CANDAN DURAN BOSTANBAŞ HÜCRE BÖLÜNMESİ HAZIRLAYANLAR: DİLEK BEZGAL CANDAN DURAN BOSTANBAŞ DERYA BİLHAN AYDIN USMAN

İÇİNDEKİLER Hücreler neden bölünür? Hücreleri bölünmeye iten nedenler Hücre bölünmesinin amaçları Hücre döngüsü İnterfaz evresi Mitotik evre Sitokinez Mitoz bölünmenin önemi Mitoz bölünmenin özellikleri Kaynaklar Teşekkür

HÜCRELER NEDEN BÖLÜNÜR? Belli bir büyüklüğe ulaşmış hücreler bölünerek çoğalır.Bölünme sonucu ana hücreye tamamen benzeyen iki yavru hücre oluşur.Böylece bölünmeyle oluşan hücresel artış canlıların büyümesini sağlar. Hücre bölünmesi hücre döngüsünün bir parçasıdır.

HÜCRELERİ BÖLÜNMEYE İTEN NEDENLER Büyümede hacim/yüzey orantısı r3/r2dir. Hücrenin yüzeyi besin alışverişi,artık maddelerin atılımını ve gaz alışverişi gibi hücrenin ihtiyaçlarını sağlayamayacak duruma gelir. Hücre, yüzeyini arttırmak amacıyla bölünmeye başlar.

HÜCRELERİ BÖLÜNMEYE İTEN NEDENLER Büyüyen hücrede sitoplazma/çekirdek oranı artar. Çekirdeğin etki alanı sınırlı olduğundan bu durum hücreyi ölüme sürükleyebilir, dolayısıyla hücreyi bölünmeye zorlar. Hücrede çekirdek(DNA) ‘bölün’ emrini verir.

HÜCRE BÖLÜNMESİNİN AMAÇLARI Çok hücreli canlılarda büyüme,gelişme ve yıpranan dokuların onarılması hücrelerin bölünerek yeni hücreler oluşturmasıyla (mitoz bölünme)gerçekleşir. Bir hücreli canlılarda mitoz aynı zamanda üremeyi sağlar .

HÜCRE DÖNGÜSÜ Bir hücrenin bölünmeye başlamasından itibaren onu takip eden diğer hücre bölünmesine kadar geçen zaman aralığına hücre döngüsü denir.Hücre döngüsü uzun bir İnterfaz safhası ve kısa bir bölünme evresinden oluşur.Bölünme (Mitotik evre) çekirdek ve sitoplazma bölünmesinden oluşur.

İNTERFAZ EVRESİ

İNTERFAZ EVRESİ G1,G2 ve S evrelerinden oluşur. G1 evresinde ATP sentezi hızlanır ,organel sayısı ve protein sentezi hızı artar. S evresinde DNA kendini eşler. Her kromozomun eksiksiz bir eşinin yapılması sağlanır. Kromozomlar iki kromatitli hale geçerek sentromerleri ile birbirine bağlanır. G2 evresinde hücre bölünme hazırlığını tamamlar.

İSTİSNALAR Ergin insanlarda kalp kası hücreleri DNA eşlenmesi geçirdikten sonra bölünmeden G2 aralığında kalırlar. Sinir hücreleri ve retina hücreleri oluştuktan sonra farklılaşarak G1 ve S aralıklarına ulaşmazlar bu hücrelerde DNA eşlenmesi olmaz ve G0 aralığında beklerler. Embriyonik hücre döngüsünün interfazında S evresi görülürken G1 ve G2 evreleri görülmez. Bu nedenle embriyo hücreleri kısa süree ve hızla çoğalır.

Profaz,Metafaz,Anafaz,Telofaz olmak üzere 4 evrede gerçekleşir. MİTOTİK EVRE (M) Profaz,Metafaz,Anafaz,Telofaz olmak üzere 4 evrede gerçekleşir.

