Kütüphanelerde E-kitap Kullanım Analizi Yrd. Doç. Dr. İrem Soydal soydal@hacettepe.edu.tr Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Sunuş Neden e-kitaplar? Kullanım analizi çalışmaları Analiz örneği E-kitap kullanımı ile ilgili neler araştırılabilir? Örnek bulgular Öneriler Gelecekte yapılabilecek çalışmalar “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Neden e-kitaplar? Elektronik ortama olan kullanıcı ilgisi ciddi şekilde artıyor Kullanıcıların çoğunluğu bilginin tamamına çevrimiçi erişme eğiliminde Kütüphaneler e-kaynaklara her geçen gün daha fazla bütçe ayırıyor E-kitaplar kütüphane koleksiyonunun önemli bir parçası konumunda “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara 3

E-kitapların avantajları Kağıt, mürekkep, ciltleme, paketleme, postalama, taşıma maliyetleri yok Fiziksel depolama ihtiyacı yok Daha fazla içeriğe daha kolay erişim Kitap içinde arama yapabilme özelliği Ayarlanabilir punto tipi ve büyüklüğü Çoklu ortam özellikleri … Kağıt, mürekkep, ciltleme, paketleme, postalama, taşıma maliyetleri yok Fiziksel depolama ihtiyacı yok Daha fazla içeriğe daha kolay erişim Kitap içinde arama yapabilme özelliği Ayarlanabilir punto tipi ve büyüklüğü Çoklu ortam özellikleri … Kağıt, mürekkep, ciltleme, paketleme, postalama, taşıma maliyetleri yok Fiziksel depolama ihtiyacı yok Daha fazla içeriğe daha kolay erişim Kitap içinde arama yapabilme özelliği Ayarlanabilir punto tipi ve büyüklüğü Çoklu ortam özellikleri … “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Kullanım analizi araştırmaları.. Avantajlarına rağmen yapılan bazı araştırmalarda e-kitap kullanım oranlarının beklenenden düşük çıkması dikkat çekici Kullanıcılar e-kitapların varlığından haberdar mı? E-kitapların avantajlarının farkında mı? E-kitap arayüzleri kullanıcı dostu mu? E-kitapların kullanılabilirlik ile ilgili ne gibi sorunları var? “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

..Kullanım analizi araştırmaları.. Bazı araştırmalara göre ise e-kitaplar basılı versiyonlarına kıyasla daha fazla kullanılıyor Kullanıcıların elektronik dünyaya giderek daha fazla alışması “Dijital yerliler”in etkisi Bilgi kullanım alışkanlıklarının değişmesi Kaynağın tamamı yerine bilgi parçaları “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

..Kullanım analizi araştırmaları Sonuçlardaki farklılıklar Kullanıcı Zaman içinde hızla değişen kullanıcı profili Kütüphaneden kütüphaneye değişen kullanıcı profili Kütüphaneyi kullanan gruplar açısından değişken kullanıcı profili IV. Elektrik Elektronik Bilgisayar Biyomedikal Mühendislikleri Eğitimi Sempozyumu, 22-24 Ekim 2009, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir

Örnek analiz çalışması “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Yöntem Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri ebrary e-kitap veri tabanı Çalışmanın yapıldığı dönemde en zengin e-kitap koleksiyonuna sahip veri tabanı (45.000’den fazla e-kitap) Çok farklı disipline hitap ediyor COUNTER uyumlu kullanım istatistikleri Toplanan veri dört yıllık (2006-2009) Yaklaşık yarım milyon e-kitap oturumu Disiplin sınıflaması: LC Sınıflama Sistemi “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

COUNTER uyumlu ebrary rapor arayüzü “Veri tabanı sağlayıcıları tarafından üretilen kullanım istatistiklerinin tutarlı ve uyumlu bir şekilde kaydedilmesi ve raporlanabilmesi için uygulamaya yönelik dünya çapında standartlar ortaya koymayı amaçlayan uluslararası girişim” Counting Online Usage of Networked Electronic Information Resources (http://www.projectcounter.org/compliantvendors.html)

