Sağlıkta (n) İsraf Sabahattin Aydın

Sunum içeriği İsraf nedir? ……… İhtiyaç ? Küresel sağlık bütçesi Türkiye sağlık bütçesi İlaç Tıbbi cihaz OECD ülkelerinde kişi başı sağlık harcaması Dünyada kişi başı sağlık harcaması Amerikan sağlık sisteminde israf örnekleri Yönetim ve kırtasiye İsrafın ölçüsü Sağlıkta israfın sorumluları Sosyal güvenlik /sağlık politikaları Davranış biçimleri Hakkaniyetsizlik İlaç tüketim alışkanlığı Medya dürtüsü Sağlığın ticareti Modernizasyon Modern tıp paradigması Sorular Son söz

CEVAP: Gereksiz ve ölçüsüz harcamaktır. İhtiyaçtan fazlası israftır. SORU: İsraf nedir? CEVAP: Gereksiz ve ölçüsüz harcamaktır. İhtiyaçtan fazlası israftır. CÖMERTLİK CİMRİLİK İSRAF İKTİSAT

İhtiyaç ????? Türkiye’de ekmek üretimi, 120 milyon / gün 40 milyar/yıl = 7 milyar dolar Ekmek israfı, 12 milyon / gün (%10) 4 milyar/ yıl = 700 milyon dolar   Sağlıklı Beslenme ve Gıda İsrafı Raporu, Sağlık Bakanlığı Hıfzıssıha Merkezi Başkanlığı

Küresel sağlık bütçesi Küresel sağlık harcamaları 5,8 trilyon dolar (2010) Harcamalarının küresel GSYİH’ye oranı % 10 Avrupa ortalaması % 10, OECD ortalaması % 9, ABD % 16 DSÖ projeksiyonu: 2020 de Avrupa’da GSYİH nın % 12 si ABD sağlık harcaması 2.3 trilyon dolar (2008) (Saatte $280 milyon dolar)

Türkiye sağlık bütçesi Toplam Sağlık Harcaması = 44 milyar dolar (+yat.) Sağlık harcaması/kişi (2008) = 812 TL / 624 dolar / 903 dolar (SGP) (⇓) Harcamanın GSYİH oranı = % 6,4 Avrupa ortalaması % 10, OECD ortalaması % 9, ABD % 16 Yıllık sağlık harcamalarındaki artış oranı % 10,5 GSYİH artışının biraz üzerinde Kaynak: TÜİK

İlaç harcaması Türkiye ilaç pazarı = 11 milyar dolar Dünyadaki en büyük 16. ilaç üreticisi Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve İspanya’nın ardından Avrupa’daki 6. en büyük ilaç pazarı Değer açısından % 50 si yurt dışından karşılanıyor. İlaç ithalatı 4,5 milyar dolar/ ihracatı 310 milyon dolar (ciddi ticaret açığı)  

TIBBİ CİHAZ Türkiye tıbbi ekipman ve sarf pazarı = 2,1 milyar dolar Dünyadaki en büyük 30 pazarın arasında Tıbbi cihaz üreticisi çok, üretilen değer çok düşük Değer açısından ihtiyacının % 85’i ithal Türkiye’nin 2008 yılında tıbbi cihazlar ticaret açığı = 1,6 milyar dolar Kaynak: TC. Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı: Türkiye Sağlık Sektörü Raporu, Ağustos 2010

OECD ülkelerinde kişi başı sağlık harcaması (US dolar PPP) Amerika (2009) 7.900 Meksika (2010) 934 Türkiye (2008) 903

Dünyada kişi başı sağlık harcaması (2009-US dolar PPP) 50 > $ Bangladeş 48 Moritanya 47 Madagaskar 41 Etyopya 40 Nijer 40 Orta Afrika 32 Kongo 31 Myanmar 23 Eritre 13 Somali ? ? Gazze ? ? : 5000< $ Amerika 7.900 Monako 7.521 Lüksemburg 6.526 Norveç 5.395 İsviçre 5.072

Amerikan sağlık sisteminde israf 0,8-1,2 / 2,2 trilyon dolar (2008) . Davranışsal: (303-493 mily) Klinik: aşırı /eksik/yanlış (312 milyar) Operasyonel: (126-315 milyar) Obezite (200) Alkol (2) Sigara (200) Tedaviye direnç (100) Defansif tıp, aşırı/gereksiz tetkik (210) Önlenebilir/tekrarlayan hastane başvuruları (25) DM kötü yönetimi (22) Tıbbi hatalar (17) Gereksiz (1.basamak) acil başvuruları (14) Tedavi sapmaları (17) Hastane enf. (el yıkamanın ihmali) (3) Gereksiz antib. kull. (1) Hak ediş belgelem. (21-210)* Bilinçsiz Teknol. kullanımı (31-88) Düzensiz personel devri (31) Kağıt reçeteleme hataları (4) Parija B. Kavilanz: Special report, Fixing Health Care, CNNMoney.com, August 10, 2009 Health Forum in Washington D.C Health Research Institute survey (HRI): The price of excess: Identifying waste in healthcare spending. Pricewaterhouse Coopers LLP