PROFAZ Bölünmeye başlayacak olan hücre yavaşça çekirdek zarını eritmeye başlar Eşlenmiş senrioller hücrenin alt ve üst kutuplarına doğru yönelir aralarında iğ ipliği oluşmaya başlar. kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozom haline dönüşür. Profazın sonuna doğru belirginleşen kromozomlar hücrenin ekvator bölgesinde toplanırlar.

METAFAZ Şekilleri belirgin olup kromatidlerine ayrılan kromozomlar en büyük konuma ulaştıktan sonra hücrenin ekvator hattında tek sıra halinde dizilirler. İğ ipliği bu kromozomların sentromerlerine bağlı olarak bulunur

ANAFAZ İğ ipliğinin yukarı ve aşağıya çekmesi sonucu sentromerlerinden ayrılan kromatidler hücrenin üst ve alt kutbuna doğru yönelirler. Anafazın sonuna doğru bir hücre içinde üst ve alt kutup bölgesinde eşit sayıda ve aynı genetik özellikte kromatid bulunur.

TELOFAZ Bu safha da kutuplara ulaşan kromozomların etrafında yeni bir çekirdek zarı oluşur İğ iplikleri kaybolur ve kromozomlar interfazdaki düzensiz ve ince kromatin iplikleri yığını özelliğini kazanır. Çekirdekçik oluşur ve Karyokinez (çekirdek bölünmesi) tamamlanır.

SİTOKİNEZ Sitoplazmanın ikiye bölünmesi olayıdır. Sitokinezis hayvan hücrelerinde hücre zarının içeriye doğru boğumlanmasıyla gerçekleşir.

BİTKİ HÜCRELERİNDE SİTOKİNEZ Bitki hücrelerinde sitoplazma bölünmesi içten dışa doğru orta lamel oluşumu ile gerçekleşir.

MİTOZ BÖLÜNMESİNİN ÖNEMİ Mitoz bölünme ile bir hücreden aynı kalıtsal özelliğe sahip hücreler oluşturulur. Böylece bir hücredeki kromozom sayısı ve düzeni korunmuş olur. Bu durum türe ait özelliklerin korunmasını ve genetik yapının sürekliliğini sağlar. Mitoz bölünme çok hücreli canlıların embriyonik ve gençlik dönemlerinde hızlıdır, ancak yaş ilerledikçe bölünme hızı da yavaşlar bu nedenle yaşlı bireylerde yaralar geç onarılır.

MİTOZ BÖLÜNMENİN ÖZELLİKLERİ Genellikle vücut (soma) hücrelerinde görülür. Haploit (n) ve Diploit (2n) hücrelerde görülebilir. Bir hücreden iki hücre oluşumunu Sağlar. Kromozom yapısını ve sayısını değiştirmez. Yani ana hücrenin kromozom sayısı ve yapısı oluşan yeni hücrelerle aynıdır. Bir kromozom ve çekirdek bölünmesidir. Kalıtsal devamlılığı sağlar. Bir hücreli canlılarda üremeyi; çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yenilenmeyi (onarım) sağlar. Varyasyonlara (çeşitlilik) neden olmaz. Bu nedenle evrim açısından önemli değildir. Bazı canlı türlerinde gametlerin oluşumunu sağlar. Örneğin erkek arılar.

KAYNAKLAR http://ogrenci.hacettepe.edu.tr/~b0245491/hucre.htm  http://ogrenci.hacettepe.edu.tr/~b0245491/hucre.htm http://tr.wikipedia.org/wiki/Hücre_bölünmesi http://www.ebilge.com/11770/Mayoz_ve_mitoz_bolunme http://www.meb.gov.tr/web_tabanli_yarisma/ogretmen/fen/3/mitos.html http://fenbilimi.net/2009/11/05/mitoz-bolunme-animasyon/

TEŞEKKÜRLER Mitoz hücre bölünmesi ile ilgili sunum sona ermiştir.Dinlediğiniz için teşekkürler.