Neler araştırıldı? 2006-2009 yılları arasında ebrary veri tabanında yer alan e-kitaplardan kaçı kullanıldı? ebrary koleksiyonu içindeki hangi e-kitaplar daha fazla kullanıldı? En fazla kullanılan e-kitapların konuları neler? E-kitap kullanımı disiplinler arasında farklılık gösteriyor mu? “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Neler bulundu? “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

E-kitapların konulara göre dağılımı LC Class Subject N % A General works 40 0.1 B Philosophy, psychology, religion 3,667 8.4 C Auxiliary sciences of history 161 0.4 D History 2,319 5.3 E American history 1,101 2.5 F 614 1.4 G Geography, anthropology, recreation 1,142 2.6 H Social sciences 10,021 23.1 J Political science 1,639 3.8 K Law 1,195 2.8 L Education 1,727 4.0 M Music 659 1.5 Fine arts 405 0.9 P Language and literature 5,393 12.4 Q Science 4,962 11.4 R Medicine 3,675 8.5 S Agriculture 557 1.3 T Technology 3,391 7.8 U Military science 467 1.1 V Naval science 71 0.2 Z Library science 216 0.5 Total 43,422 100.0 “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Talep edilen ve edilmeyen e-kitapların dağılımı (2006-2009) Gerçekleşen yaklaşık 500.000 oturumda toplam 12.826 kitap talep edilmiş. Ebary veri tabanında çalışmanın yapıldığı dönemde bulunan toplam kitap sayısı: 43.422 “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Kullanılan e-kitap sayıları ile oturum sayılarının yıllara göre dağılımı “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Disiplinlere göre oturum sayıları LC Class # of books # of requested books % # of sections General works (A) 40 14 35.0 269 Phil., psyc., relig. (B) 3667 866 23.6 36,051 Auxiliary sci.of hist. (C) 161 53 32.9 998 History (D) 2319 507 21.9 17,297 Amer. Hist. (E) 1101 123 11.2 3,288 Amer. Hist. (F) 614 52 8.5 684 Geo., anth., recr. (G) 1142 324 28.4 11,296 Soc. Sci. (H) 10,021 2,271 22.7 72,162 Poli. Sci. (J) 1639 379 23.1 10,844 Law (K) 1195 151 12.6 2,161 Education (L) 1727 612 35.4 24,383 Music (M) 659 147 22.3 3,581 Fine arts (N) 405 105 25.9 3,159 Lang.& Lit. (P) 5393 1,819 33.7 70,615 Science (Q) 4962 1,472 29.7 59,032 Medicine (R) 3675 1,461 39.8 78,157 Agriculture (S) 557 110 19.7 3,841 Technology (T) 3391 744 28,752 Milit. Sci. (U) 467 49 10.5 985 Naval Sci. (V) 71 8 11.3 90 Lib. Sci. (Z) 216 75 34.7 1404 Total/Average 43,422 11,342 26.1 429,049 “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

ebrary veri tabanında e-kitap kullanımına genel bakış Kitapların %10’u toplam talebin %63’ünü karşılıyor! “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Talebi karşılayan e-kitap sayıları LC Class 33% 50% 67% 100% # of books General works (A) 5 7 10 14 40 Phil., psyc., relig. (B) 20 44 95 866 3,667 Auxiliary sci.of hist. (C) 8 12 53 161 History (D) 16 36 68 507 2,319 Amer .hist. (E) 3 17 123 1101 Amer. Hist. (F) 4 52 614 Geo., anth., recr. (G) 9 19 37 324 1,142 Soc. Sci. (H) 60 142 287 2,271 10,021 Poli. Sci. (J) 22 47 379 1,639 Law (K) 30 151 1,195 Education (L) 21 49 97 612 1,727 Music (M) 48 76 102 147 659 Fine arts (N) 105 405 Lang.& Lit. (P) 84 197 1,819 5,393 Science (Q) 34 81 182 1,472 4,962 Medicine (R) 1,461 3,675 Agriculture (S) 6 11 110 557 Technology (T) 38 744 3,391 Milit. Sci. (U) 2 467 Naval sci. (V) 71 Lib. Sci. (Z) 75 216 %23 Az sayıda kitap talebin büyük çoğunluğunu karşılıyor. “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

