AKCİĞER FONKSİYON TESTLERİ ve ARTER KAN GAZLARI Prof Dr Nurhayat YILDIRIM

SPİROMETRİK İNCELEME Solunum fonksiyonlarını değerlendirmede kullanılan en temel test yöntemidir. Obstrüktif ve restriktif akciğer hastalıklarının tanısında, hastalığın şiddetini ve tedaviye yanıtını saptamada, meslek hastalıklarının tanı, tarama ve maluliyet değerlendirmesinde rutin kullanılır.

Spirometrik inceleme Spirometre soluk alma ya da verme sırasında oluşan akım ya da volüm değişikliklerini zamanın türevi olarak ölçebilen aletlerdir. 1. Basit spirometrik inceleme 2. Akım-volüm halkası

Volüm-zaman eğrisi Akım-volüm halkası

TEST SAYISI Her hastaya en az 3 test yaptırılmalıdır. Eğer 8 kez tekrarlanmasına karşın halen geçerli manevra elde edilemiyorsa test sonlandırılmalıdır.

ÖRNEKLERDEN DEĞERLERİN SEÇİLMESİ Test Örnek 1 Örnek 2 Örnek 3 En İyi Sonuç FVC (L) 5200 5300 5350* 5350 FEV1 (L) 4410* 4350 4360* 4410 FEV1/FVC (%) 85 82 FEF25-75 (L/s) 3.87 3.92 3.94 PEF (L/s) 8.39 9.44 9.89

VOLÜM VE KAPASİTELER Akciğerin tek kompartmanlarına volüm, birden fazla kompartmanlarına kapasite denir.

VT ve IRV Tidal Volüm (VT): İstirahatte alınan hava hacmi İnspiratuvar rezerv volüm (IRV): Normal bir inspirasyondan sonra zorlu bir inspirasyon ile alınan hava hacmi

EKSPİRATUVAR RESERV VOLÜM Normal bir ekspirasyondan sonra zorlu bir ekspirasyon ile çıkarılan hava hacmi.

REZİDÜEL VOLÜM (RV) Zorlu ekspirasyonun bitiminde akciğerlerde kalan hava volümüdür. RV = FRC – ERV RV = TLC – IVC

FONKSİYONEL REZİDÜEL KAPASİTE (FRC) Normal ekspirasyonun bitiminde akciğerler ve havayollarında bulunan hava volümüdür. FRC =RV + ERV

TOTAL AKCİĞER KAPASİTESİ Maksimal inspirasyonun bitiminde akciğerlerde bulunan hava volümüdür. TLC = RV + VC TLC = FRC + IC IC

İNSPİRATUVAR KAPASİTE (IC) İstirahatteki bir ekspirasyonun sonunda yapılan derin bir inspiryumla alınan hava hacmi. IC=VT+IRV IC

VİTAL KAPASİTE Vital kapasite (VC): Maksimal inspirasyondan sonra yapılan maksimal ekspirasyon ile çıkarılan hava hacmi. FVC= IC+ERV

FEV1 Zorlu bir ekspirasyonun ilk 1. saniyesinde çıkarılan hava VOLÜMüdür. Aslında AKIM HIZIdır !! (mL/1san) Obstrüktif akciğer hastalıklarında azalır.

KOAH KOAH Saniye

BRONŞ DUYARLILIK TESTLERİ 1. REVERSİBİLİTE 2. BRONŞ PROVOKASYON TESTLERİ

REVERSİBİLİTE ‘Tanım’ Havayolu obstrüksiyonu olan olgularda, farmakolojik bir ajan verilerek obstrüksiyondaki değişimin incelenmesi. Kabaca obstrüksiyonun ne kadarının geri döndürülebilir olduğunun saptanması BRONKODİLATÖR YANIT

KLİNİK KULLANIM Astım tanısı, Astım-KOAH ayırımı, Hastanın o anki en iyi değerini saptamak, Özellikle KOAH’ta prognoz tahmini, Tedavi etkinliğinin belirlenmesi Bronkodilatör Kortikosteroid Klinik araştırmalar.

