KARA MADEN

Kömürün Kullanım Alanları ve Teknoloji Kömür, termik santranda elektrik enerjisi üretiminde, konutlarda, sanayide, ulaştırmada, ısınma amaçlarıyla kullanılır. Kömür elektrik üretiminde, demir--çelik ve çimento imalatında, endüstriyel proseslerde buhar üretmek ve ısınma amacı ile kullanılır. Dünya'da elektrik üretiminin yaklaşık olarak % 40'ı kömürden sağlanmaktadır. Birçok ülkede elektrik üretiminin önemli bir bölümü kömürden elde edilmektedir. Bu oran ABD'de ve Almanya'da (%53), Yunanistan’da (%69), Çin de (%75), Danimarka da(%77), Avustralya’ da (%83), Güney Afrika da (%93), Polonya da (%95) dır. Türkiye’de elektrik enerjisinin (%32) 'si kömür den elde edilmektedir (www.maden.org.tr,2003).  

Dünya Kömür Rezervleri Enerji kaynaklarının kalan ömürleri dikkate alındığında, kömürün, özellikle 2030 yılından sonra çok daha büyük önem kazanacağı anlaşılmaktadır. Mevcut üretim seviyeleri ile dünya görünür kömür rezervlerinin 100 yılı aşkın bir sürede tüketileceği tahmin edilmektedir. Buna karşılık görünür petrol ve doğal gaz rezervlerinin tükenme ömürlerinin mevcut üretim seviyeleri ile sırasıyla yaklaşık 45 ve 60 yıl süreceği tahmin edilmektedir.

Dünya toplam kömür rezervi 826 milyar ton olup, en büyük rezerv miktarı 238,3 milyar ton ile ABD’ye aittir. Bu ülkeyi, 157 milyar ton ile Rusya, 114,5 milyar ton ile Çin, 76,2 milyar ton ile Avustralya, 58,6 milyar ton ile Hindistan, 33,9 milyar ton ile Ukrayna, 31,3 milyar ton ile Kazakistan ve 30,4 milyar ton ile G.Afrika izlemektedir. Bunların dışındaki ülkelerde ise toplam 85,8 milyar ton kömür rezervi bulunmaktadır

Şekil 2: 2009 Yılı Dünya Kömür Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (milyar ton) Kaynak: BP Statistical Review of World Energy June 2010

Dünya rezervlerinin % 62’si ABD, Rusya ve Çin’de bulunmakla birlikte, en büyük pay Asya Kıtasındadır. Türkiye toplam 12,7 milyar ton kömür rezerviyle dünya kömür rezervinin %1,5’ine sahiptir

Dünya Kömür Üretimi 2008 yılında 6,8 milyar ton olan Dünya kömür üretimi 2009 yılı sonunda yaklaşık % 2,2 oranında artarak 6,9 milyar ton olarak gerçekleşmiştir. Taşkömürü üretimi 2009 yılında yaklaşık 6 milyar ton olup, bir önceki yıla göre (5,8 milyar ton) %3,4 oranında artış göstermiştir. Dünya linyit üretimi ise 2008 yılında 965 milyon ton iken 2009 yılında 913 milyon ton ile %5,4 oranında azalmıştır. Almanya 2009 yılındaki 169.9 milyon ton linyit üretimi ile dünyanın en büyük linyit üreticisi olmaya devam etmektedir (IEA Coal Information 2010).

Dünya kömür üretiminin neredeyse yarısını sağlayan Çin, 2009 yılında 3 Dünya kömür üretiminin neredeyse yarısını sağlayan Çin, 2009 yılında 3.050 milyon ton üretim gerçekleştirmiştir. Bu ülkeyi, 973 milyon ton ile ABD, 558 milyon ton ile Hindistan, 409 milyon ton ile Avustralya, 298 milyon ton ile Rusya, 253 milyon ton ile Endonezya ve 250 milyon ton ile de Güney Afrika izlemektedir

Dünya kömür üretiminin %44’ünü gerçekleştiren Çin en büyük paya sahip olurken %14 ile ABD ikinci sırada yer almaktadır. Hindistan %8, Avustralya %6, Endonezya, Güney Afrika ve Rusya ise %4 paya sahiptirler

1980 yılından itibaren son otuz yılda, dünya kömür üretimi %81 oranında artmıştır. Kömür üretimindeki artış, başta Çin olmak üzere Asya kıtasındaki elektrik enerjisi talebinden kaynaklanmaktadır. Kömür tüketiminin, gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere göre daha fazla artmakta oluşunun nedenleri arasında; yüksek ekonomik büyüme oranları, artan elektrifikasyon ve başta Avrupa Birliği olmak üzere gelişmiş ülkelerin elektrik üretiminde doğalgazı tercih etmeleri gelmektedir.