En fazla kullanılan 20 kitap Book Title LC Class N International Encyclopedia of Ergonomics and Human Factors Technology (T) 2,194 5 Steps to a 5 on the Advanced Placement Examinations: Calculus Science (Q) 2,147 Beginner's Guide to Structural Equation Modeling 1,436 Beginning Programming 1,411 Character Strengths and Virtues : A Handbook and Classification Phil., psyc., relig. (B) 1,372 Routledge Critical Dictionary of Semiotics and Linguistics Lang.& Lit. (P) 1,346 Psychology of Humor : A Reference Guide & Annotated Bibliography 1,308 On That Point! An Introduction to Parliamentary Debate 1,246 Harrison's Manual of Medicine (16th Edition) Medicine (R) 1,224 Jacques Derrida and the Humanities : A Critical Reader 1,202 Speaking, Listening and Understanding : Debate for Non-Native English Speakers 1,186 Talking Gender and Sexuality 1,170 Routledge Reader in Politics and Performance Poli. Sci. (J) 1,169 Speech Acts in Literature 1,164 Provocations to Reading : J. Hillis Miller and the Democracy to Come 1,150 Argument and Audience 1,106 Advanced Mathematical Thinking 1,094 Theoretical Aspects of Heterogeneous Catalysis 1,080 Discourse 1,067 SPSS for Intermediate Statistics: Use and Interpretation Soc. Sci. (H) 1,032 Total 26,104 En fazla talep edilen 20 kitap toplam talebin %5’ini karşılıyor. “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Sonuç E-kitapların kullanım oranları dikkat çekecek kadar düşük Çalışma kapsamına giren son yıllarda e-kitap oturumlarında düşüş olduğu gözlemleniyor Farklı disiplinlerde e-kitap kullanımı da farklılık gösteriyor E-kitap kullanım oranları “az sayıda kaynak çok sayıda talebi karşılar” kuralına uyuyor “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Öneriler Kütüphanelere e-kitap seçerken kullanıcı özellikleri ve talepleri dikkate alınmalı Koleksiyona dahil edilen e-kitapların kullanıcılara duyurulması için ciddi çalışmalar, gerekirse tanıtımlar yapılmalı Kullanım analizi çalışmaları düzenli olarak tekrarlanmalı Analizlerde, kullanım verilerinin yanı sıra görüşme ve anketler yardımıyla kullanıcılardan elde edilen daha somut geri bildirimler de kullanılmalı E-kitap veri tabanı sağlayıcıları ile yapılacak abonelik anlaşmalarında kullanım analizi sonuçlarından yararlanılabilir Kullanılmayan e-kitapların sayıları/oranları lisans yenileme anlaşmalarında dile getirilebilir, abonelikleri paket olarak yapmak yerine kitap bazında yapmanın yolları aranabilir “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Gelecekte yapılabilecek çalışmalar E-kitap kullanımı ile ilgili maliyet-yarar analizi çalışmaları Farklı kütüphanelerdeki e-kitap kullanımlarının karşılaştırılması E-kitap kullanım analizinin kütüphane konsorsiyumlarına etkisi “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara

Sunulan çalışma ile ilgili ayrıntılı bilgi için: Teşekkürler… Sunulan çalışma ile ilgili ayrıntılı bilgi için: Umut Al, İrem Soydal & Yaşar Tonta, "Analysis of E-book Use: The Case of ebrary" Publishing in the Networked World: Transforming the Nature of Communication: 14th International Conference on Electronic Publishing. 16-18 June 2010, Helsinki, Finland. ISBN 978-952-232-086-5, (pp. 315-329). IV. Elektrik Elektronik Bilgisayar Biyomedikal Mühendislikleri Eğitimi Sempozyumu, 22-24 Ekim 2009, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir

Kütüphanelerde E-kitap Kullanım Analizi Yrd. Doç. Dr. İrem Soydal soydal@hacettepe.edu.tr Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü “Kitap + Teknoloji= E-Kiitap?” 27 Şubat 2013, Bilkent Üniversitesi, Ankara