BULAŞICI HASTALIKLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ (TÜRKİYE ÖRNEĞİ) Uz. Dr. A. EMEL ÖNAL İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

BULAŞICI HASTALIKLAR

TÜRKİYE’DE 5 YAŞ ALTI ÇOCUK ÖLÜMÜ NEDENLERİ ( 1991 )(4)

Bulaşıcı hastalıklardan korunma ve kontrol infeksiyon zincirindeki bu ögelerin etkileşmelerinin engellenmesi yolu ile olur. Çevre Enfeksiyon kaynağı Sağlam kişi Bulaşma yolu İnfeksiyon Zinciri

TNSA’na göre 1999’da Türkiye’de tam aşılı. çocuk oranı % 45 TNSA’na göre 1999’da Türkiye’de tam aşılı* çocuk oranı % 45.7 dir ( 10 ). Türkiye’nin batısında bu oran % 50.2, güney’inde 57.3, ortasında % 51.8, Kuzey’inde % 58.9, Doğu’sunda % 22.9 dur. * Tam aşılı çocuklar : BCG, kızamık, üç doz DPT ve polio aşısı olan çocuklar.

Türkiye’de Rutin Epidemiyolojik Sürveyans, Genel Sağlık Yasası ( Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ) ve Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Yasa ile belirlenen tanı almış Bildirimi Zorunlu Hastalıkların en yakın sağlık otoritesine bildirimi ile başlar.

TÜRKİYE’DE BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLAR LİSTESİ Çiçek Hummai Racia Sarı Humma Veba Tifüs İnflüenza Kolera Poiomiyelit Boğmaca Difteri Tetanoz Neonatal Tetanoz Kızamık Tifo Paratifo Basilli Dizanteri Amipli Dizanteri Hepatit A Hepatit B Kuduz Kuduz şüpheli ısırık Brusellozis Şarbon Meningokoksik menenjit Guillan Barre Sendromu Kızıl Streptokok anjini ve diğer infeksiyonları Şark çıbanı Kala Azar Leptospirozis ( Weil Hastalığı ) Bilharziyazis ( Shistosomiasis ) Sifiliz AIDS Lepra Trahom Sıtma Tüberküloz Creutzfeld-Jacob ( Deli Dana ) Lejyonella TÜRKİYE’DE BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLAR LİSTESİ

Veriler İl Sağlık Müdürlükleri aracılığı ile Sağlık Bakanlığı’nda toplanmaktadır. Verilerin analizi ( yaş ve cinsiyete göre, olayın başlangıç yerine göre..) ve yorumlanmasından sonra bilgiler yayımlanmakta ve ilgili birimlere ulaştırılmaktadır ( geri bildirim ).

Tablo1. İstanbul’da 1995’te Bildirilen Bildirimi Zorunlu Bulaşıcı Hastalıklar ( 8 ) Sayı ( İstanbul nüfusu : 9 638 621 ) Enteritler 8198 Hepatit A 1159 Kızamık 927 Lepra 304 Meningokoksik Menenjit 202 Basilli Dizanteri 129 Tifo 124 Hepatit B 102

Tablo 2. Türkiye’de 1995’te Bildirilen Bildirimi Zorunlu Bulaşıcı Hastalıklar ( 9 ) Sayı İnsidans (yüzbinde ) Enteritler 435 168 696.21 Sıtma 82 096 131.34 Hepatit A 24 772 39.63 Tbc 22 127 35.40 Tifo 20 960 33.50 Amipli Dizanteri 19 457 31.13 Kızamık 13 544 17.29 Basilli Dizanteri 2 684 3.43

SITMA ( MALARYA ) Bugün Dünya’da 300 – 500 milyon sıtma vakası vardır ve yılda 1.5 – 2.7 milyon insan sıtmadan ölmektedir. Türkiye Dünya’da sıtmanın endemik olduğu 100 ülkeden biridir.

Şekil1. Dünya’da sıtmanın endemik olduğu bölgeler(1)

Türkiye’de sıtma Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde endemiktir Türkiye’de sıtma Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde endemiktir. 1995’te bildirilen sıtma vakalarının % 80 i bu bölgedendir. Aynı yıl Türkiye’de sıtma sürveyans çalışmaları çerçevesinde 1 839 521 kan örneği alınmış, 51 345 671 metrekare alana insektisid uygulanmıştır.