ABD/ yönetim ve kırtasiye harcamaları Ortalama bir hastanenin faturalama ve yönetim gideri = gelirinin dörtte biri:. Bu oran Kanada’dakinin x2 katı. Amerika’da doktorların haftada 8 saati kağıt işlemlerine harcanıyor. Doktor başına 1,66 sekreter çalışıyor. Woolhandler S, Campbell T, Himmelstein DU. Costs of Healthcare Administration in the United States and Canada. New England Journal of Medicine, August 21, 2003, Number 8,Volume 349: 768-77 Sigorta muameleleri için; Hekim + yanında çalışanın yıllık emek bedeli = 31 milyar dol. Hekim başına: 68.000 dolar/ yıl Casalino LP, Nicholson S, Gans DN et al.: what does it cost physician practices to interact with health insurance plans. Health Affairs, 4. May. 2009, http://content.healthaffairs.org

‘Şimdi bir görevli gelip sizi fatura için hazırlayacak’

ABD/ şişmanlık ve fiziksel aktivite 2000 yılında Fiziksel aktivite yoksunluğuna bağlı sağlık harcaması = 83,6 milyar dolar (56 dolar /kişi). Garrett NA, Brasure M, Schmitz KH, Schultz MM, Huber MR. Physical Inactivity: Direct Cost to a Health Plan. American Journal of Preventive Medicine. 2004; 27(4): 304-9 Günde düzenli 100 kcal azaltma, = ABD ‘de 71,2 milyon obezite /aşırı kilolu Ǿ. = Yıllık tasarruf 58 milyar dolar. Diyette hafif - agresif değişiklik, = Yıllık tasarruf 60- 120 milyar dolar. Dall TM, Fulgoni VL, 3rd, Zhang Y, Reimers KJ, Packard PT, Astwood JD. Potential Health Benefits and Medical Cost Savings From Calorie, Sodium, and Saturated Fat Reductions in the American Diet. American Journal of Health Promotion. 2009; 23(6): 412-22

ABD/ Sigara Ölümlere bağlı üretim kaybı, = 81,9 milyar dolar Sağlık harcaması, = 75,5 milyar dolar Toplamda Amerika’ya yıllık maliyeti, > 150 milyar dolar. CDC Press Release April 12, 2002.

Alkol Kaliforniya’da (2005) alkole bağlı, Vaka (suç ve yaralanma) sayısı = 921.929 Ölüm sayısı = 9.439 Bunların ekonomik yükü = 35,4 - 42,2 milyar dolar Rosen SM, Miller TR, Simon, M. The Cost of Alcohol in California. Alcoholism Clinical and Experimental Research. 2008; 32(11): 1925-36. Türkiye’de (2006) hane halkı harcaması içinde, Gıda harcaması % 28,7 Sigara ve alkol harcaması % 5,1

İsrafın ölçüsü Sağlık Hayat kaynaklar ölçüsüz israf

İsrafın ölçüsü SORU: Sağlıkta israf nedir? CEVAP: Hayatın ve zamanın ölçüsüz harcanması Sağlığın ölçüsüz harcanması Sağlık için kaynakların ölçüsüz harcanması ÖLÇÜ ? …………………….. Nereden baktığımıza bağlı

Bir örnek: sağlık turizmi Gelişmiş sağlık sistemi avantajlarından yararlanarak uluslararası hastalara hizmet verilmesi ve ülkeye önemli bir girdi sağlanmasıdır. Sağlık sisteminde kaynakların akılcı kullanılmasıdır & Ülkenin kendi halkına ve özellikle yoksuluna (işsiz, sigortasız, vs.) ideal sağlık hizmeti, yeterli tıbbi hizmeti sunamaz iken, eldeki kaynakları yabancı zengin müşterilere harcamasıdır. Sağlık sistemi kaynaklarının israf edilmesidir.

Sosyalist /topumcu bakış & liberal/ferdiyetçi bakış  Sağlıkta tasarruf için tedavi değil, koruma.   “Hastalıkları önleyerek acıları azaltabiliriz, ancak bu yolla hayatı uzatarak kaynak tasarrufu sağlayamayız”. “Çalışma çağındaki yetişkinlerin bulaşıcı hastalıklardan ya da kalp rahatsızlıklarından ölümünün engellenmesi durumunda, ilerleyen yaşlarda, kanser ya da nörolojik hastalıklar nedeniyle daha masraflı ölüm vakalarıyla karşılaşılmaktadır.” Basu S: Kapsamlı bir halk sağlığı hareket inşa etmek: HIV/AIDS örgütlenmesnden alınack dersler. In: Panitch L, Leys C. (editörler): Kapitalizmde Sağlık, Socialist Register 2010, Çeviri: Umut Haskan. sf. 334-5, Yordam Kitap 2009.

