DAVRANIŞ PROBLEMLERİ VE DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME YÖNTEMLERİ

... konulu sunumlar: "DAVRANIŞ PROBLEMLERİ VE DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME YÖNTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 DAVRANIŞ PROBLEMLERİ VE DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME YÖNTEMLERİ

2 UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARI AZALTMAK
DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARI AZALTMAK

3 OLUMLU YAKLAŞIMLAR Davranışları azaltma yöntemleri, organizma (birey ya da herhangi bir canlı) üzerindeki etki ya da kontrol gücüne göre en ılımlıdan en az ılımlıya doğru sıralanabilmektedir.

4 Uygun olmayan davranış ılımlı bir yöntemle azaltılabilecek ya da ortadan kaldırılabilecekse, azaltma için öncelikle o yöntem seçilmelidir.

5 En ılımlıdan en az ılımlıya doğru davranış azaltma yöntemleri
Uygun olamayan davranışın ortaya çıkmasını önleme Ayrımlı pekiştirme Sönme Tepkinin bedeli Mola Aşırı düzeltme Bedensel ceza

6 UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARI ÖNLEME
Ön uyaranları değiştirmek yoluyla uygun olmayan davranışın oluşmasını önlemek ya da uygun davranışı ayrımlı pekiştirmek, uygun olmayan davranışı azaltmak için çabalamaktan çok daha etkilidir.

7 Uygun olmayan davranışla ilgili çevresel koşulları belirlemek ve bu koşulları değiştirmek davranışları azaltır.

8 Uygun olmayan davranışla ilgili çevresel koşulları belirlemek ve değiştirmek davranışları azaltır. Ön uyaranlar davranışın hemen öncesinde oluşan ve davranışın oluşmasına zemin hazırlayan çevresel özelliklerdir.

9 Örneğin, çocuk saldırgan davranış gösteriyorsa uygulayıcının bu davranış öncesinde oluşan olay ya da etkinlikleri belirlemesi gerekebilir.

10 Anne- baba ve öğretmenler, bu uyaranları değiştirerek uygun olmayan davranışın oluşumunu azaltabilir ya da önleyebilir.

11 Uygun olmayan davranışları önlemenin yolları
Davranış zinciri kırma Uygun olmayan davranışlar davranış zincirini kırmak yoluyla azaltılabilir.

12 1. Yakınlık kontrolü: Bir olay ya da durumda, çocuğun potansiyel tepkisini tahmin edip duruşunu değiştirerek, sakin kalarak, iletişim fırsatı yaratarak davranışın alışılagelmiş sırası durdurulabilir.

13 2. Şakayla karışık kontrol: Şaka, genellikle, patlamak üzere olan gerginliği azaltır.

14 3. Beklenen davranışa ilişkin öğretimsel kontrol ve yönergeler sağlamak:
Anne- baba ve öğretmenin beklenen davranışları sesli ve açık yönergelerle söylemesi, uygun olmayan davranışların ortaya çıkmasını azaltabilir.

15 4. Problem çözme fırsatı yaratma:
Uygun olmayan davranış için olumlu seçenekler önerme biçiminde olabilir.

16 5. Uyaran değişikliği: Nesnelerin kaldırılması, bireylerin yerlerinin değiştirilmesi, gereksiz istek ve taleplerin kaldırılması, olayların zamanının ve yerinin değiştirilmesi, diğer çevresel uyaranların düzenlenmesidir.

17 Uygun Olmayan Davranışları Önleme
Ev ve Sınıf içerisinde uygun olmayan davranışların ortaya çıkmasını önlemek için Anne- baba ve öğretmenlerin pratik olarak evde ve sınıfta izleyebilecekleri pek çok strateji vardır.

18 1. Öğrencileri beklentileri konusunda bilgilendirme.
2. Olumlu öğrenme atmosferi oluşturma. 3. İlginç ve anlamlı öğrenme deneyimleri sağlama.

