Avrupa Ülkelerinde Arazi Toplulaştırılması ve Sağladığı Faydaları Halil Saim Ay

Kırsal gelişimde arazi toplulaştırması Avrupa kıtasında birçok ülkede kullanılmaktadır. Avusturya, Belçika, Fransa, Almanya, Lüksemburg, Hollanda, Finlandiya ve İsviçre’de geniş olarak arazi toplulaştırma projeleri yapılmaktadır.

Arazi Toplulaştırması 100 yıldan fazla bir süredir bazı Avrupa ülkelerinde kullanılmaktadır. Tüm durumlarda üretimi artırmak ve çalışma koşullarını iyileştirmek başlangıç amacı olarak ortaya çıkmıştır.

Avrupa ülkelerinde özellikle II Avrupa ülkelerinde özellikle II. Dünya savaşından sonra giderek artan bir hızda kırsal alanlardan kentlere doğru bir göç akımı başlamıştır.Kırsal alanlardaki yaşam zorluğu ve toprak yetersizliği nedeniyle kentleşme olgusu sanayileşme sürecine girememiş, kentlerin çevresi aç ve yoksul insanların bulunduğu mahalle ve semtlerle dolmuştur.

AB ortalamasına göre 10,0-49,9 hektar arası araziye sahip işletmeler toplam işletmelerin %30,8’ini oluşturmaktadır. Fransa’da % 52,5, Almanya’da % 45,8, Hollanda’da % 53,1 ve İngiltere’de % 42,2 oranında olan 10,0- 49,9 hektar araziye sahip işletmeler Avrupa Birliğinin tarımsal üretiminde orta ve büyük işletmelerin yaygınlığını göstermektedir. Bu ülkelerin Birliğin tarım sektörü yönünden de en güçlü ülkeleri olduğu gözden uzak tutulmamalıdır.

Avrupa birliğinde 50 hektardan daha fazla araziye sahip işletmelerin oranı Türkiye’den oldukça fazladır.

Türkiye’de işletmelerin ancak %0,9 Türkiye’de işletmelerin ancak %0,9. u 50 hektardan daha fazla araziye sahipken, Birlik ortalaması % 6,7 dir. Bu oran Fransa’da % 14,6, İngiltere’de % 33,1, Almanya’da % 4,7 dir.

Avrupa’daki bu sonuç kendiliğinden ortaya çıkmış bir olgu olmayıp, bazen koşulların zorlaması, son zamanlarda ise uygulanan akılcı politikaların sonucudur. Bu bağlamda toplulaştırmanın Avrupa’daki geçmişine kısaca bakmakta yarar vardır:

Orta Avrupa’da Sosyalizmden Pazar ekonomisine geçiş, tarımsal alanın da dönüşümüydü bunun sonucunda Sosyalist hükümetlerce arazilerin toplanması sonucu oluşan çiftçi kooperatifleri ve resmi çiftlikler özel sektöre geçti.

Dönüşüm sürecinin esas amacı, çiftçilik yapan özel sektörün uygulanabilir bir yapısını kurmaktı. Ancak bu dönüşüm genelde, büyük arazileri bölerek tarımı daha problemli bir duruma götürdü, önceden ekonomik şekilde etkileri büyük olan ünitelerin parçalanması ekonomik uygulanabilirliği azaltmıştır.

Orta Avrupa'da gözlenen tarımsal arazilerin parçalara ayrılması, sosyalizm dönüşüm sürecinin altında olan doğal arazi reformlarının acil bir sonucudur. Avrupa ülkeleri arazi toplulaştırmasında uzun bir geçmişe sahiptir.

Batı Avrupa da modern arazi toplulaştırma uygulamaları 2 Batı Avrupa da modern arazi toplulaştırma uygulamaları 2. dünya savaşından sonra geliştirildi. 1970’lere kadar tarımsal yapıların geliştirilmesindeki odak, çoğunlukla parçalanmanın azaltılması ve çiftliklerin boyutlarının büyültülmesi yolunda olmuştur.