Dünya Kömür Tüketimi 2008 yılında 6.625 milyon ton olan Dünya kömür tüketimi 2009 yılı sonunda %3,1 oranında artarak 6.833 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Dünya kömür üretiminde ilk sırayı alan Çin, 3.086 milyon ton kömür tüketimi ile toplam tüketimin %45,2’sini oluşturarak, tüketimde de ilk sırada yer almaktadır

Çin’i sırasıyla 921 milyon ton ile ABD, 627 milyon ton ile Hindistan, 204 milyon ton ile Rusya, 181 milyon ton ile Güney Afrika ve 165 milyon ton ile Japonya izlemektedir

Dünya kömür tüketim paylarına bakıldığında ise %45 ile ilk sırayı alan Çin’i, %14 ile ABD, %9 ile Hindistan, %3’lük paylarla G.Afrika, Rusya ve %2 ile Japonya takip etmektedir (Şekil 10). 1980 yılından itibaren son otuz yılda, dünya kömür tüketimi %82 oranında artarak 3.762 milyon ton’dan 6.833 milyon ton’a çıkmıştır. Son on yıldaki Dünya kömür tüketimine bakıldığında ise % 47 oranında bir artış görülmektedir.

Dünya Kömür Ticareti Dünya kömür ticaret hacmi, 2009 yılında 941 milyon tona ulaşmıştır. 259 milyon ton kömür ihracatı ile Avustralya dünyada birinci sıradadır. Dünya kömür ihracatının % 27,5’ini gerçekleştiren Avustralya en büyük kömür tedarikçisi konumundadır. Endonezya, Rusya, Kolombiya, Güney Afrika ve ABD önemli ihracatçı ülkeler arasındadır. 2009 yılı Dünya kömür ithalatında ise, 165 milyon ton ile Japonya, 137 milyon ton ile Çin, 103 milyon ton ile Güney Kore ve 67,7 milyon ton ile Hindistan ilk dört sırada yer almaktadır .

Elektrik ya da ısı üretimi amacıyla kömür ithal eden ülkeler arasında; Almanya, Belçika, Fransa, Japonya, Güney Kore ve Türkiye de bulunmaktadır. Dünya kömür ticaretinin yaklaşık tamamı taşkömürüne ilişkindir. Linyit kömürünün ülkeler arasında taşınması ya da ticareti 2009 yılında yaklaşık 16 milyon ton ile son derece sınırlı kalmıştır. Küresel ölçekte ticareti yapılan taşkömürünün iki ana kullanım amacı bulunmaktadır: Elektrik üretimi amaçlı buhar kömürü ve demir çelik endüstrisinin kullanımı için koklaşabilir kömür veya kok kömürü ticareti yapılmaktadır. 2009 yılı rakamlarına göre 941 milyon ton olan Dünya kömür ticaretinin %75’i 709 milyon ton buhar kömürü ve %25 ’i ise 232 milyon ton kok kömürüdür.

Dünya Elektrik Üretiminde Kömürün Payı Dünya kömür üretiminin yaklaşık %65’i elektrik üretimi amacıyla kullanılmaktadır. Diğer kullanımları ise ısınma, demir çelik ve çimento sektörlerinde yoğunlaşmıştır. Dolayısıyla kömür, elektrik üretimi amacıyla kullanılan yakıtlar arasında en yaygın olanıdır. Kömürün elektrik üretiminde en yüksek oranda kullanılan yakıt olma niteliğinin öngörülebilir bir gelecekte de değişmeyeceği tahmin edilmektedir.

2007 yılı itibariyle dünya elektrik enerjisi üretiminde kömür %42 oranında kullanılmış olup 2035 yılında da bu payın %43 olması öngörülmektedir. Çeşitli ülkelerdeki elektrik üretiminde kömür kullanım payları, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde %93, Polonya’da %92, Çin’de %79, Avustralya’da %77, Kazakistan’da %70, Hindistan’da %69, İsrail’de %63, Çek Cumhuriyeti’nde %60, Fas’ta %55, Yunanistan’da%52, ABD’de %49 ve Almanya’da %46 şeklindedir

DOĞALGAZ

Ülkelere göre doğalgaz üretimi

Dünyada petrolden sonra en önemli enerji kaynaklarından birisini de doğalgaz oluşturmaktadır. Özellikle son yıllarda doğalgazın önemi daha çok artmaya başlamıştır. Özellikle doğalgazın hem konutlarda kullanılan ısınma yakıtı hem de araçlarda kullanılması nedeni ile neredeyse petrol ile aynı düzeye gelmiştir.