19 4. Tehditten kaçınma. 5. Tarafsız davranma. 6.Kendine güven sergileme ve öğrencilerde kendine güven yaratma.

20 7. Öğrencilere olumlu atıfta bulunma.
8. Fiziksel düzenlemelere dikkat etme ve zaman ayırma. 9. Olumlu modeller kullanma.

21 10. Serbest zamanları sınırlandırma.
Uygun olmayan davranışların en yoğun gözlendiği zamanlardır 11. Akran etkileşimi. Uygun olmayan davranışların ortaya çıkmasını önleyebilir.öğrencilere arkadaşları ile duyguları ve çatışmaları tartışmaya fırsat sağlar

22 AYRIMLI PEKİŞTİRME Ayrımlı pekiştirmede, uygun olmayan davranışların azaltılması için uygun davranışların artırılması ya da sürdürülmesi söz konusudur. Ayrımlı pekiştirme sürecinin anahtarı pekiştirmedir.

23 Diğer Davranışları Ayrımlı Pekiştirme
Belirlenen bir zaman dilimi ya da gözlem süresi içinde uygun olmayan davranışın hiç oluşmaması durumunda, gözlem süresi sonunda bu durumun pekiştirilmesidir.

24 Alternatif Davranışları Ayrımlı Pekiştirme
Azaltılması hedeflenen uygun olmayan davranışın daha uygun biçiminin pekiştirilmesidir. Örneğin öğrenci “ver” yerine “verir misin dediğinde pekiştirilir.

25 Karşıt Davranışları Ayrımlı Pekiştirme
Fiziksel olarak uygun olmayan davranışla aynı anda yapılamayacak davranışların pekiştirilmesidir. Örneğin; başkalarına vurma davranışım azaltmak için kollarını bağlama davranışını pekiştirmek gibi.

26 Seyrek Yapılan Davranışları Ayrımlı Pekiştirme
Bazı davranışlar, normalde yapılması gerektiğinden daha fazla yapıldıklarında uygun olmayan davranış olarak tanımlanabilirler.

27 Sık Yapılan (Artan) Davranışları Ayrımlı Pekiştirme
Çocuğun repertuarında bulunan ancak yeterli sıklıkta ortaya çıkmayan davranışların pekiştirilmesidir.

28 Sönme Sönme, daha önceden pekiştirilen bir davranışın pekiştirilmemeye başlanmasıyla, davranışın sıklığının, süresinin ya da yoğunluğunun dereceli olarak azaltılması sürecidir.

29 Sönmeyi etkili şekilde kullanmak için izlenecek basamaklar
Hedef davranışı izleyen bütün pekiştireçleri belirle. Hedef davranışı izleyen bütün pekiştireçleri geri çek. Hedef davranış her yapıldığında görmezden gel, tutarlı ol.

30 Sönme programı süresince uygun davranışları belirle ve pekiştir.
Kendiliğinden geri gelme ve sönme patlaması gerçekleştiğinde davranışı görmezden gelmeyi sürdür. Uygulayıcı dikkatinin uygun olmayan davranışları değil de uygun davranışları izleyeceğini öğret ve göster.

31 Sönmenin Avantajları Sönme, sözel ya da bedensel zorlama kullanmaksızın uygun olmayan davranışların azaltılmasında etkili olabilir. Sönme, çocukla uygulayıcı arasında mücadeleye yol açmaz ve çocuğun benlik saygısını azaltmaz.

32 Sönme, bir ceza uygulaması değildir.
Sönmenin etkisi dereceli olabilirken, etkililik süresi genellikle uzundur. Uygun olmayan davranış görmezden gelinirken uygun olan davranışların pekiştirilmesi, sönme sürecinin en önemli öğesidir.

