MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014-2015 GÜZ YARI YILI INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ DOÇ.DR. İBRAHİM YİTMEN

PROJE PLANLAMA, İŞ PROGRAMI VE KONTROLÜ

PROJE PLANLAMA VE İŞ PROGRAMININ AMAÇLARI Planlama ve İş Programı bir projenin idari bir sürecidir. Amaçları şöyledir: İşgücü, malzeme ve ekipmana ilişkin kaynak gereksinimlerimi tahmin etme. Finansal gereksinimleri tahmin etme. Proje ilerlemelerinin ölçülebilmesi için uygun bir kontrol aracı temin etme. Verimsiz işgücü ve makineleri saatlerini en aza indirme. Proje tamamlamak için gerekli sürenin tahmini. Gerekli malzemelerin temini için sürenin belirlenmesi INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

PROJE PLANLAMA VE İŞ PROGRAMI PRENSİPLERİ Planlama ve İş Programı teknikleri basit çubuk diyagramlarından bilgisayar tabanlı ağ analizlerine kadar değişir. Yine de tüm tekniklerin dayandığı belirli prensipler vardır: Plan, hazır anlaşılır bir formda bilgileri Tsunmalıdır. Plan, gerçekçi olmalıdır. Örneğin çimento temin süresi beş ay ise, projenin altı ayda tamamlanması gibi bir durum söz konusu olamaz. Plan, esnek olmalıdır. Koşullar değiştiğinde belirli unsurları değiştirmek tüm planı bozmadan mümkün olmalıdır. Plan, ilerleme izleme ve kontrolü için bir temel teşkil etmelidir. Plan, tam olmalıdır. Projenin tüm aşamalarını içermelidir. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

PLANLAMA VE İŞ PROGRAMI TEKNİKLERİ En yaygın olarak kullanılan planlama ve iş programı teknikleri: Çubuk diyagramları ve ilişkili çubuk diyagramları Ağ analizi, ok diyagramları, kutu diyagramları. Denge diyagramı, tekrar eden inşaat işleri için. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

ÇUBUK DİYAGRAMLARI VE İLİŞKİLİ ÇUBUK DİYAGRAMLARI Çubuk diyagramları kolayca anlaşılırdır. En yaygın olarak kullanılan planlama aracıdır. Ağ analizi gibi daha sofistike tekniklerin kullanıldığı zaman bile, son iş programı genellikle çubuk diyagramı şeklinde sunulur. Çubuk diyagramı tekniğinde, aktiviteler listesi verilir ve aktivitelerin süresi çubuklar olarak gösterilir. Çubukların boyu bir zaman ölçeği sisteminde aktivitelerin süresini belirler. İnşaat projelerinin zaman birimi genellikle gün veya hafta olarak alınır. Bkz. Şekil 5.1. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

Şekil 5.1- Tipik Çubuk Diyagramı Aktivite Tanımı Süre (hafta) ZAMAN ÖLÇEĞİ (hafta) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Temel ve bodrum kazısı Temel Kalıp-Demir-İşleri Temel izolasyon işleri Temel Beton İşleri Bodrum Perde Duvar Kalıp-Demir Bodrum Perde Duvar Beton Bodrum Perde Duvar İzolasyon Bugünkü tarih INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

PROJE İLERLEME KONTROL DİYAGRAMLARI Çubuk diyagramları proje ilerleme kontrol için kullanılabilir. Çubuklar iki sırada çizilir, üst sırada planlanan süre, alt sıra proje ilerlemelerini kaydetmek için boş bırakılır. Her zaman dönemi sonunda her aktivite için gerçekleşen iş miktarı alt sırayı karartarak kaydedilir. Şekil 5.1, 7. haftanın sonu olarak bugünkü tarihi gösterir, grafikteki karartma, temel ve bodrum kazı işlerinin %100 tamamlandığını gösterir. Temel Kalıp-Demir-İşlerinde %67 tamamlanma gerçekleşmiş, ancak programa göre %83 tamamlanma planlanmıştı. Bu durumda bu aktivitenin planlandığı gibi 8.hafta sonunda tamamlanması mümkün değildir. Alt sıra yeni bitiş tarihini göstermek için uzatılabilir. Diğer aktiviteler üzerindeki etkilerini hesaplamak gerekir. Bu etki ilişkili çubuk diyagramı üzerinde daha kolay gösterilebilir.

