ANTİBİYOTİKLERİN SINIFLANDIRILMASI T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Enfeksiyon Kontrol Hemşireliği Eğitimi ANTİBİYOTİKLERİN SINIFLANDIRILMASI Sunumu hazırlayan Doç. Dr. Sayın Şebnem ERDİNÇ’e teşekkür ederiz.

TARİHÇE - 1 “Kemoterapötik” olarak adlandırılan kimyasal maddelerin infeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılması 17. yüzyıldan itibaren başlamıştır. Bu tür tedavilerin bilimsel bir temele oturması, bu yüzyılın başında Paul Ehrlich’in “seçici toksik etki” kavramını ortaya atması ile olmuştur.

TARİHÇE - 2 Antimikrobiyal tedavi 1935 yılında Domogk’un sulfamidleri tedavide kullanmasıyla gelişme safhasına girmiştir. 1929’da Fleming’in gözlemlediği ve 1940’da Chain ve Flarey’in Penicillium notatum’dan elde ettiği bir maddenin mikroorganizmalar üzerine öldürücü etkisi ile antibiyotikler tedavide yer almaya başlamıştır.

Antibiyotik Bazı bakterilerden ama çoğunlukla mantarlardan elde edilen, insana verildiğinde çok küçük dozlarda bile diğer bakteriler üzerinde öldürücü ya da üremelerini engelleyici etki gösteren, buna karşın insana zararı hiç olmayan veya çok az olan (seçici toksik etki) ve bakteriyel infeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Anti: Karşı Biyos: Yaşam PENİSİNLER, SEFALOSPORİNLER, MAKROLİDLER, gibi

Kemoterapötik Antibiyotiklerle aynı özellikleri gösteren fakat mikroorganizmalardan elde edilmeyen kimyasal veya sentetik maddelerdir. SULFONAMİDLER, KİNOLONLAR, gibi

Tanım Kimyasal yapıları belli veya yapay olarak elde edilen maddelere kemoterapötik, doğal kaynaklı olanlara ise antibiyotik denmesine karşın, günümüzde antibiyotiklerin çoğunun sentetik ya da semisentetik yöntemlerle elde edilmesi mümkün olduğundan, antibiyotik terimi tedavide kullanılan kemoterapötik ve antibiyotik niteliğindeki maddeler için genel bir ad olarak kullanılır.

Sınıflandırma Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Hedef hücreye etkilerine göre: Bakteriyostatik: Bakterilerin üremelerini engelleyen. Bakteriyositik: Bakterileri öldüren. Sulfonamid Tetrasiklin Kloramfenikol Penisilin Streptomisin

Sınıflandırma Etki mekanizmalarına göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Etki mekanizmalarına göre: Bakteri hücre duvar sentezini engelleyenler Sitoplazma membran geçirgenliğini engelleyenler Protein sentezini engelleyenler Nükleik asit sentezini engelleyenler Antimetabolik etki gösterenler

Hücre duvar sentezini engelleyenler Beta-laktamlar Glikopeptitler Vankomisin Teikoplanin Sikloserin Basitrasin

Beta-laktamlar Penisilinler Sefalosporinler Monobaktamlar Aztreonam – tek üye Karbapenemler İmipenem Meropenem Ertapenem

Penisilinler Üreidopenisilinler Doğal penisilinler Penisilin G Penisilin V Penisilinaza dayanıklı penisilinler Metisilin Oksasilin Kloksasilin Dikloksasilin Nafsilin Aminopenisilinler Ampisilin Amoksasilin Bakampisilin Pivampisilin Antipsödomonal penisilinler Karbenisilin Azlosislin Tikarsilin Üreidopenisilinler Mezlosilin Piperasilin Beta-laktamaz inhibitörleri ile kombine penisilinler Ampisilin-sulbaktam Amoksisilin-klavulanik asit Tikarsilin-klavulanik aist Piperasilin-tazobaktam