Sağlıkta İsrafın Sorumluları

Sosyal güvenlik politikaları ve sağlık sistemleri Yaygın sağlık güvencesi (ferdi risk almama) Geniş teminat paketi (GSS) Kontrolsüzlük, mükerrerlik (bilgi sistemi) Sağlık hizmetlerine erişim kolaylığı (Ayşe hanım) Acil sağlık hizmetlerinin kötü kullanımı (1. bas.) Popülist veya etkilenmiş politikalar (tüp bebek, Ek8) Kamu hizmetleri ve güven sorunu (sahiplenme, yatırım, memuriyet) Güvensizlikten yararlanma yolları (pp ilişki) Defansif tıp anlayışı (eksik, uygunsuz, gereksiz) Etkin olmayan hastalık yönetimi (DM, HT)

Sağlığın harcanması /davranış biçimleri Sigara (17 milyar TL, toplumun %28 i) Alkol (1,4 lt/kişi) Uyuşturucu, Atıklar ve çevre kirliliği Radyasyon Elektromanyetik dalgalar Trafik (yaralanma 268/100 bin) …………………… ………………………

Milli/ Küresel kaynakların hakkaniyete uygunsuz kullanımı Sağlık personelinin dengesiz kullanımı Personel - alt yapı uyumsuzluğu Taşraya yetişmiş insan, yetersiz alt yapı ve az hasta Gelişmiş büyük şehire daha fazla sağlık yatırımı ve insan kaynağı / dengesiz gelişme

İlaç tüketim alışkanlığı İlaç sektörünün piyasa yönetimi İlaç tanıtım faaliyetleri/ promosyonlar/ kongre destekleri ? İyi doktor/İlaç yazan doktor olma Tedavi olma = reçete yazdırma /ilaç alma Ampirik ilaç kullanma alışkanlığı Alınmış ilacı kullanmama /eksik doz, direnç

Medya dürtülü harcamalar (aşırı iletişim) Sanal hastalıklar (baş ağrıları, stress, anksiyete) Dermokozmetikler Vitamin takviyeleri Gıda takviyeleri Medyatik doktorlar ………………… Vs.

Ticaretin aracı sağlık Bilgi asimetrisinin ranta çevrilmesi İlaç firmalarının kar hedefi Hizmet sunucuların kar hedefi Denetimsizlik (standart yokluğu) Tıbbi cihaz muğlaklığı Ticari ahlak erozyonu (çıkarcılık)

Modernizasyon Nörozlar Medya etkili sanal hastalıklar Aşırı ve yanlış beslenme (refah ve hız toplumu- obezite) Sanayi ürünü gıdaların promosyonu Katkılı gıdalar, Teknoloji kazaları (trafik, reaktör vs) Tatmin olması güç beklenti düzeyi Tevekkül ve kanaat yoksunluğu Şifa gücünün maddi kaynağa atfedilmesi

Modern tıp paradigması Her derde deva olma iddiası (umutsuz tedaviler) Erken tanılar (HT, osteoporoz, kollesterol, anjiyo, prostat biyopsisi) İlaç sektörü teşvikli bilimsel araştır. Patent/veri koruma / tekelcilik Hazık (usta, mahir) değil teknik tababet Teknoloji bağımlılığı (MR,BT,PET, Anjiyo) Teknolojik gelişmenin tatmin ihtiyacı Gelişen teknolojinin yanlış kullanımı Hekim değil teknisyenlik, sansklinik değil kanıta dayalı tıp Aşırı branşlaşma, holistik yaklaşım kaybı.

Modern tıp paradigması Hasta doktor algı etkilenimi ( beklenti/ tatmin) Değişen hastalık algısı: her patolojjiyi hastalık sayma (kist, varikosel, polip vs) Tartışmalı cerrahi endikasyonlar Yanlış/değişken tıbbi bilgi (mide ülseri vs) Geleneksel (plasebo) droglardan uzaklaşma İleri kanser tedavisi Terminal hastada yoğun bakım Prostat kanserinde kastrasyon Estetik cerrahi

Sorular Bütün sağlık harcamasının % 10 hayatın son yılında harcanıyor: kaynak israfı ? Beyin ölümü olan hastayı yoğun bakımda takip etmek: kaynak israfı ? Terminal hastanın tedavisine devam etmek: kaynak israfı ? Ömrü kısa kanser hastasına kemoterapi yapmak: kaynak israfı ? Akli dengesi yerinde iken sigara / alkol / uyuşturucu kullanmak: sağlığın israfı ? Mahrum yere dr. göndermek: kaynak israfı ? Doktorsuz yere alt yapı: kaynak israfı ?

Son söz ‘İktisat eden zenginleşir, israf eden fakirleşir.’ (Bezzar) “Onlar, harcadıkları zaman, ne israf ederler, ne kısarlar; (harcamaları,) ikisi arasında orta bir yoldur.” (Furkan, 67)  CÖMERTLİK CİMRİLİK İSRAF İKTİSAT