33 Tepkinin Bedeli Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışın hemen ardından, çocuğun sahip olduğu pekiştireçlerin ya da yıldız, gülen yüz, para gibi sembol pekiştireçlerin sistematik olarak geri alınmasıdır.

34 Tepkinin bedelini kullanırken dikkat edilmesi gerekenler.
1. Tepkinin bedeli, hedef davranışın hemen ardından uygulanmalıdır. 2. Tepkinin bedeli tutarlı şekilde uygulanmalıdır. 3. Tepkinin bedeli uygulamasında eksi puanların birikmesine ya da çocuğun borçlanmasına izin verilmemelidir.

35 4. Çocuk uygun davranışları için, sıkça pekiştireç kazanıyor olmalıdır.
5. Pekiştireçlerin geri alınması cezalandırıcı olmamalı. Örneğin, öğrencinin pekiştireci bağırıp kızarak değil, uygun davrandığında tekrar kazanabileceği söylenerek geri alınmalıdır.

36 Tepkinin Bedelinin Avantajları
1. Sembol pekiştirme ve diğer olumlu pekiştirme uygulamaları ile birlikte kullanılabilir. 2. Evde ve okulda kolayca uygulanabilir.

37 3. Tepkinin bedeli uygulanası, davranışları azaltmada hızla etki gösterir; ayrıca, etkisi uzun sürelidir. 4. Tepkinin bedeli sürecinde uygulamacı, değişmesi gereken davranışlara odaklanır.

38 Mola Mola, Pekiştireçlerin çocuktan uzaklaştırılması ya da çocuğun pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılması şeklinde uygulanabilir. Mola, bireyin, uygun olmayan davranışlarının hemen ardından, belirli bir zaman dilimi için pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılması anlamına gelir.

39 Molanın Yararları 1. Mola ve olumlu pekiştirme süreçlerini birlikte kullanmak kolaydır. 2. Mola sürecinin etkisi oldukça hızlıdır ve bu etki uzun sürelidir.

40 3. Çocuğu eğitim ortamından uzaklaştırmadan da mola uygulamaları yapılabilir.
4. Çok zorlayıcı davranışların (saldırganlık gibi) azaltılmasında mola önemli bir seçenektir.

41 Molanın yan etkileri 1. Çocuğun sık ve uzun zaman aralıkları ile pekiştireç bulamayacağı bir alana gönderilmesi, uygulayıcıya çocuktan kurtulma fırsatı sağlayabileceği için olumsuz pekiştirme etkisi yaratabilir. 2. Pek çok durumda molanın uygun olmayan davranışı azaltmada etkili olmadığına ilişkin veri elde edilmiştir.

42 3. Çocuklar arasındaki bireysel farklılıklar dikkate alınmazsa, çocukların birinin diğerine karşı pekiştirilmesi ya da cezalandırılması olarak algılanabilir. 4. Çocuğun eğitim ortamından uzaklaştırılması, akademik performansını olumsuz etkileyebilir.

43 Molanın uygun kullanımı için öneriler
1. Mola kullanımı, olumlu pekiştirme uygulaması ile eşleştirilmelidir. 2. Çocuk, bulunduğu ortam ve etkinliklerin mola alanındakilerden daha cazip olduğunu algılamalıdır.

44 3. Uygulayıcı molanın etkili olup olmadığım izlemeli, etkili değilse sürdürmemelidir.
4. Uygulayıcı, zor davranışlar sergileyen çocukları uzaklaştırma yöntemi olarak, mola uygulamasını suistimal etmemelidir. 5. Mola süresi gereğinden fazla uzatılmamalı, davranış durduktan sonra en fazla 1-3 dakika olmalıdır.

45 6. Mola alanının pekiştirici olmamasına özen gösterilmelidir.
7. Mola, saldırganlık ve zarar verme davranıştan için etkili olsa bile, kendi başına olmayı yeğleyen çocuklar için kullanılmamalıdır

46 Aşırı Düzeltme/Onarma
1. Onarıcı aşırı düzeltme, 2. Olumlu alıştırma ve 3. Olumlu alıştırmalarla aşırı düzeltme olmak üzere üç şekilde uygulanabilir.

