CÜMLENİN ÖGELERİ
TEMEL ÖGELER YÜKLEM Yargı bildiren çekimli fiiller ya da isimlerdir. Kip eki alırlar. Bir kelime ya da kelime grubundan oluşurlar. Her yüklem bir cümle bildirdiğinden tek başlarına cümle oluşturabilirler.
TEMEL ÖGELER ÖZNE Yüklemin bildirdiği işi yapan unsurdur. Fiil cümlelerinde işi yapan, isim cümlelerinde yüklemin bildirdiği durumda olandır. Üç çeşit özne vardır: 1. Gerçek özne: Cümle içinde bulunan öznedir. 2. Gizli özne: Cümlede bulunmayan öznedir. 3. Sözde özne: Cümlede işi yapan değil işten etkilenen varlıktır. Sözde özne cümlede nesne görevinde kullanılır.
TEMEL ÖGELER Özne – Yüklem Uyumu Tekillik – çoğulluk veya şahıs yönünden özne ile yüklem uyumlu olmalıdır. Bu uyum olmazsa anlatım bozukluğu meydana gelir. Özne insan ise; Özne tekilse, yüklem tekil Özne çoğulsa, yüklem çoğul, olmalıdır. Özne insan dışındaki bir varlık veya kavram ise; Yüklem her zaman tekil olmalıdır.
YER TAMLAYICISI ( DOLAYLI TÜMLEÇ ) YARDIMCI ÖGELER YER TAMLAYICISI ( DOLAYLI TÜMLEÇ ) Cümlede yönelme, bulunma ve ayrılma anlamı taşıyan kelime veya kelime grubudur. Yer tamlayıcısı mutlaka -e, -de, -den eklerini almalıdır.
ZARF TAMLAYICISI ( ZARF TÜMLECİ ) YARDIMCI ÖGELER ZARF TAMLAYICISI ( ZARF TÜMLECİ ) Yüklemi yön, durum, zaman, vasıta, miktar, sebep, şart yönünden etkileyen kelimelerdir. “İçin, gibi, kadar vb.” edatların oluşturduğu kelime grupları da zarf tamlayıcısıdır.
YARDIMCI ÖGELER NESNE Öznenin yaptığı işten etkilenen varlıktır. 1. Belirtili Nesne: Belirtme hal eki (-ı, -i, -u, -ü ) almış nesnedir. 2. Belirtisiz Nesne: Herhangi bir hal eki almayan, yalın haldeki nesnedir.
CÜMLENİN ÖGELERİ ARA SÖZ Cümlede herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yazılır. Cümleden çıkarılınca anlamda değişikliğe yol açmaz. Cümle dışı unsur olarak da adlandırılır.
CÜMLENİN ÖGELERİ CÜMLE VURGUSU Kurallı cümlelerde vurgu yüklemden önceki ögededir. Yüklem baştaysa vurgu yüklemden sonraki kelimededir.