1-Türkiye ve tüm Avrupa ülkelerinin de doğalgaz ihtiyacını karşılayan RUSYA dünyada kanıtlanmış doğalgaz rezervi en yüksek olan ülkedir. 1,7 Katrilyon ft3. 2.Sırayı Rusya ile neredeyse aynı rezerve sahip olan İRAN izlemektedir. İran’ında ortalama kanıtlanmış rezervleri 1,7 katrilyon feetküp civarıdır. 3.Sırayı Ortalama 900 Trilyon feetküp ile KATAR almaktadır. 4.Sırayı 285 trilyon feetküp ile Petrol birincisi SUUDİ ARABİSTAN almaktadır. 5.Sırayı ise ortalama 275 trilyon feetküp ile ABD almaktadır. 6.Sırayı 265 trilyon feetküp ile TÜRMENİSTAN 7.Sırayı 200 trilyon feetküp ile BAE 8.Sırayı 195 trilyon feetküp ile VENEZUELA 9.Sırayı 180 Trilyon feetküp ile NİJERYA 10.Sırayı ise 160 Trilyon feetküp ile CEZAYİR almaktadır

Dünyanın en büyük doğal gaz üreticileri: Cezayir 4 trilyon 502 milyar metreküp kanıtlanmış doğalgaz rezervleri bulunan Cezayir Avrupa Birliğinin ihtiyacının yüzde 25'ini karşılıyor. Cezayir yıllık 85 milyar metreküp doğalgaz üretimi yaparken, tükettiği miktar 29.8 milyar metreküp. Üretim: 85 milyar merteküp Tüketim: 29.8 milyar metreküp Kanıtlanmış rezervler: 4 trilyon 502 milyar metreküp

Hollanda Kuzey Denizinde büyük doğalgaz rezervleri bulunmasına rağmen, Hollanda doğalgaz üretiminin büyük bir kısmını kıyı kuyularından elde ediyor. Doğalgaz bolluğu nedeniyle, Hollanda elektrik üretiminin sadece yüzde 3'ünü nükleer kaynaklardan elde ediyor.   Üretim:  85.17 milyar metreküp  Tüketim: 53.19  milyar metreküp  Kanıtlanmış rezervler: 1 trilyon 387 milyar metreküp

Çin Çin artan enerji ihtiyaçları nedeniyle doğalgaz ithal ederken, son dönemde Çin hükümeti kaya gazı üretimi konusunda gereken yasal çalışmaları tamamlamış durumda.  Üretim: 96.8 nmilyar metreküp Consumption: 109 milyar metreküp Kanıtlanmış rezervler: 800 milyar metreküp 

Norveç İhtiyacının 16 katı fazla doğalgaz üretimi yapan Norveç, üretimden arta kalan gazın yüzde 100'nü Avrupa'ya ihraç ediyor. Norveç Avrupa gaz tüketiminin yüzde 15'ini karşılıyor.  Üretim: 106.3 milyar metreküp Tüketim: 6.6 milyar metreküp Kanıtlanmış rezervler: 2 trilyon 039 milyar metreküp

Katar Arabistan yarımadasında  yer alan Katar dünya doğalgaz rezervlerinin yüzde 14'üne sahip. Katar   ürettiği doğalgazın tamamına yakınını sıvılaştırmış doğalgaz (LNG) şeklinde dünya piyasalarına  ihraç ediyor.    Üretim:116.70 milyar metreküp  Tüketim: 21.89 milyar metreküp  Kanıtlanmış rezervler: 25 trilyon 370 milyar metreküp

İran İran 27,5 trilyon metreküp doğal gaz rezervi ile Rusya’dan sonra dünyanın en büyük ikinci rezervlerine sahip ülke durumundadır. Hem kara hem de denizde doğal gaz yatakları bulunan İran rezervde ikinci olmasına rağmen, üretim ve ihracatta iyi bir pozisyona sahip değil. İran’ın günlük doğal gaz üretimi yaklaşık 400 milyon metreküptür. İç tüketimi yüksek olan İran’ın, dünya piyasasına arzdaki payı ise oldukça düşüktür. İran’ın doğal gaz ihracatı dünyadaki toplam doğal gaz ihracatının  yüzde 1’ini aşmamaktadır. Üretim: 138.50 milyar metreküp Tüketim: 137.50 milyar metreküp Kanıtlanmış rezervler: 29 trilyon 610 milyar metreküp