İLİŞKİLİ ÇUBUK DİYAGRAMLARI İlişkili çubuk diyagramı (Şekil 5.2), bir aktivite ve o aktivite başlamadan önce tamamlanan ve aktiviteden önce gelen aktiviteler arasındaki ilişkileri gösterir. Ayni şekilde, bir aktivite ve o aktivitenin tamamlanmasına bağlı olarak sonra gelen aktiviteler arasındaki ilişkileri gösterir. Aktiviteler arasındaki bağlantıları gösterim avantajı, herhangi bir aktivitedeki gecikmelerin etkisi kolayca görülebilir. Her aktivite için verilen bir süre de gösterilir. Örneğin, Şekil. 5.2 de Temel Kalıp-demir İşleri 3.hafta başlıyor ve 8.hafta sonunda tamamlanıyor. Ancak aktivite, bir sonraki aktivite başlamadan 7. haftada tamamlanabiliyor. Bu aktivitenin, herhangi bir gecikmenin diğer aktiviteleri etkilemeden önce bir bolluk veya ekstra süresi vardır. Bodrum Perde Duvar Kalıp Demir aktivitesinin bolluğu yoktur ve 13. haftada tamamlanmalıdır; bu bir kritik aktivitedir. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

Şekil 5.2- Bağlantılı Çubuk Diyagramı Aktivite Tanımı Süre (hafta) ZAMAN ÖLÇEĞİ (hafta) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Temel ve Bodrum kazısı Temel Kalıp-Demir-İşleri Temel İzolasyon İşleri Temel Beton İşleri Bodrum Perde Duvar Kalıp-Demir Bodrum Perde Duvar Beton Bodrum Duvar 7 6 5 4 3 2 1 KAYNAK DİYAGRAMI

KAYNAK HISTOGRAM DİYAGRAMI Çubuk diyagramı, aynı zamanda proje için gerekli olan kaynakları hesaplamada kullanışlıdır. Kaynakları eklemek için, örneğin her aktiviteye işçileri atamak ve toplam kaynakları bulmak kaynak toplamak olarak adlandırılır (Şekil 5.2’de görüldüğü gibi). İşçiler için üretilen bir kaynak toplama diyagramı diğer kaynak türleri için de marangoz, demir işçileri veya vinç gibi ayrı olarak hazırlanabilir. Çubuk diyagramı ve kaynak toplama diyagramları, iş miktarlarını tahmin etmede adam-saat ve makine saat cinsinden kullanışlıdır. Sahada yapılan benzer hesaplamalarla tahmin edilen iş miktarları kontrol edilebilir, böylelikle yapım yöntemleri karlı mı yoksa kayıpla mı sonuçlanacak belirlenebilir. Maliyet kontrolü, basit tarihsel maliyet kontrolüne oranla böyle bir yapım yöntemi değerlendirmesi ile daha etkin olarak yapılabilir.   Çubuk diyagramları, özellikle mühendisler ve ustabaşı arasındaki iletişim aracı olarak kullanışlıdır ve aktiviteleri kodlara göre renklendirerek daha da geliştirilebilir (örneğin marangozlar için mavi, demirciler için sarı gibi). Dikey bağlantılar aktiviteler arasındaki ilişkileri gösterir; kırık çizgiler bollukları gösterir. Gereken İşçilikler parantez içinde gösterilir.

AKTİVİTE TANIMI Aktivite tanımı, gerçekleştirilecek işlere ilişkin iş dağılım yapısında tanımlanan belirli aktivitelerin tanımlanması ve dökümantasyonunu içerir. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

AKTİVİTE TANIMI Item Aktivite Açıklama A1 Kazı A2 Temel altı kum Sand under Footing A3 Sıkıştırılmış toprak A4 Blokaj B11 Temel grobeton B12 Döşeme üzeri grobeton B13 Çatı seviyesi için grobeton B21 Temel B/ARME betonu B22 Bağlantı kirişleri B/ARME betonu C1 Temel donatısı C2 Kolon donatısı

AKTİVİTE SÜRE TAHMİNİ Eğer iş miktar cinsinden (m2 kalıp, ton çelik, m3 beton v.b) belirtilmişse, aktivite süresi aşağıdaki gibi hesaplanır: Dij = Aktivite süresi (zaman birimi cinsinden, gün v.b) Qij = Miktar (m2, m3, ton, adet v.b) Pij = Standart Ekip ortalama verimliliği Nij = Aktiviteye atanan Standart Ekip sayısı INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

AKTİVİTE SÜRE TAHMİNİ Bir kalıpçı taşeronu 1000m2 lik kalıp işi için seçilmiştir. Bir ekibin günlük üretim miktarı 25m2 dir. a. Eğer taşeronun 4 ekibi varsa, işi tamamlayabilmek için gerekli gün sayısını hesaplayınız. b. Eğer taşeronun 8 ekibi varsa, işi tamamlayabilmek için gerekli gün sayısını hesaplayınız. gün gün

AKTİVİTE SÜRE TAHMİNİ Bir kalıpçı taşeronu kalıp işi için seçilmiştir. İşi tamamlayabilmek için tahmin edilen süre 80 iş günüdür. b) Eğer taşeronun 8 ekibi ve her ekip iki işçiden oluşuyorsa, işi tamamlayabilmek için gerekli gün sayısını hesaplayınız. a) Eğer taşeronun 4 ekibi ve her ekip iki işçiden oluşuyorsa, işi tamamlayabilmek için gerekli gün sayısını hesaplayınız. gün gün

