Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ TIP FAKÜLTESİ Biyokimya AD KLİNİK BİYOKİMYA LABORATUVARI İÇİN MATERYALLERİN ALINMASI TRANSPORTU VE İŞLENMESİ Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ TIP FAKÜLTESİ Biyokimya AD

Klinik biyokimya laboratuvarı için biyolojik materyaller Kan İdrar Dışkı (feçes, gaita) Ponksiyon sıvıları Plevral sıvı Peritoneal sıvı Perikardial sıvı Sinovyal sıvı Amniyon sıvısı BOS Mide özsuyu Ejakülat

Kan Venöz kan: En çok incelenen kan örneği Arteriyel kan: Kan gazları analizi için alınır. Kapiller kan: Çocuklardan Yayma preparat için

Venöz kan Antikoagulansız tüpe alınır: Serum elde etmek için Antikoagulanlı tüpe alınır: Plazma elde etmek için Hemogram (kan sayımı) için: Tam kan Sedimantasyon hızı (ESR) tayini için **Serum veya plazması ayrılmamış kan, tam kan olarak tanımlanır

Venöz kan alınması 1 Enjektöre Vakumlu tüpe

Venöz kan alınması 2 Hastanın aç olması önemlidir. Hasta rahat, dinlenmiş olmalı. Tüpe hasta adı, kayıt numarası, analiz isteyen klinik yazılmalıdır. Enfeksiyon riskine karşı gereken önlem alınmalıdır. Uygun kol seçilmelidir. Turnike uygun olmalıdır. Ne kadar kan gerektiğine karar vermelidir. Uygun tüp seçilmelidir.

Na/K Oksalat, Na florür, Na iyodoasetat Venöz kan için tüpler Kapak rengi Hedef materyal İçerik Gri Plazma/tam kan Na/K Oksalat, Na florür, Na iyodoasetat Sarı Steril kan Yeşil Na/Li/NH4 Heparin Kırmızı Serum Kırmızı/siyah Seperatör jel Mavi Na sitrat Lavanta Na2/K2 EDTA Siyah ESR tayini Na Sitrat

Kapiller kan alınması Sol elin 3., 4. veya 5. parmak ucundan. Kulak memesinin alt kenarından Çocuklarda topuktan veya ayak baş parmağından

Arteriyel kan Kan gazları ölçümü için, heparinli enjektöre

Antikoagulanlar Antikoagulan Etki ve özellik Heparin Protrombinin trombine, dolayısıyla fibrinojenin fibrine dönüşümünü önler EDTA (etilendiamintetraasetik asit) Kalsiyum bağlar. Hemogram için alınan örneklerde... Sodyum florür Kan glukozu için koruyucudur Sitrat Kalsiyum bağlar. Koagulasyon testleri (1/9) ve ESR tayini (1/4) için... Oksalat Kalsiyum bağlar. İyodoasetat

İdrar örneği Örnek Uygunluk Tek örnek (spot idrar, porsiyon idrar, rutin idrar, random idrar örneği) Metabolik anormallikler ortaya koyma Sabah ilk idrarı Hücresel elemanları araştırma Orta idrar Bakteriyolojik inceleme Gündüz örneği Gece örneği 24 saatlik idrar

Dışkı (feçes, gaita) örneği İstenen analize göre küçük bir miktar veya 72 saatlik örnek gerekir.

Ponksiyon sıvıları Plevral sıvı: Torasentez ile alınır Peritoneal sıvı: Parasentez ile alınır Perikardial sıvı: Perikardiosentez ile alınır Sinovyal sıvı: Artrosentez ile alınır Amniyon sıvısı: Amniyosentez ile alınır BOS (Beyin omurilik sıvısı, Serebrospinal sıvı, CSF): Lumbal ponksiyonla alınır

Torasentez

Parasentez

Artrosentez

Amniyosentez

Lumbal ponksiyon

Mide özsuyu Sonda ile alınır

Materyal alımında önemli noktalar Materyalin alınacağı kap üzerine hasta adı, laboratuvar veya hastane numarası, tarih ve saat gibi tanıtıcı bilgiler yazılmalıdır. Materyalin alınacağı kap istenen analize gör uygun özellikte olmalıdır. Materyal alımı veya toplanması sırasında istenen analizi etkileyecek şartların oluşumu önlenmelidir.

Materyallerin laboratuvara transportunda önemli noktalar Materyal istenen analizde değişikliğe neden olmayacak koşullarda, plastik bir çantada ve en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılmalıdır. Materyal ile birlikte hasta ile ilgili demografik bilgilerin ve istenen analizlerin yazıldığı istek kağıdı da laboratuvara gönderilmelidir. Hepatit ve HİV enfeksiyonu riski taşıyan bir hasta örneği özel uyarı etiketiyle belirtilmelidir. Bazı analizler için örneğin buz üzerinde veya soğukta (4oC) taşınması, bazı analizler için örneğin ışıktan korunması önemlidir.

Materyalin analiz öncesi işlenmesi Sıvı örnekler laboratuvarda analizden önce genellikle santrifüj edilirler Kan örneklerinin 1000-2000 g’de 5-10 dakika santrifugasyonu kan hücrelerinin ayrılması için yeterlidir. Serum örnekleri, pıhtının tam olarak oluşması beklendikten sonra (en az 20-30 dakika) santrifüj edilmelidir. Diyaliz hastaları gibi bazı hastalardan alınan örneklerde pıhtılaşmanın uzun sürdüğü dikkate alınmalıdır. Örneğin analiz öncesi işlenmesinde gecikme olmamalıdır.

Materyal saklama koşulları Oda sıcaklığı (RT) Buz dolabı (4oC veya 2-8oC) -20oC -700C