Sefalosporinler Birinci kuşak: Sefazolin Sefalotin Sefadroksil Sefaleksin Sefradin İkinci Kuşak: Sefoksitin Sefuroksim Sefaklor Sefuroksim aksetil Üçüncü kuşak: Sefiksim Sefotaksim Seftizoksim Seftriakson Moksalaktam Sefoperazon Seftazidim Dördüncü kuşak: Sefepim

Membran geçirgenliğini engelleyenler Polimiksin Polienler Amfoterisin B Nistatin Azoller Ketokonazol İtrakonazol Flukonazol

Protein sentezini engelleyenler Aminoglikozidler Tetrasiklinler Makrolidler Linkozamidler Kloramfenikol Fusidik asit Linezolid

Aminoglikozidler Gentamisin Amikasin Tobramisin Netilmisin İsepamisin Streptomisin

Tetrasiklinler Kısa etkililer Orta etkililer Uzun etkililer Klortetrasiklin Terasiklin Oksitetrasiklin Orta etkililer Demekloksiklin Metasiklin Uzun etkililer Doksisiklin Minosiklin

Makrolidler Eritromisin Roksitromisin Klaritromisin Diritromisin Azitromisin Spiramisin

Linkozamidler Klindamisin Linkomisin

Nükleik asit sentezini engelleyenler Kinolonlar Rifampisin Metronidazol Ornidazol Tinidazol

Kinolonlar Birinci kuşak İkinci kuşak Üçüncü kuşak Dördüncü kuşak Nalidiksik asit İkinci kuşak Siprofloksasin Ofloksasin Pefloksasin Norfloksasin Enoksasin Üçüncü kuşak Grepafloksasin Sparfloksasin Levofloksasin Dördüncü kuşak Trovafloksasin Moksifloksasin

Antimetabolik etki gösterenler Sulfonamidler Dapson PAS Trimetoprim İzoniazid Klorokin

Sınıflandırma Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Etki ettiği mikroorganizma grubuna göre Antibakteriyel Antiviral Antifungal Antiparaziter Antimikobakteriyel

Antiviraller Amantadin Asiklovir Famsiklovir Gansiklovir Lamivudin Oseltamivir Ribavirin Rimantadin Valasiklovir Vidarabin Zanamivir

Antifungaller Polienler Azoller Primidin Amfoterisin B (konvansiyonel) Amfoterisin B lipid kompleks Amfoterisin B lipozomal Azoller Ketokonazol Flokonazol İtrakonazol Primidin Flusitozin

Antiparaziterler Albendazol Amfoterisin B Klindamisin Klorokin Levamizol Mebendazol Metronidazol Ornidazol Niklozamid Primetamin Kinin Spiramisin Tetrasiklin Doksisiklin Trimetoprim-sulfametoksazol

Antimikobakteriyeller İzoniazid Rifampisin Etambutol Pirazinamid Streptomisin PAS Etionamid Kanamisin Amikasin Streptomisin Kinolonlar Makrolidler Tetrasiklinler

Sınıflandırma Etki spektrumuna göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

Etki spektrumuna göre Dar spektrumlu Orta derecede geniş spektrumlu Makrolidler Polimiksin Orta derecede geniş spektrumlu Sulfonamidler Aminoglikozidler Beta-laktamlar Geniş spektrumlu Kloramfenikol Tetrasiklinler

Sınıflandırma İmmunmodülatör etkilerine göre Hedef hücreye etkilerine göre Etki mekanizmalarına göre Etki gösterdiği mikroorganizma grubuna göre Etki spektrumuna göre İmmunmodülatör etkilerine göre

İmmunmodülatör etkilerine göre Konak immün savunmasına belirgin etkileri olmayanlar: Beta- laktamlar, vankomisin İmmün sistemle sinerjik davrananlar: Kinolonlar (mikroorganizmaları fagositoza elverişli hale getirirler) İmmün fonksiyonları deprese edenler: Tetrasiklinler, kloramfenikol (selüler ve humoral yanıtları olumsuz etkilerler) İmmün fonksiyonları şiddetlendirenler: Sefozidim (CD4 sayısını ve CD4/CD8 oranını arttırır, sitotoksisiteyi, kemotaksisi ve fagositozu güçlendirirler.