47 Onarıcı Aşırı Düzeltme
Düzeltme (onarma), çocuğun çevreyi uygun olmayan bir davranışı yapmadan önceki haline getirmesi olarak tanımlanabilir

48 Olumlu Alıştırma Uygun olmayan davranıştan sonra, uygun olmayan davranışın sonucunu düzelten bir uygun davranışın tekrarlanmasına olumlu alıştırma denir. Olumlu alıştırmada çocuk, uygun olmayan davranışı gösterdiği anda yapılan etkinlik durdurulur ve uygun davranış sözel olarak tanımlanır. Daha sonra, uygun davranışın tekrar edilmesi sağlanır.

49 Olumlu Alıştırmalarla Aşırı Düzeltme
Olumlu alıştırma yöntemi, olumlu alıştırmalarla aşın düzeltme biçiminde de uygulanabilir. Bu biçiminin olumlu alıştırmadan farkı, uygun olmayan davranıştan sonra davranışın uygun biçiminin birden fazla sayıda tekrarlatılması ve bir tür cezaya dönüştürülmesidir.

50 Bedensel Ceza Bedensel ceza, acı vermek amacıyla çocuğun bedenine elle veya bir nesne ile vurulması, baskı uygulanması gibi durumları kapsar

51 Bedensel ceza kabul edilebilir bir uygulama olmamasına rağmen, eğitim ortamlarında uygun olmayan davranışları azaltmak için başvurulan yöntemlerden birisidir.

52 Bu durum oldukça üzücüdür, çünkü uygun olmayan davranışları azaltmak için kullanılabilecek pek çok başka yöntem vardır ve bu yöntemlerin önemli bir bölümü aynı zamanda olumlu davranışları öğretmeyi de hedeflemektedir.

53 Bedensel cezanın hiçbir yararı olmadığı gibi, pek çok olumsuz yan etkisi ve sınırlılığı vardır.
Kısacası, bedensel cezadan kaçınmak için pek çok neden vardır. Bunlar:

54 Bedensel ceza, davranışı azaltmaz, sadece baskılar; yani, cezanın varlığında uygun olmayan davranışın ortaya çıkmasını engeller. İyi ve haklı nedenlere dayanmayan bedensel ceza, kaygı ve saldırganlık gibi başka davranış sorunlarına yol açar.

55 Bedensel cezanın uygun olmayan davranışı baskılayıcı etkisi, uygulayıcının ceza verme davranışını artırabilir. Bedensel ceza, uygun davranışın ne olduğuna ilişkin bir ipucu sağlamaz. Bedensel cezalandırma davranışları, ceza alan ve bunu izleyen çocuklar için olumsuz bir model oluşturur.

56 Bedensel ceza, cezalandırılan çocukta dargınlık ve içe kapanma gibi olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Bedensel ceza, olumlu iletişim kurma fırsatlarını engeller. Bedensel ceza, güçlünün haklı olduğu düşüncesini yaratabilir.

57 Bedensel olarak cezalandırılan çocuğun akademik çalışmalara yönlendirilmesi güçleşir.
Bu da ikinci bir ceza olarak başarısızlığı getirir

58 Uygun Olmayan Davranışları Azaltmanın Aşamaları
1. Hedef davranış belirleyiniz. Hedef davranış belirlerken aşağıdaki soruları yanıtlamaya çalışınız: a. Davranış, çocuğun kendisine veya arkadaşlarına fiziksel olarak zarar vermekte midir? b. Davranış, çocuğun ya da arkadaşlarının öğrenmesini olumsuz etkilemekte midir?