Almanya Tarihte ilk defa 18. yüzyıl ortalarında Almanya’da Bavyera’da tarımsal yerleşim amacıyla ön çalışmalar yapılmış ve 1718 yılında yine Almanya’da bugünkü Tarım Reformuna öncülük etmiş olan arazi toplulaştırmasına ait ilk kararname yayınlanmıştır.

1812 ‘de Prusya’da çiftçinin refah seviyesini yükseltmek amacıyla bir başka kararname yayınlanmıştır. Almanya’da bugünkü teknik anlamda arazi toplulaştırma çalışmalarına ancak 1936 ve 1937 yıllarında yayınlanan arazi toplulaştırma kanunları ile hız verilmiştir.

Litvanya 1991 yılı bağımsızlığından sonra Litvanyadaki tarım arazisi uzun bir toprak reformu sürecine girmiştir. 1939 yılı dünya savası öncesinde ortalama çiftlik büyüklükleri 12 ha’dan az olan bir tarımsal yapı oluşturmuştur.

2006 itibariyle toprak hakları neredeyse % 94 oranında restore edilmiştir. Özel hakların iadesi sonucu arazi parçalanmaları oluşmuş bu yüksek düzeyde bir sorun olarak kabul edilmiştir.

Litvanya ilk arazi toplulaştırma deneyimleri, Eylül 2000 ve Ocak 2000 dönemlerinde Dotnuva alanında pilot projeler olarak yapıldı. İlk proje kapsamında tarımsal yapının iyileştirilmesi için çiftlik boyutları genişletilerek, yollar için erişim geliştirilmiş, parçalanma azaltılmıştır. Gönüllü ve piyasa bazlı yaklaşım uygulanmıştır.

Slovenya Slovenya’da geçmiş yüzyılda yapılan en yoğun çalışma 50.000 ha dan daha fazla toprağın toplulaştırmaya dahil edildiği 1981 ve 1990 yılları arasında olmuştur. Son 5 yılda yaklaşık olarak 3000 ha’lık tarımsal arazi toplulaştırılmıştır.

Bulgaristan Bulgaristan'da, çiftlik dönüşümleri henüz tamamlanmamıştır. Tahminler toprak reformunun tamamlanmasıyla özel çiftçi arazilerinin düzenlendiğinde 12 milyon arazi parselinin 2.6 milyona düşeceğini bunun da ortalama 0.4-0.5 ha olan parsel büyüklüklerinin artacağı yönündedir

Yapılan bu arazi toplulaştırma çalışmaları sonucunda kırsal alanı geliştirme hedefine Avrupa ülkeleri özellikle Almanya büyük ölçüde ilerleme kaydetmiştir. Arazi toplulaştırmasının getirmiş olduğu faydaları kısaca;

Küçük parsellerde, ekim esnasında tarla sınırına fazla yaklaşılmama nedeniyle doğacak ürün kayıplarını azaltmaktadır. Toplulaştırmadan sonra, parseller daha büyük ve şekilleri daha düzgün olduğundan, makineli tarım daha kolay yapılmakta ve giderlerde önemli oranda azalmalar olmaktadır.

Küçük parseller bir araya getirileceği için, işletme merkezi ile parseller arasındaki uzaklık kısalmakta ve buna bağlı olarak ulaşım giderleri azaldığından; zaman, işçilik ve yakıttan tasarruf sağlanmaktadır. Parsel sayısı azaldığı, şekilleri düzeldiği ve büyüklükleri arttığı için; tohum, gübre, ilaç gibi tarımsal girdiler, daha uygun bir düzeyde kullanılmaktadır.

Nüfus artışı, miras, alım-satım, kiracılık, ortakçılık gibi nedenlerle ortaya çıkan arazi parçalılığı ve dağınıklılığını ortadan kaldırarak işletmelerin uygun büyüklüğe getirmektedir. Çok parçalı oluşun ortaya çıkardığı tarla sınırı, yol ve su arklarından doğan arazi kayıplarını azaltmaktadır.

Her parselin yola ve kanala sınırı olacağından sulama ve ulaşım randımanı artmaktadır. Sulama projelerinin uygulanmasında; eski, dağınık ve şekilsiz parsellerin sınırlarına bağlı kalma zorunluluğu olmayacağından, yatırım giderlerinden tasarruf sağlanmaktadır.

Teşekkürler…