T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Strateji Geliştirme Başkanlığı İÇ KONTROL SİSTEMİ Nurtaç ARSLAN İç Kontrol Dairesi Başkan V. 1

SUNUM PLANI Neden İç Kontrol? İç Kontrole İlişkin Mevzuat İç Kontrol Nedir? İç Kontrolün Amaçları İç Kontrolde Sorumluluklar İç Kontrol Neden Önemlidir?Ne İşe Yarar? “İç Kontrol” Kavramının Klasik Kamu Yönetimindeki Anlayışındaki “Kontrol” Kavramından Farkı Nedir? Kamu İç Kontrol Standartları İç Kontrol Bileşenleri Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberi İçişleri Bakanlığı İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı nedir? İç Kontrol Kapsamında İzlenmesi Gereken Yol Eylem Planının Uygulanması ve İzlenmesi 2

Neden İç Kontrol? Dünyadaki yeni gelişmeler ışığında yönetim anlayışı da değişmekte ve kamu yönetimi kendini sürekli yenilemektedir. Bu doğrultuda ülkemizin refah düzeyinin artırılması, daha etkili ve verimli çalışan bir kamu yönetiminin oluşturulması temel bir politika olarak belirlenmiş ve bu kapsamda kamunun yeniden yapılanması çalışmaları başlatılmıştır. 3

Neden İç Kontrol? Bu amaçla, kamu mali yönetimi ve kontrol sistemini uluslararası uygulamalara ve Avrupa Birliğine uyumlu olarak yeniden yapılandırmak üzere 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hazırlanarak 2003 yılı sonunda çıkarılmış ve bu Kanun 2006 yılından itibaren yürürlüğe girmiştir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile kamu idarelerinde etkili ve yeterli bir iç kontrol sisteminin kurulması zorunlu hale getirilmiştir. Kanunun getirdiği yeniliklerin en önemlisi iç kontrol sisteminin kurulması ve uygulanması konusundaki yetki ve sorumluluğun her bir kamu idaresine verilmesidir. 4

İç Kontrole İlişkin Mevzuat 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberi 5

İç Kontrol Nedir? (1) İç kontrol; Kurumun hedeflerine ulaşmasına makul güvence sağlamak üzere yöneticiler ve tüm personel tarafından gerçekleştirilen bir süreçtir. 6

İç Kontrol Nedir? (2) 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 55 inci maddesinde iç kontrol; İdarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin; etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini,varlık ve kaynakların korunmasını,muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, mali bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere, İdare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle, iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünü olarak tanımlanmıştır. 7

İç Kontrol Nedir? (3) İç kontrol, belli noktalarda, belli alanlarda ve belli zamanlarda değil; tüm faaliyetleri kapsayan devamlılık esasına dayanan bir süreçtir. İç kontrol bir amaç değil,idareyi hedeflerine ulaştırma amacı taşıyan bir yönetim aracıdır. Ancak hedefleri belirlemez. Belirlenmiş hedeflere ulaşabilmek için makul güvence sağlar. Yönetimin sorumluluğundadır. 5018 sayılı Kanun yönetim sorumluluğunu esas aldığı için, iyi bir iç kontrol sistemi kurmak ve işleyişini sağlamak sorumluluğu kamu idarelerinin üst yöneticileri ile diğer yöneticilerine aittir. İç kontrol konusunda tüm çalışanların rol ve sorumluluğu aynı olmamakla birlikte işlem sürecinde yer alan bütün görevlileri kapsar. İç kontrol Bakanlığın tüm Birimlerinin katkılarıyla oluşturulacak bir sistem bütünüdür.

İç Kontrol Nedir? (4) Risk esasına dayanır. İç kontrol sadece ön mali kontrol değildir. İdarenin mali ve mali olmayan tüm işlemlerini kapsar. Sadece yazılı dokümanlara(form, belge, el kitabı vb.) dayanmaz. Güçlü ve pozitif bir ortamı da ifade eder. İç kontrol sistemi yılda en az bir kez değerlendirilir ve alınması gereken önlemler belirlenir. İç kontrol düzenleme ve uygulamalarında mevzuata uygunluk, saydamlık, hesap verebilirlik ve ekonomiklik, etkinlik, etkililik gibi iyi malî yönetim ilkeleri esas alınır.

İç Kontrolün Amaçları Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini,   Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini, Her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, Karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini, Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını sağlamaktır. * 5018 Sayılı Kanun Md.56 10

İç Kontrolde Sorumluluklar İç kontrol sistemine ilişkin olarak Bakanlığımızda dört aktörün görev, yetki ve sorumluluklarından bahsedilebilir. Üst Yönetici (Müsteşar) Harcama Birimleri Mali Hizmetler Birimi (Strateji Geliştirme Başkanlığı) İç Denetim Birimi * 5018 Sayılı Kanunun 11.,60., 63. ve 64. maddelerinde belirlenmiştir. 11