59 c. Davranış, başka davranış problemlerinin ortaya çıkmasına yol açmakta mıdır?
d. Davranış, çocuğun sosyal ortamlardan dışlanmasına yol açmakta mıdır? e. Davranış, çocuğun kullandığı ilaçların bir yan etkisi olarak ve o sırada geçirdiği geçici bir rahatsızlığın etkisiyle mi ilişkilidir?

60 Bu soruların bir ya da birkaçına evet yanıtı vermişseniz, ikinci basamağı izleyiniz.
2. Hedef davranışın hangi ortamlarda ve ne kadar sıklıkta ortaya çıktığım belirleyiniz.

61 3. Hedef davranışı düşürmeyi hedeflediğiniz sıklığı belirleyiniz
3. Hedef davranışı düşürmeyi hedeflediğiniz sıklığı belirleyiniz. Ölçütünüz, uygun olmayan davranışı tamamen ortadan kaldırmak olabileceği gibi, sıklığı belli bir düzeye indirmek de olabilir.

62 4. Hedef davranışları azaltma yöntemlerini gözden geçiriniz ve en uygun yöntemi belirleyiniz. Olabildiğince ılımlı yöntemler seçmeye özen gösteriniz. 5. Yöntemi, davranış hedeflediğiniz sıklığa düşünceye kadar tutarlı biçimde uygulamaya devam ediniz.

63 6. Yöntemi uygularken, seçtiğiniz kayıt etme yöntemi ile kayıt tutmayı sürdürünüz.
7. Davranış hedeflediğiniz sıklığa kadar azaldıysa ya da tamamen ortadan kalktıysa, sizi kutlarım.

64 Diğer uygun olmayan davranışlar içinde benzer bir yol izleyebilirsiniz.

65 UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTIRILMASI

66 Uygulamalı davranış analizinin temel hedefleri
1.Öğrencilere yeni davranışlar kazandırmak, 2.Öğrencilerin mevcut davranışlarını artırmak, 3.Öğrencilerin uygun olmayan davranışlarını önlemek,

67 Uygulamalı davranış analizinin temel hedefleri
4.öğrencilerin uygun olmayan davranışlarını azaltmak/ ortadan kaldırmak, 5. Davranış değişikliklerinin kalıcılığını sağlamak, 6.Davranış değişikliklerinin genellemesini sağlamak.

68 Pekiştirme insanların davranışları, davranış öncesi ve sonrası çevresel durumlara bağlı olarak şekillenmektedir. Bu kurama göre davranış sonrası durumlar olumsuz ise, o davranışın ileride tekrarlanma olasılığı azalır.

69 Pekiştirme Bir davranışın sonuçları, birey için olumlu, yani, hoşnutluk duymayı sağlayıcı özellikte ise, o davranışın ileride tekrarlanma olasılığı artar, bu durumdaki sürece pekiştirme denir.

70 Pekiştirme Uygun davranışların artması için pekiştirilmesi ve davranış ile davranışın sonucu arasında işlevsel bir ilişkinin kurulması gerekmektedir. Eğer davranışta artış gözlenmiyorsa, pekiştirme söz konuşu değildir.

71 Pekiştirme Olumsuz Pekiştirme: davranış sonrasında bireyi rahatsız eden bir durumun ortadan kalkmasının veya ortaya çıkmasının engellenmesinin, o davranışın ileride yapılma olasılığım artırmasıdır.

72 Olumsuz pekiştirmenin kullanılmasında bazı sınırlılıklar vardır.
Çocuğun kaçma ya da kaçınma davranışı göstermesi için belli durumlardan hoşnutsuzluk duyması gerekir.

73 Olumlu Pekiştirme Olumlu pekiştirme, davranış sonrasında bireyin hoşuna giden bir uyaranla karşılaşmasının, o davranışın ileride yapılma olasılığının artırmasıdır. Olumlu pekiştirmede yer alan uyarana pekiştireç denilmektedir.