ÖLÇÜM PARAMETRELERİ FEV1 (En sık kullanılan) FVC PEF FEF25-75 (%20-30) SGaw (spesifik konduktans) (%30-40) Raw (> Δ%35)

MUTLAK DEĞİŞKENLİK Bronkodilatör sonrası ve ilk FEV1 değerleri arasındaki mL cinsinden fark. (post bron FEV1 – ilk FEV1)

Başlangıç değeri üzerinden değişkenlik Post FEV 1-ilk FEV1 x100 ilk FEV1 Başlangıç değerinden etkilenir. Predikt değere oranla daha kolay reversibilite saptanır.

Predikt (beklenen) değer üzerinden değişkenlik Post FEV1 –ilk FEV1 x 100 pred FEV1 Başlangıç değerinden etkilenmez. Daha zor reversibilite saptanır.

Pre FEV1=1200 Post FEV1=1430 %19

GOLD-2001 (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) Beta-2 agonist 400 mcg Antikolinerjik 80 mcg Ya da ikisinin kombinasyonu 30-45 dakika sonra FEV1’de; Bazal değere göre %12 ve Mutlak değer olarak 200mL artış.

GINA-2002 Spontan, Bronkodilatör inhalasyonu ya da Kortikosteroid tedavi sonrası FEV1 de %12 düzelme

REVERSİBİLİTENİN ANLAMI FEV1 de %12’lik düzelme astımı destekler! (GINA 2002) Bronkodilatör sonrası FEV1 normal predikte değere dönüyorsa bu büyük olasılıkla astımdır! (GOLD 2001)

GEÇ REVERSİBİLİTE ΔFEV1  %15, İnh Steroid 6 hafta-3ay Oral steroid mutlak değer  200mL (GOLD-2001) 14 gün Prednizolon 30 mg/gün ΔFEV1  %15, mutlak değer  200mL (BTS-2003)

GEÇ REVERSİBİLİTE 2-6 haftalık uygun dozda oral ya da inh KS FEV1 ve FVC’de %15, PEF’de %20 artış

SONUÇ Reversibilite testi yardımcı bir testtir. Astım- KOAH ayırımında ya da tedavi etkinliğinin önceden belirlenmesinde tek başına yeterli olamamaktadır. Ancak diğer tanı yöntemleri ile birlikte kullanıldığında yararlı olabilmektedir.

BRONŞ DUYARLILIK TESTLERİ 1. REVERSİBİLİTE 2. BRONŞ PROVOKASYON TESTLERİ

AKIM-VOLÜM HALKASI

AKIM-VOLÜM HALKASININ ÇİZDİRİLMESİ

~ Akım-volüm halkasının kalitesini etkileyen hatalar II. Ekspirasyonun RV seviyesine aniden kesilmesi

Zorlu ekspirasyonun istemli azaltılması nasıl önlenir?

Akım-volüm halkasının şeklini etkileyen güçler

Geri çekim basıncı Geri çekim basıncı

Geri çekim basıncı Geri çekim basıncı

Periferik havayolu hastalıklarında akım-volüm halkası

Toraks kafesi içindeki ve dışındaki solunum yollarını inspirasyon ve ekspirasyonda etkileyen güçler

Toraks kafesi içindeki ve dışındaki solunum yollarını inspirasyon ve ekspirasyonda etkileyen güçler

FEV%50/FIV%50= 1 FEV%50/FIV%50>1 FEV%50/FIV%50<1

İNTERTİSYEL AKCİĞER HASTALIKLARINDA AKIM-VOLÜM HALKASI

ARTER KAN GAZLARI

AKG endikasyonları Ani açıklanamayan dispne, Siyanoz, Anormal solunum sesleri, Şiddetli ve açıklanamayan takipne, Solunum kaslarının aşırı kullanılması, Akçiğer grafisinde anormal gölgeler varlığında YAPILMALIDIR. Tedaviye cevabı, Hastalığın şiddetini, prognozunu değerlendirmek için de AKG tetkiki yapılır

EKİPMAN Eldiven, Heparin, 0.5 lik lidokain, Steril cam veya geçirgenliği düşük plastik şırınga, 20-22 lik iğne, İsopropil alkol veya povidon iyodin (betadin), İçi buz parçaları içeren kap ve tıpa.