GÜN BAŞLANGICI VEYA GÜN BİTİŞİ İş programlamada günleri açıklarken iki düzen vardır. Gün başlangıcı Gün sonu Bu ders kapsamında, gün sonu düzeni takip edilecektir. Bir aktivite için belirlenen bir tarih o gün sonu anlamına gelecektir. Gün başlangıcı düzeninde, projeler 1.gün başında başlar, bu gün olarak 0 gündür. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

Gün başlanıgıcı düzeni: 1 2 3 4 5 6 7 Aktivite A B C D 8 Gün sonu düzeni: Gün başlanıgıcı düzeni: INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

İLİŞKİ TÜRLERİ INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ A aktivitesi tamamlandıktan sonra B aktivitesi başlar. Örneğin beton döküm işi, kalıp ve demir donatı işleri tamamlandıktan sonra başlar. A aktivitesi ve B aktivitesi birlikte başlar. Örneğin beton döküm işi ve beton düzeltme işi birlikte başlar. A aktivitesi ve B aktivitesi birlikte tamamlanır. Örneğin asma tavan içi elek. kablolama ve data kablolama işleri birlikte tamamlanır. B aktivitesi, A aktivitesi başlamadan önce tamamlanamaz. Örneğin çatı montajı, taşıyıcı çerçevenin sahaya getirilmesinden önce tamamlanamaz. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

ÇUBUK DİYAGRAMI ÖRNEĞİ Anadol İnşaat Firması orta ölçekte bir konut binasını yapmak üzere seçilmiştir. Projenin aktivite listesi ve aktiviteler arası ilişkiler Tablo 5.1’de verilmiştir. İlişkili Çubuk diyagramını çiziniz. Proje tamamlanma tarihini bulunuz. Kritik yol(ları) bulunuz. INSA 493 YAPIM YÖNETİMİ

TABLO 5.1 – Aktivite listesi Akt. ID Aktivite tanımı Süre (gün) Önceki akt. A Şantiye kurulumu 1 - B Sahanın düzenlenmesi C Kazı işleri 2 A, B D Temel İşleri 4 E Zemin Kat Grobetonu F Taşıyıcı Strüktür 6 G Çatı İşleri H Tuğla İşleri I Duvar İşleri J Sıhhi ve Elektrik Tesisat İşleri K Sıva İşleri H,I L Kapı ve Pencere İşleri M Çatı Kaplaması N Boya İşleri G,J,L O Cam İşleri P Temizlik M, N, O

a) İlişkili Çubuk Diyagramı A ÇÖZÜM a) İlişkili Çubuk Diyagramı A Şantiye kurulumu Sahanın düzenlenmesi Kazı işleri Temel İşleri Zemin Kat Grobetonu Taşıyıcı Strüktür Çatı İşleri Tuğla İşleri Duvar İşleri 1gün 1gün 2gün 4gün 1gün 6gün 2gün 4gün 1gün Sıhhi ve Elektrik Tesisat İşleri Sıva İşleri Kapı ve Pencere İşleri Çatı Kaplaması Boya İşleri Cam İşleri Temizlik 2gün 4gün 1gün 1gün 2gün 1gün 1gün b) Proje tamamlama süresi 26 gündür. c) Kritik Yol(lar) : (1) A-C-D-E-F-H-K-L-N-P : (2) B-C-D-E-F-H-K-L-N-P

ÇUBUK DİYAGRAMI ÖRNEĞİ 2 Bir yüklenici firma bir iş için teklif hazırlamaktadır. Projenin 20 gün içerisinde tamamlanamaması durumunda önemli tasviye zararlar ortaya çıkacaktır. Aktiviteler, süreleri ve ilişkiler Tablo 5.2 de verilmiştir. İlişkili Çubuk diyagramını çiziniz. Proje tamamlanma tarihini bulunuz. Kritik yol(ları) bulunuz. CIVL 493 CONSTRUCTION MANAGEMENT

Akt. ID Önceki Akt. Süre (gün) İlişki Gecikme Süresi TABLO 5.2 ÖRNEK Akt. ID Önceki Akt. Süre (gün) İlişki Gecikme Süresi A - 2 B 4 FS C 3 1 D SS E B, C FS,FS 2 , 0 F G 5 H E, F FS, SS 2, 2 I J

b) Proje tamamlanma süresi 20 gün c) Kritik yol: A-B-E-H ÇÖZÜM a) İlişkili Çubuk Diyagramı 2gün 4gün 2gün 3gün 1gün 2gün 1gün 4gün 2gün 3gün 5gün 4gün 2gün 2gün 2gün 2gün b) Proje tamamlanma süresi 20 gün c) Kritik yol: A-B-E-H