74 Günlük yaşamda ve eğitim ortamlarında, pek çok uygun olmayan davranış, farkında olunmadan, olumlu pekiştirme süreciyle pekiştirilmektedir. Aileler, uygun olmayan davranışları yanlışlıkla pekiştirmekten kaçınmalı ve bu konuda aileleri uyarmalıdır.

75 Pekiştireç Çeşitleri Birincil Pekiştireçler Herhangi bir öğrenme yaşantısı olmaksızın birey davranışları üzerinde etkisi olan hava, su, yiyecek, içecek, sıcaklık, uyku, hareket gibi yaşamsal önem taşıyan uyaranlardır.

76 Birincil Pekiştireçler
Eğitim ortamlarında birincil pekiştireçler, genellikle, küçük yaşlardaki ya da ileri derecede özürlü öğrencilerde kullanılmaktadır.

77 Öğretilen her bir beceri ya da davranış için etkililiği bilinen farklı birincil pekiştireçler kullanılır. Kısa eğitim oturumlarında farklı birincil pekiştireçlerin kullanımına yer verilir. Doyum oluştuğunda bunu ortadan kaldırmanın en uygun yolu, kullanılan birincil pekiştirecin alternatifini bularak onunla değiştirmektir.

78 Doğru tepkiler için verilen birincil pekiştireç miktarı olabildiğince düşük tutulabilir.
Doğru tepkiler için verilecek birincil pekiştireçler için öğrenciye seçenek sunma şeklinde bir düzenleme yapılabilir.

79 Öğrenci beceri ya da davranışta ustalaştıkça, her bir doğru tepki yerine birkaç doğru tepkide bir birincil pekiştireç verilmeye başlanabilir ve giderek pekiştirme seyrekleştirilebilir.

80 Pekiştireç seçimi yapılırken öğrencinin özellikleri ve özel durumu göz önünde tutulur.
Kullanılacak birincil pekiştireçler öğrenci için belirlenen hedef davranışın öğretimine doğal fırsatlar yaratacak şekilde belirlenebilir.

81 Seçilen pekiştirecin öğrenci için belirlenen hedef davranışın öğretimine engel oluşturmaması veya öğretimi kesintiye uğratmaması sağlanmalı.

82 İkincil Pekiştireçler
İkincil pekiştireçler, bir etkili pekiştireç ile bir etkisiz uyaranın bir arada bulunmasıyla pekiştirici etki kazanmış uyaranlardır, ikincil pekiştireçlerin eğitim ortamlarındaki yararları şöyle sıralanabilir:

83 a) doyuma ulaşmadan dolayı etki azalması olasılığının düşük olması,
b) kolay kontrol edilebilmesi, c) değişik yaş gruplarına göre kolayca uyarlanabilmesi, d) günlük etkinlikler içinde rahatlıkla yer verilebilmesi.

84 İkincil Pekiştireçler;
sosyal pekiştireçler, nesnel pekiştireçler, etkinlik pekiştireçleri ve sembol pekiştireçler olmak üzere dört grupta toplanmaktadır.

85 PEKİŞTİRME TARİFELERİ
Pekiştirmenin etkili olabilmesi için, pekiştireçler, etkili bir pekiştirme tarifesine bağlı olarak sunulmalıdır.

86 Pekiştirme tarifesi, uygun davranışı izlemesi gereken pekiştirmenin zamanına, sıklığına ve miktarına ilişkin planlamanın önceden yapılması durumudur.

87 Pekiştirme, bir davranışın sayışı ve/veya süresi göz önünde bulundurularak sürekliden başlayarak hiç pekiştirmemeye doğru farklı şekillerde yapılabilmektedir

88 Sürekli Pekiştirme Tarifesi
Sürekli pekiştirme, artırılması amaçlanan uygun davranışın her meydana gelişinin pekiştirilmesidir.

