EDİMSEL (OPERANT) KOŞULLANMA 12. BÖLÜM EDİMSEL (OPERANT) KOŞULLANMA Doç. Dr. Şerife TERZİ

EDİMSEL (Operant) KOŞULLANMA Skinner

Edimsel koşullanma, Organizmanın istemli olarak ortaya koydugu davranısların (kola basma) kendi yol açtıgı sonuçların etkisiyle (yiyecek Elde etme) ortaya çıkma sıklıgının artmasını (kola daha çok basma) açıklar.

Edimsel Koşullanma Süreci Davranış Davranış tekrarlanır Pekiştirme Davranış tekrarlanma-maya çalışılır Ceza

Edimsel koşullanmanın özellikleri… Organizma aktiftir. Pekiştireç, davranıştan sonra verilir. Psikomotor davranışlar öğrenilir.

Temel Kavramlar…

Temel Kavramlar…

Temel Kavramlar…

Temel Kavramlar…

Sabit Oranlı Pekiştirme Pekiştireç alınabilmesi için BELLİ SAYIDA doğru davranış sergilenmesi gerekir. Sabit Aralıklı Pekiştirme Pekiştireç belli zamanlarda verilir.

Değişken Oranlı Pekiştirme Pekiştireç alınabilmesi için FARKLI SAYIDA doğru davranış sergilenmesi gerekir. Değişken Aralıklı Pekiştirme Pekiştireç beklenmedik zamanlarda verilir.

Biçimlendirme/Şekillendirme Biçimlendirme , organizmaya psikomotor bir davranıs kazandırmak amacıyla kullanılır. Bu yöntemde, gerçeklestirilmekte olan ve kazandırılmak istenilen davranısa yakın olan bir tepki pekistirilerek baslanır. Bir kez bu tepki yüksek bir sıklıkla olusmaya basladıgında, hedef davranısa ulasmaya yönelik diger davranıslar pekistirilir.

Sönme Sönme, pekistirecin geri çekilmesi nedeniyle ögrenilmis davranısların zayıflaması ve sonunda ortadan kalkmasıdır. Bir davranısın söndürülmesi davranıs sıklıgındaki azalmayı hemen meydana getirmez. Söndürmenin baslamasıyla birlikte, çogu zaman davranısta önce kısa süreli bir artıs görülür. Bununla birlikte davranısın topografyasında da degisiklikler görülmekte, davranıs kısa süre için daha kuvvetli ve daha degisken olmaktadır

Premack İlkesi Yapılma olasılığı yüksek olan bir davranışın, yapılma olasılığı düşük olan bir davranışı pekiştirmek için kullanılmasıdır.

Simgesel Ödülle Pekiştirme Mola verme yöntemi, istenmeyen davranıs sergileyen çocugun belli bir süre her türlü pekistirici uyarıcıdan uzak tutulmasıdır. Baska bir ifadeyle mola verme pekistirmeye, ödüllendirmeye, ilgi göstermeye ara verilemesi demektir.

Mola Verme Olumlu pekistirmenin bir uygulaması olan simgesel ödülle pekistirme, organizmanın her dogru davranısının ardından yıldız, fis, marka, kart, boncuk gibi simgeler verilmesini ve bu simgelerden belli sayıda toplandıgında gerçek ödülle (sekerleme, sinema bileti, oyuncak vb.) degis tokus yapılmasını içerir.

Batıl Davranış Batıl davranıslar, davranıs ile çevresel olay arasındaki islevsellik iliskisinin bir sonucudur ve davranısın tesadüfen pekistirilmesi sonucu ortaya çıkar.

Kaçma/Kaçınma Koşullanması Kaçma, olumsuz bir duruma maruz kalan organizmanın bu durumdan kurtulmak için sergiledigi davranıslar iken; kaçınma böyle bir duruma maruz kalmamak ya da bu durumun ortaya çıkmasını engellemek için sergiledigi davranıslardır.

Genelleme Uyarıcı Genellemesi: Organizmanın bir davranısı belli bir uyarıcı mevcutken pekistirilir ve davranım sıklıgı baska uyarıcılar mevcutken de artarsa, organizmanın bütün bu uyarıcılara genelleme yaptıgı ya da davranısının bütün uyarıcılara genellendigi söylenir.

Genelleme Tepki Genellemesi: Bir davranısın pekistirilmesi sadece bu davranısın sıklıgında bir artısa sebep olmakla kalmaz, aynı zamanda, benzer davranısların sıklıgında da bir artısa neden olur. Bu durum tepki genellemesi olarak adlandırılır.

Ayırt Etme Davranış bir uyarıcı varken pekistirilir, digeri varken pekistirilmezse; belli bir uyarıcı varken pekistirilen davranısın sıklıgı artar, diger uyarıcı varken pekistirilmedigi için davranıs azalır. Bu sürece ayırt etmenin meydana gelmesi denir.