Hasta işlem hakkında bilgilendirilmeli ve onayı alınmalıdır. İşlem oturur yada yatar pozisyonda yapılmalıdır. 2-4 mL kan yeterlidir. Kan şırıngaya kendi kan basıncı ile dolmalıdır. Kan alınan arter mutlaka tampone edilmelidir.

KONTRENDİKASYONLARI Negatif Allen testi, Cerrahi şant alanının distali, Hastane koşulları dışında Femoral arter ponksiyonu, Kuagulopati sorunu ve yüksek dozda antikuagulan tedavi.

AKG ölçümü için nereden kan alınır?

Radiyel arter Ulnar arter

OKSİJENASYON yeterli mi ? akut mu kronik mi ? PaO2, SaO2, Htc

HİPOKSEMİ PaO2 < 40 mmHg şiddetli hipoksemi, PaO2 40-59 mmHg orta hipoksemi, PaO2 = 60 mmHg hafif hipoksemi

SOLUNUM YETERSİZLİĞİ HİPOKSİK +HİPERKAPNİK HİPOKSİK Kr. Solunum Hast. Akut Solunum Hast. KOAH Astım Atağı Dif.Akciğer Hast. LOKAL DİFÜZ Pnömoni Pul. Emboli ARDS Kardiyak Ödem

TEDAVİ OKSİJENASYONUN TEMİNİ OKSİJEN VERİLMESİ Burun kanülü Rezervuarlı kanüller Oksijen maskeleri Transtrakeal kanüller Sıkıştırılmış oksijen, oksijen konsantratörleri ve sıvı oksijen DİFÜZYONUN ARTTIRILMASI,

SOLUNUM YETERSİZLİĞİ HİPOKSİK +HİPERKAPNİK HİPOKSİK NORMAL AKCİĞER ANORMAL AKCİĞER Sedatif Alımı Nöromüsküler Hast. Yukarı Sol. Yolu Dar. KOAH Astım Atağı

VENTİLASYON yetersizliğinin tedavisi Alveoler hipoventilasyonun giderilmesi NPBV, NBV, İMV Şantın giderilmesi

SAĞLIKLI ERİŞKİNDE PA-aO2’NİN HESAPLANMASI PAO2 = FIO2 x (PB-47) – PACO2/RQ PAO2 = 0,21 x (760-47) – 40/0,8 PAO2 = 0,21 x 713 - 50 PAO2 = 149,73 - 50 PAO2 = 100 mmHg PA-aO2=100-95=5mmHg

PA-aO2’ nin hesaplanması PAO2 = FIO2 x (PB-47) – PACO2/RQ PA-aO2 = 140 –(PaO2+PaCO2)

Hipoventilasyon + 2 veya 3 PaO2 ↓ PaCO2 ↓,N Hipoventilasyon + 2 veya 3 PA-a O2 N PA-a O2 ↑ PaCO2 ↑ 1 FiO2 ↓ Yükseklik hastalığı O2 tedavisi PaO2 ↓ ,PaCO2 N,↓ PaO2 ↑ Şant intrakardiyak, Şant intrapulmoner, Atelektazi, Alveollerde sıvı vs 2 V/Q defekti KOAH, Astım, İntertisyel ak hast, Tromboemboli 3

DEĞERLENDİRME

ΔFEV1=300mL (%12)

ΔFEV1=120mL (%15)