89 Aralıklı Pekiştirme Tarifesi
Sürekli pekiştirme ile hiç pekiştirmeme arasındaki uygulamalara aralıklı pekiştirme denilmektedir. Aralıklı pekiştirme, uygun davranışın önceden belirlenen sayıda veya sürede oluşumunun pekiştirilmesi durumudur.

90 Oranlı Pekiştirme Pekiştirme, hedef davranışın oluşum sıklığı göz önünde bulundurulanı yapılıyorsa, oranlı pekiştirme olarak adlandırılmaktadır. Oranlı pekiştirme, sabit ve değişken oranlı olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır.

91 Sabit oranlı pekiştirme, uygun davranışın, önceden belirlenmiş olan sabit sayıda tekrarından sonra pekiştirilmesidir. Değişken oranlı pekiştirme, uygun davranışın, ortalama bir sayı belirlenerek pekiştirilmesidir.

92 Zaman Aralıklı Pekiştirme
Pekiştirme, hedef davranışın oluşum süresi göz önünde bulundurularak yapılıyorsa, bu zaman aralıklı pekiştirme olarak adlandırılmaktadır. Zaman aralıklı pekiştirme, sabit ve değişken olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır.

93 Sabit zaman aralıklı pekiştirme, hedef davranışın belirlenen zaman içinde oluşmasının pekiştirilmesidir. Değişken zaman aralıklı pekiştirme, hedef davranışın belirlenen ortalama bir süre içinde oluşmasının pekiştirilmesidir.

94 PEKİŞTİRME İLKELERİ Etkili pekiştireç belirleme, etkili pekiştirme uygulaması sürecinin ilk adımıdır. Bireye uygun etkili pekiştireç belirlenmediğinde, davranış değiştirme programında basarı sağlanamaz.

95 Kullanılan pekiştireç çeşitleri ne olursa olsun, pekiştirmenin etkili olabilmesi için pekiştireçlerin bazı ilkelere uygun olarak sunulması gerekmektedir.

96 Bu amaçla, aşağıdaki ilkelere uyulması önerilmektedir:
Pekiştireç, kolayca doyuma yol açmayacak özellikte olmalıdır. Pekiştireç, etkili bir pekiştirme tarifesine bağlı olarak sunulmalıdır.

97 3. Pekiştireç, bireyin özellikleriyle uyuşmalıdır.
4.Pekiştireç, uygulamacı tarafından kolay ulaşılır ve kolay uygulanır olmalıdır 5. Pekiştirecin niteliği ve niceliği, izlediği davranışın önemine uygun olmalıdır

98 6.Tek düzeliği önlemek amacıyla, pekiştireçler çeşitlendirilmelidir.
7.Pekiştirilecek davranışın gerçekleşmesine zemin hazırlamak için ön uyaranlar kullanılarak, çocuğa hangi davranıştan sonra ne elde edeceği anımsatılmalıdır.

99 AZALTILMAK İSTENEN DAVRANIŞLAR KONTROL LİSTESİ

100 Çok yüksek ses tonuyla konuşur Duyulmayacak ses tonuyla konuşur
ÖĞRENCİ: ADI-SOYADI: YAŞI: SINIFI: +(her zaman) 0 (ara sıra) –(hiçbir zaman) SIRA ÖĞRENCİ .…/…./…. 1 Çok yüksek ses tonuyla konuşur - 2 Duyulmayacak ses tonuyla konuşur + 3 Uygunsuz el hareketi yapar 4 Etkinlik sırasında yerinden kalkar 5 Küfür eder 6 Ders araç gereçlerini yırtar

101 ÖĞRENCİ .…/…./…. 8 9 + 10 11 - 14 15 16 17 Musluğu sonuna kadar açar
SIRA ÖĞRENCİ .…/…./…. 8 Musluğu sonuna kadar açar 9 Kendisine ait olamayan eşyaları kullanır + 10 Parmak emer 11 Tükürür - 14 Sırasını karalar 15 Sınıftan izin istemeden çıkar 16 Oyunda yenilince ağlar 17 Soru sorulduğunda parmak kaldırmaz

