KÜRESEL MALİ GELİŞMELER HAZIRLAYANLAR : KEZİBAN ÇABUK ABDÜRREZZAK GENÇTÜRK YAKUP YENİBAĞCI MERKANTİLİZM VE FİZYOKRASİ

MERKANTİLİZM 1450 –1750 Ortaçağ Sonrası- Sanayi devrimine kadar Merkante İtalyanca, merkator sözcüğü de Latince de tacir anlamına gelmektedir. MERKANTİLİZM de ticari bir sistemi simgelemektedir.Ancak bu kavramı genişleterek sanayi, deniz ticareti ve sömürge davalarını da içine alan bir ekonomik sistem düşünülmektedir…

MERKANTİLİZM’in ortaya çıkışı; Feodalizmin yıkılısı ve milli devletlerin kurulusu Coğrafi Kesifler ve yeni buluslar

EN ÖNEMLİ MERKANTİLİSTLER Thomas Mun , Jean Bodin Antoine de Monchrétien, Colbert, Malestroit,, John Hales, Edward Misselden, Josiah Childur.

Merkantilist yazarların düşünceleri; -Değerli madenler (altın ve gümüş) biricik servet kaynağıdır -Değerli madenlerden basılan para bolluğu ticaret ve mübadeleyi teşvik eder ve bu da üretimi ve istihdamı yani çalışan insan sayısını artırır -Para ile fiyatlar arasında bağlantı vardır.Para miktarı artarsa fiyatlar da artar.Buda ekonomik hayata canlılık verir.

a)Devlet, ülkede bol miktarda altın ve gümüş bulunmasını ve kulanılmasını sağlamalıdır.Bunun için de ülkede altın ve gümüş maddeleri varsa bunları işlemek yoksa ülkeye değerli madenlerin girişini teşvik etmek ve ülkeden değerli madenlerin çıkarılmasını önleyici önlemler almalıdır. b)Devlet,ülkeye değerli maden girmesini sağlamak için fazla veren (aktif) bir dış ticaret politikası uygulamalıdır. Bunun için de; -Devlet ihracatı teşvik etmelidir. -Devlet ithalatı engelleyici önlemler almalıdır

Devlet gıda maddeleri girişini kolaylaştırmalıdır, gıda maddelerinin çıkışını zorlaştırmalıdır. Devlet mamul mallar çıkışını teşvik etmeli, girişinide engellemelidir. -Bu önlemler alındığı taktirde ülkede fiyatlar yükselmez, elverişli dış ticaret bilançosu elde etme olasılığı artar. -Devlet, bu önlemler sonunda ortaya çıkacak dış ticaret bilançosu fazlasını altın olarak ülkeye sokmalıdır. -Merkantilizm de sömürgecilik politikası başlamıştır.Böylece deniz ticareti önem kazanmıştır. -Merkantilizm’de 16. yy’da Montaigne’nin Denemeler adlı eserinde ileri sürdüğü gibi,Ticarette bir ülke kaybetmeden öbürü kazanamaz ilkesi benimsenmiştir.Bir ülkenin zenginleşmesi diğer bir ülkenin fakirleşmesine bağlıdır.

Kısaca MERKANTİLİST doktrinin üç temel karakteri vardır 1)Merkantilizm moneter (parasal) bir doktrindir.Bütün ekonomik faaliyetler altın ve gümüşün elde edilmesine yönelmelidir. 2)Merkantilizm milli bir doktrindir.Milletin menfaati ile ilgilifaaliyetlere yer verilmelidir. 3)Merkantilizm müdahaleci bir doktrindir.Milletin menfaati söz konusu olduğu için her tür özel teşebbüse imkan tanınmalıdır.Devlet en azından bir koordinasyon sağlama amacıyla da olsa ekonomik hayata müdahale etmelidir.

DEVLETİN TEMEL GÖREVİ; Bütün gücünü millete en büyük faydayı sağlayacak şekilde kullanmaktır.Devlet bütün siyasal, sosyal ve ekonomik hayatı bu amaca uygun olarak düzenlemelidir. Bu amaçla devletin alabileceği önlemler aşağıdaki gibidir.

FİZYOKRASİ Fizyokrasi kavramını ilk kez,Fizyokrat yazarlardan Dupont de Nemours kullanmıştır.Fizyokrasi sözcüğü, Yunanca’daki Phusis=tabiat, getirici-yaratıcı tabiat, ile Kratos=kudret,kuvvet anlamındaki sözcüklerden oluşmuştur.Buna göre Fizyokrasi Tabiat Kudreti, Tabiat Hükümeti anlamına gelmektedir. Ancak, ekonomik kavram olarak Fizyokrasi , Tabiatı, ekonomik değerler kaynağı sayan telakkilerdir.

Fizyokratlar, ekonomik özgürlüğü savunmuşlar ve bunu veciz bir sözle laissez faıre,laissez passer,Le Monde va de lui-meme (Bırakınız yapsın,bırakınız geçsin Dünya kendi kendine döner.) ifadesiyle açıklamaya çalışmışlardır.