VEREM ( TÜBERKÜLOZ ) Bugün Dünya’da her yıl 7.3 milyon yeni verem vakası saptanmakta, 3 milyon insan veremden ölmektedir. Bir ya da daha fazla ilaca karşı dirençli basil türleri, 50 milyon kadar insanı infekte etmiş olabilir.

Türkiye’de 1995’te 256 Verem Savaş Dispanseri’nde 46 139 bakteriyolojik muayene yapılmış, 58 776 numune bölge laboratuarına gönderilmiştir; 82 633 temaslı muayenesi yapılmış, 14 628 i ilaçla korumaya alınmıştır.

KIZAMIK Kızamık her yıl Dünya’da 1 milyon çocuğun ölümüne neden olmaktadır. DSÖ’nün Doğu Akdeniz Bölgesi, kızamığı 2010 yılına kadar ortadan kaldırmayı hedeflemiştir.

Şekil 2. Dünya’da 1996’da Bildirilmiş Kızamık İnsidans Hızları ( 2 )

Tablo 3. Türkiye’de 1998’de Bölgelere göre kızamık aşılama oranları ( 4 ) 1 yaş altı nüfus % Marmara 295 985 87.6 Ege 246 083 52.9 Akdeniz 173 699 83.4 İç Anadolu 211 166 86.3 Karadeniz 142 256 88.6 Doğu Anadolu 159 771 67.7 Güney Doğu Anadolu 220 037 52.6 Türkiye 1448997 73.6

İSHALLİ HASTALIKLAR 1996’da Türkiye’de 507 840 ishal, 27 040 tifo, 20 064 dizanteri, 582 paratifo vakası bildirilmiştir. 1996’da Türkiye’de 870 birey ishalden, 124 birey dizanteriden ölmüştür.

1999’da Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması ( TNSA )’na göre Türkiye’de 5 yaş altı 3 299 çocukta son iki haftada ishal+kanlı ishali olan çocuk oranı % 29.7, kanlı ishali olan çocuk oranı % 3.3 tür.

1993’te Türkiye’de ishalli çocukların % 36 1993’te Türkiye’de ishalli çocukların % 36.5 i bir sağlık kuruluşuna götürülmüş, % 14.3 ü oral rehidrasyon tuzu ( ORS ) almıştır. Türkiye’de İshalli Hastalıkların Kontrolu programı çerçevesinde 1995’ te sağlık kuruluşlarına 617 500 ORS Paketi gönderilmiştir.

HEPATİTLER Günümüzde Dünya’da 300 – 400 milyon insanın HBV taşıyıcısı olduğu düşünülmektedir. Türkiye Dünya’da hem HAV hem de HBV infeksiyonlarının orta düzeyde yaygın olduğu bölgeler arasındadır.

Şekil 3. Dünya’da Hepatit B Prevalansı, 1997 tahminleri ( 2 )

Şekil4. Dünya’da Hepatit A Virus İnfeksiyonunun yayılımı ( 1 ).

Dünya nüfusunun ve Türkiye nüfusunun üçte biri Hepatit B virusu ile infektedir. Türkiye DSÖ önerileri doğrultusunda Hepatit B aşısını ulusal bağışıklama programına dahil etmiştir.

KAYNAKLAR 1-Wallace RB, Doebbeling BN ( Editor ) Public Health & Preventive Medicine. Appleton & Lange, Stamford, Connecticut, 1998. 2-Dünya Sağlık Raporu 1998, Dünya Sağlık Örgütü ( DSÖ ) Cenevre 1998 ( Çeviri Editörleri : Bekir Metin, Prof. Dr. Ayşe Akın, İzgi Güngör ) T.C. Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1998. 3-Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri 1995, Yayın No:579, 1996. 4-Türkiye Sağlık İstatistikleri 2000. Türk Tabipleri Birliği Yayın No: 001/ 2000, Ankara 2000.

5-The State of the World’s Children 2001, UNICEF. 6-1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu,1930. 7-224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, 12/1/1961, 10705 Sayılı Resmi Gazete. 8- İstatistik Yıllığı 1995, T.C. İstanbul Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü, 1996. 9-Sağlık İstatistikleri 1995, Sağlık Bakanlığı, 1996. 10-Nüfus ve Sağlık Araştırması 1998, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, MEASURE DHS+ Macro International Inc., 1999.