Kanada Kanada yıllık üretiminin sadece yarısını kullanıyor. Artan üretimini de doğalgaz boru hatları ile Amerika Birleşik Devletlerine satmaktadır. Ancak ABD'nin kaya gazı üretiminin artmasıyla birlikte Kanada'nın bu ülkeye doğalgaz ihracatı azalıyor. Bu yüzden Kanada son dönemde ABD dışında pazar arayışlarına girmiş durumda. Üretim: 152.30 milyar metreküp Tüketim: 82.48 milyar metreküp  Kanıtlanmış rezervler: 1 trilyon 754 milyar metreküp

ABD ABD dünya doğalgaz rezervinin sadece yüzde 3'üne sahip olmasına rağmen dünya doğalgaz üretiminin  yüzde 20'den fazlasını yapmaktadır. ABD'de önemli bir potansiyeli olduğu tespit edilen kaya gazı, doğal gaz kaynakları karşısında yeni bir alternatif olarak değerlendiriliyor. ABD'de  kaya gazı üretimi 2010'dan bu yana  yüzde 12 artmış durumda.  Üretim: 611.00 milyar metreküp Tüketim:  683.30 milyar metreküp Kanıtlanmış rezervler: 7 trilyon 716 milyar metreküp

Rusya Dünyanın en büyük doğal gaz rezervlerine sahip olan Rusya’da 2011 yılı BP istatistiki verilerine göre kanıtlanmış gaz rezervi 44,8 trilyon metreküpken bu, oransal olarak bütün dünya rezervlerinin yüzde 24’üne tekabül ediyor. Bu haliyle ülkedeki rezervler, üretimi 76 yıl boyunca karşılayabilecek düzeyde. Söz konusu rezervlerin çok büyük bir bölümü Batı Sibirya bölgesindeki 21 dev gaz sahasında bulunuyor. Rusya Avrupa doğalgaz tüketiminin yüzde 25'ini karşılıyor.    Üretim: 588.90 milyar metreküp Tüketim: 414.10 milyar metreküp  Kanıtlanmış rezervler: 44 trilyon 800 milyar metreküp

Türkiye ‘ de doğalgaz Türkiye kullandığı doğalgazın yüzde 98'ini ithal ediyor. Türkiye şu anda beş ayrı ülkeden, Rusya, İran, Cezayir, Nijerya ve Azerbaycan’dan doğalgaz alıyor. Türkiye yaklaşık 27 milyar metreküp ile en çok doğalgazı Rusya'dan ithal ediyor. İthal edilen doğalgaz miktarına bakıldığında  Ruslara bağımlılık oranımız yüzde 61 civarında. Bu nedenle Türkiye , tek bir kaynağa bağlı kalmamak için arz kaynaklarını çeşitlendirmeli

Türkiye'de de sınırlı bir miktarda doğal gaz çıkmakta ve kullanıma sunulmaktadır. Türkiye doğal gazı esas olarak Rusya ve İran'dan boru hatlarıyla, Cezayir ve Nijerya' dan sıvılaştırılmış (LNG)olarak deniz yoluyla satın almaktadır. Ayrıca Azerbaycan ve Türkmenistan ile doğal gaz temini için anlaşmalar yapmıştır

KAYNAKÇA http://www.polatkomur.com.tr/news/39 http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6m%C3%BCr http://www.bilgiufku.com/dogalgaz-en-cok-hangi-ulkelerde-bulunmaktadir.html http://www.petform.org.tr/?lang=tr&a=2&s=5 http://tr.wikipedia.org/wiki/Do%C4%9Fal_gaz http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1269673-dunyanin-en-buyuk-dogalgaz-ureticileri http://www.ekodialog.com/Konular/rusya-dogalgaz-uretimi-tuketimi-ve-rusyanin-dogalgaz-politikalari.html

http://enerjienstitusu.com/tag/turkiyede-dogalgaz-uretimi/ http://www.selcukgaz.com.tr/turkiyede_ve_dunyada_dogalgaz.asp http://www.ekodialog.com/Konular/turkiyede-dogalgaz-rezervleri-dogalgaz-uretimi.html http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1269673-dunyanin-en-buyuk-dogalgaz-ureticileri http://www.ekodialog.com/Konular/rusya-dogalgaz-uretimi-tuketimi-ve-rusyanin-dogalgaz-politikalari.html