OKSİJENASYON yeterli mi ? Akut mu kronik mi ? PaO2 Htc SaO2

PaO2 56.5 mmHg PaCO2 42 mmHg pH 7.37 SaO2 %87 Tanı; Tip I solunum yetersizliği

PaO2 41.1mmHg PaCO2 30 mmHg pH 7.54 SaO2 %82.2 Tanı; Tromboemboli

VENTİLASYON yeterli mi ? Akut mu kronik mi ? Kompanse mi değil mi ? PaCO2 BE SB

Tip II solunum yetmezliği PaO2 54 mmHg PaCO2 77 mmHg pH 7.27 SaO2 %88 BE 4 mEq/L SB 24 mEq/L Tip II solunum yetmezliği V A

Arter kan gazı bulguları -I PaO2 mmHg 52,4 SaO2 % 83 PaCO2 mmHg 68,2 pH 7,30 BE mEq/L 4 SB mEq/L 24

30 dak., 3 L/dak. Oksijen vermeyi takiben AKG bulguları -II PaO2 mmHg 63,2 SaO2 % 91 PaCO2 mmHg 78,3 pH 7,30 BE mEq/L 4 SB mEq/L 24

Kontrollü oksijen tedavisi PaO2 yi 60 mmHg, SaO2 yi %90, PaCO2 yi 10 mmHg den daha fazla yükseltmeden yapılacak OKSİJEN tedavisidir.

Arter kan gazı bulguları -I PaO2 mmHg 52,4 SaO2 % 83 PaCO2 mmHg 65,2 pH 7,36 BE mEq/L 10 SB mEq/L 34

Teşekkürler

Sol. Mer PaO 2 VE Kan Gaz PaCO2 pH Akciğer Serebral Kan Akımı Hipotalamus Yuk. Sol.Yol.Kas. San.Kem. Korteks Kan K-B Bar İnt. Kos. Sol. Mer Mot. Nör. Toraks Per. Kem. Diafrag PaO 2 VE Kan Gaz PaCO2 pH Akciğer

Oksijen tedavisinde izlenen hiperkapni nedenleri 1- Solunum Merkezinin Dürtüsünde Azalma (VT/TI ) 2- O2 verildiğinde O2Hb oluşur, CO2Hb azalır, CO2 serbest kalır, Halden Etkisi. 3- PaCO2 , pH , HCO3  Kan beyin bariyerinde H+ + HCO3 -  H2CO3 4- PaCO2’nin narkotik etkisi

AKG endikasyonları Ventilasyonu (PaCO2) Asit-baz dengesini (pH, PaCO2) Oksijenasyonu (PaO2, SaO2) Oksijen taşıma kapasitesini (PaO2, HbO2, total Hb, dishemoglobin) Tedaviye cevabı, Hastalığın şiddetini, prognozunu değerlendirmek için AKG tetkiki yapılır.

ENDİKASYONLAR

1. Bir Akciğer Hastalığının Varlığını yada Yokluğunu Göstermek Pulmoner Semptomlar Dispne, Wheezing Öksürük, balgam Göğüs ağrısı,ortopne Fizik Muayene Bulgular Laboratuar Bulguları PA-grafi AKG

Nöromuskuler Hastalıklar 2. Bilinen bir hastalığın solunum fonksiyonlarına yansımasını saptamak. Akciğer Hastalıkları KOAH Astım İnterstisyel Akciğer Hastalıkları Kardiyak Hastalıklar Nöromuskuler Hastalıklar

3. Çevresel ve Mesleksel maruziyetin saptanması Sigara İşyeri kirliliği

4. Tedavinin etkinliğinin saptanması Bronkodilatörler, steroidler Kardiyak ilaçlar Akciğer rezeksiyonu, transplantasyon Pulmoner rehabilitasyon

5.Preoperatif Değerlendirme Akciğer rezeksiyonları Toraks cerrahisi Abdominal cerrahi 6.Maluliyet- yetersizlik durumunun saptanması