar (hedef gruplar) kurbanlar (programdan atılanlar)

SORULAR “Program değerlendirme çalışmalarında öncelikle hedef ve davranışların doğruluğu kontrol edilmelidir” önermesinde esas olarak, program değerlendirmede hedef ve davranış değerlendirmenin hangi işlevi vurgulanmak istenmektedir? a) kolaylık b) önemlilik c) ilk sırada olma d) zaman kazandırma e) yol göstericilik

SORULAR 2) Program geliştirme faaliyetlerine en fazla katkı getiren değerlendirme türü hangisidir? program tasarısının değerlendirilmesi b) öğrenme-öğretme ortamının değerlendirilmesi c) öğrenci başarısının değerlendirilmesi d) öğrenci erişinin değerlendirilmesi e) programın ortaya koyduğu ürünün değerlendirilmesi

SORULAR 3) Bir eğitim programına kayıt yaptırmak için çok sayıda öğrenci başvurmuştur. Adaylar, birbirleriyle karşılaştırılmakta ve seçilmektedir. Bu Hangi tür değerlendirme yapılmıştır? hedefe dayalı değerlendirme b) norma dayalı değerlendirme c) ürüne dayalı değerlendirme d) biçimlendirmeye dayalı değerlendirme e) izlemeye dayalı değerlendirme

SORULAR 4) Aşağıdaki Program değerlendirme türlerinden hangisi/hangilerinde öğrencilerin giriş davranışları dikkate alınır? I) program tasarısının değerlendirilmesi II) öğrenme-öğretme ortamının değerlendirilmesi III) öğrenci başarısının değerlendirilmesi IV) öğrenci erişinin değerlendirilmesi V) programın ortaya koyduğu ürünün değerlendirilmesi II-III b) IV c) IV-V d) III-IV e) V

SORULAR 5) Bir öğretmenin en tutarlı müfettişi öğrencileridir ifadesiyle esas olarak vurgulanmak istenen nedir? a) öğretmen kendi hata ve eksikliklerini bulmak için dönem sonunda öğrenciye kendisini değerlendirtmeli ve eksiklerini gidermelidir b) öğretmen ders anlatırken öğrencileri müfettiş gibi düşünmeli ve ona göre dersi işlemelidir c) öğretmen öğrenciyi müfettiş gibi düşünmeli ve elindeyken ezmeli d) öğretmen öğrenciyi üstü olarak görmeli hal ve hareketlerine dikkat etmeli e) öğretmeni denetlemeye gelen müfettişler farklı değerlendirmeler yapmaktadır

SORULAR 6) Biçimlendirici değerlendirme ne zaman yapılır? hedeflerin belirlenmesi aşamasında b) programın hazırlanması aşamasında c) programın uygulanması sırasında d) program uygulandıktan sonra e) programın yaygınlaştırılması aşamasında

SORULAR 7) Program değerlendirme çalışmalarında öğrenci başarısının ölçülmesi önem taşımaktadır. Aşağıdakilerden hangisi öğrenci başarısını değerlendirmede diğerlerine göre daha az önemli bir ölçüt olabilir? a) devam durumu b) vize ve final sonuçları c) dersin hedef ve davranışları d) öğrencinin giriş davranışları e) sınıfın başarı ortalaması

SORULAR 8) Hangisi tanılayıcı değerlendirmenin kullanım zamanı içerisinde yer almaz? a) ünite başı b) eğitim sırası c) program sonu d) uyumsuzluk olduğu durum e) sömestr başı

SORULAR 9) Hangisi biçimlendirici değerlendirmede kullanılan ölçme araçlarındandır? a) düzey belirleyici ön testler b) standart başarı testleri c) gözlem formları d) özel hazırlanmış sürece dayalı izleme testleri e) ürüne dayalı sınavlar

SORULAR 10) Programın değerlendirilmesi sonucunda öğrencilerin istenen davranışları kazanamadıkları belirlendiğinde ilk yapılması gereken hangisidir? a) programın tasarım modelinin uygunluğunu değerlendirmek b) anlatılan konularda yanlışlık olup olmadığını belirlemek c) hangi araç ve ortamların kullanılması gerektiğini düşünmek d) hedefleri gerekli ilkeler açısından kontrol etmek e) anlatılan konulara yeni bilgiler eklemek