Fizyokratlara göre,biricik üretim kaynağı Toprak’tır Fizyokratlara göre,biricik üretim kaynağı Toprak’tır.Ekonomik ve sosyal hayata egemen olan birtakım doğal kanunların mevcut olduğuna inanmaktadırlar. Fizyokratlara göre, Servet, merkantilistlerin düşündükleri gibi altın değildir. Servet bir milletin meydana getirdiği, tükettiği halde fakirleşmediği Safi Hasıla’dır.Safi Hasıla, elde edilen ürünle bu ürünü elde etmek için yapılan giderler arasındaki farktır.Safi hasılayı yalnız ve yalnız Tabiat vermektedir.Çünkü, yalnız Toprak verimlidir.Diğer bütün işler kısırdır.

2)Gelir Dağılımı Teorisi(Ekonomik Tablo) Fizyokrat yazarların temel düşünceleri, bu yazarların başlıca şu üç teorisi içinde gözlemlenmektedir. 1)Üretim Teorisi 2)Gelir Dağılımı Teorisi(Ekonomik Tablo) 3)Tek Vergi Teorisi

ÜRETİM TEORİSİ Fizyokratlara göre, tek verimli faaliyet alanı tarım sektörüdür.Çünkü, tarım sektörü, tüketilen miktardan daha fazlasını yaratır.Toprak, harcanan emeğin birkaç misli fazlasını vermektedir.İşte tarımın yarattığı bu fazlalığa Fizyoratlar, Net Hasıla,Safi Hasıla demektedirler.Net hasıla, milli gelir anlamında kullanılmaktadır. Fizyokratlara göre, sanayi ve ticaret kısırdır. Çünkü bu tür faaliyetlerin sağlayacağı gelirler, harcamalarını karşılamaktadır.Bu sebeple de net bir hasıla yaratamazlar.

Gelir Dağılımı Teorisi(Ekonomik Tablo) Fizyokrat sisteminin kurucusu ve başkanı olan François Quesnay, ilk kez Ekonomik Tabloyu düzenleyerek , ekonomik olayları bir bütün halinde incelemiş ve oekonomide, doğal kanunun varlığı fikrini ortaya atmıştır.Tıp doktoru olan QUESNAY, toplumdaki ekonomik faaliyetlerin akışının,aynı,insandaki kanın vücuttaki dolaşımı gibi olduğunu düşünmüştür.Ona göre ekonomik tablo, toplumda tek servet kaynağı olan tarımın yarattığı net gelirin sosyal gruplar arasında nasıl dolaştığını açıkca göstermektedir.Tarım sektörü de toplumun kalbidir.

Fizyokratlara göre, net hasılaya dayanarak toplum üç sınıfa ayrılmaktadır. 1.MÜSTAHSİL(Üretici sınıf yani çiftçiler) 2.TOPRAK SAHİPLERİ 3.KISIR SINIF(sanayiciler,tacirler ve serbest meslek sahipleri)

TEK VERGİ TEORİSİ Fizyokrat yazarların en belirgin düşüncelerinden birisi de, Tek Vergi düşüncesidir.Fizyokratlara göre tarım, net hasıla sağlayan yegane üretim şubesi olduğu için, tek verginin de tarımdan alınması yani, net hasıladan hesaplanması mantıki olmaktadır.Net hasıla yeni bir servet kısmı olduğundan vergi de bu fazlalıktan alınmalıdır. Yani vergiyi tarım sektörü ödemelidir.Fizyokratlara göre mübadeleleri engelleyen bütün vergiler kaldırılmalı ve yalnız tarımda tek vergi ilkesi uygulanmalıdır.Ancak uygulamada bu teori pek tutmamış ve olumlu sonuçlar vermemiştir.

Fizyokratlar tarım mülkiyetine, özel mülkiyete taraftardırlar,onlara göre özgürlük, ekonomik ve sosyal ilerlemenin temelidir.Bu bakımdan Gournay’ın Laissez faire,Laissez passer; Bırakınız yapsın, bırakınız geçsin formülü önem kazanmıştır.Fizyokratlar bu bakımdan da dış ticaretteki gümrüklere karşıdırlar. Fizyokratların dış ticaret hakkındaki görüşleri de birkaç noktada özetlenebilir:

a)En avantajlı olan ihracat tarım ürünlerine dayanmalıdır a)En avantajlı olan ihracat tarım ürünlerine dayanmalıdır.Sanayi mallarının ticareti az kar getirmektedir. b)Daha çok ihracat yapmak için, gıda maddelerinin fiyatları düşürülmemelidir.Çünkü ticaret tacirler için karlı olsa bile bütün olarak düşünüldüğünde millet için zararlı olabilir.

c)Sanayi mallarının ithali büyük sakıncalar doğurmaz c)Sanayi mallarının ithali büyük sakıncalar doğurmaz. d)Ticaret bilançosu aldatıcı bir ölçüdür.Çünkü para olarak bir fazlalık sağlayan ülke zenginleşmiş sayılamaz. Fizyokratlar,ekonomik özgürlük taraftarı olduklarından, ekonomiye her türlü müdahaleyi reddetmektedirler.

KÜRESEL MALİ GELİŞMELER DOÇ.DR. AHMET ÖZEN… KAYNAKÇA: EKONOMİ BİLİMİ PROF.DR. MUSTAFA ÖZATEŞLER www.iktisadiorg.com

DİNLEDİGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ,,, 