102 KURALLAR KONTROL LİSTESİ

103 Koridorda sessizce yürür - 2 Kapıyı çalarak sınıfa girer + 3 4
ÖĞRENCİ: ADI-SOYADI: YAŞI: SINIFI: +(her zaman) 0 (ara sıra) –(hiçbir zaman) SIRA ÖĞRENCİ .…/…./…. 1 Koridorda sessizce yürür - 2 Kapıyı çalarak sınıfa girer + 3 Öğretmene ve arkadaşlarına “günaydın” der 4 Kendi sırasına oturur 5 6 İzin isteyerek sınıftan çıkar

104 Gürültü yapmadan sınıftan çıkar 11 14 Dersi sessizce dinler 15
SIRA ÖĞRENCİ .…/…./…. 8 Bir hizmet karşılığı “ teşekkür ederim” der 9 Ders araç gereçlerine zarar vermeden kullanır - 10 Gürültü yapmadan sınıftan çıkar 11 Öğretmene ve arkadaşlarına “günaydın” der 14 Dersi sessizce dinler 15 Sırasında düzgünce oturur 16 İzin isteyerek sınıftan çıkar 17 Sırasının üstünü temiz ve düzenli kullanır

105 RUHSAL UYUM ÖLÇEĞİ

106 ÖĞRENCİ: ADI-SOYADI: YAŞI: SINIFI: 0(YOK) 1 (AZ) 2(ÇOK)
SIRA ÖZELLİKLER O 1 2 Sıkılgan ve utangaç Hareketli 3 Korkak 4 Sinirli 5 Öğretmenin ilgisini çekmek ister 6 Kıskançtır

107 Çalma davranışı vardır 11 Arkadaşı yoktur 14 Dalgındır, hayal kurar 15
SIRA ÖZELLİKLER O 1 2 8 İçlidir. Kolay ağlar 9 Yalan söyler 10 Çalma davranışı vardır 11 Arkadaşı yoktur 14 Dalgındır, hayal kurar 15 Güvensizdir. 16 İçine kapanıktır 17 Parmak emme

108 PEKİŞTİREÇ BELİRLEME FORMU

109 YÖNERGE: Bu form çeşitli etkinlik ve pekiştireçlerden oluşmaktadır. Ödül ve etkinlikler 3 gruba ayrılmıştır. Öğretmen pekiştireç belirleme formunu uygularken öğrenci ile karşılıklı oturarak listede yer alan ödül ve etkinlikleri sıralar. Öğrencinin en sevdiği pekiştireçlerden her gruptan beşer adet işaretler forma kaydeder.

110 ANNE – BABANIN KULLANMASI:
Öğretmen formları aileye gönderir. Aile formu doldurup öğretmene iade eder.

111 ÖĞRENCİ: ADI-SOYADI: YAŞI: SINIFI: BİRİNCİL PEKİŞTİREÇLER
SIRA PEKİŞTİREÇLER ANNE- BABA ÖĞRETMEN 1 Şeker 2 Bisküvi 3 Sakız 4 Kek 5 Kola 6 Meyve suyu

112 İKİNCİL PEKİŞTİREÇLER
SIRA PEKİŞTİREÇLER ANNE - BABA ÖĞRETMEN 1 Saçının okşanması 2 Aferin denmesi 3 Gülümseme 4 Alkışlama 5 Beşlik atma 6 Sarılma

113 SEMBOL PEKİŞTİREÇLER 1 Deftera imza atma 2 Deftere yıldız atma 3
SIRA PEKİŞTİREÇLER ANNE - BABA ÖĞRETMEN 1 Deftera imza atma 2 Deftere yıldız atma 3 Deftere etiket yapıştırma 4 Deftere gülen yüz çizme 5 Rol yaptırma