İç Kontrolde Sorumluluklar Üst Yönetici (Müsteşar), Harcama Yetkilileri ve diğer yöneticiler, yeterli ve etkili bir iç kontrol sisteminin oluşturulabilmesi için, Mesleki değerlere ve dürüst yönetim anlayışına sahip olunmasından, Malî yetki ve sorumlulukların bilgili ve yeterli yöneticilerle personele verilmesinden, Belirlenmiş standartlara uyulmasının sağlanmasından, Mevzuata aykırı faaliyetlerin önlenmesinden, Kapsamlı bir yönetim anlayışıyla uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın sağlanmasından görev ve yetkileri çerçevesinde sorumludurlar. Üst yönetici ve bütçe ile ödenek tahsis edilen harcama yetkilileri, her yıl, iş ve işlemlerinin amaçlara, iyi malî yönetim ilkelerine, kontrol düzenlemelerine ve mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirildiğini içeren iç kontrol güvence beyanını düzenler ve birim faaliyet raporları ile idare faaliyet raporlarına eklerler. 12

İç Kontrol Sisteminde Kimler Nelerden Sorumludur? (1) Temel sorumlu üst yöneticidir. Harcama birimleri, strateji geliştirme birimi ve iç denetim birimi aracılığıyla idarede yeterli ve etkili bir iç kontrol sisteminin kurulmasını sağlama,işleyişi izleme ve gerekli tedbirleri alarak geliştirme sorumluluğu üst yöneticiye aittir. Üst yönetici bu görevlerini yürütmekten Bakan’a karşı sorumludur. Harcama Yetkilileri (Birim Amirleri): Birimlerinde iç kontrolü oluşturmaktan, uygulamaktan ve geliştirmekten üst yöneticiye karşı sorumludur. 13

İç Kontrol Sisteminde Kimler Nelerden Sorumludur? (2) Strateji Geliştirme Başkanlığı: İdarede 5018 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatta öngörülen bir iç kontrol sisteminin kurulması çalışmalarını başlatmak, bu amaçla üst yöneticinin liderliğinde harcama birimlerindeki çalışmaları koordine etmek ve teknik destek sağlamaktan sorumludur. İç Denetim Birimi : İdaredeki iç kontrol sisteminin tasarım ve uygulamalarının uygunluğunu ve yeterliliğini denetlemek ve iç kontrol sisteminin geliştirilmesi kapsamında idareye nesnel güvence sağlamak ve değer katmaktan sorumludur. 14

İç Kontrol Sisteminde Kimler Nelerden Sorumludur? (3) İç kontrol asıl olarak yönetim sorumluluğunu esas almakla birlikte etkin bir iç kontrol sisteminin kurulması ve işleyişinin sağlanması sürecinde idarenin bütün yönetim kademeleri ve personeli görev almalıdır. 15

ÜST YÖNETİCİ (MÜSTEŞAR) HARCAMA BİRİMLERİ (GEN.MD…) MALİ HİZMETLER BİRİMİ(SGB) İÇ DENETİM BİRİMİ Ön Mali Kontrol İÇ KONTROL 16

İç Kontrol Neden Önemlidir? İç kontrol, bir organizasyondaki tüm yönetici ve çalışanlar tarafından yürütülen ve hedeflere ulaşabilmek için gereken “makul güvenceyi” sağlamak üzere tasarlanmış bir süreçtir. 17

İç kontrol ne işe yarar? (1) İşlemlerin etkinliğini ve verimliliğini sağlar Standartlaşmış süreçler yardımıyla faaliyetlerin ekonomikliğini, verimliliğini ve etkinliğini artırır. Kontrol faaliyetleri aracılığıyla varlıkların korunmasını sağlar. 18

İç kontrol ne işe yarar? (2) Mali raporlama sisteminin güvenilirliğini sağlar Kararlarda kullanılan verinin doğruluğunu artırır. Yolsuzluğun ve usulsüzlüğün önlenmesine ve tespitine yardımcı olur ve denetime kanıt sağlar. Mevzuata uyumu sağlar Periyodik ve süreç kontrolleri sayesinde kanunlara ve diğer düzenlemelere uygunluğun sağlanmasına yardımcı olur. 19

“İç Kontrol” Kavramının Klasik Kamu Yönetimi anlayışındaki “Kontrol” kavramından farkı nedir? Klasik kamu yönetimi anlayışında kontrol işlem odaklıdır ve bir işlemin önceden belirlenen yöntem ve usule uygun yapılıp yapılmadığının tespit edilmesi amacıyla yapılır. Yeni kamu yönetimi anlayışında kontrol işlem odaklı değil işlemleri de kapsayan sistem odaklıdır. Klasik anlayışta kontrol daha çok girdi odaklıdır. Yeni kamu yönetimi anlayışında da kontrol, faaliyetlerin etkinliğini ve verimliliğini de kapsayacak şekilde sürecin tamamını içine alır. Girdilerin yanında çıktı ve sonuçların da kontrolünü amaçlar. Klasik kamu yönetimi anlayışında kontrol, hatalı ya da eksik işlemin tespiti amacıyla yapılır. Yeni kamu yönetimi anlayışı tespit edici kontrollerden çok önleyici kontrollere önem verir. 20

“İç Kontrol” Kavramının Klasik Kamu Yönetimi anlayışındaki “Kontrol” kavramından farkı nedir? 21

Kamu İç Kontrol Standartları İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 5. maddesinde; İç Kontrol Standartlarının, merkezi uyumlaştırma görevi çerçevesinde Maliye Bakanlığı tarafından belirleneceği ve yayımlanacağı ifade edilmiştir. Bu doğrultuda hazırlanan Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği 26/12/2007 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 22

Kamu İç Kontrol Standartları Nedir? Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği ile kamu idarelerinde, iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi amacıyla 5 bileşen altında 18 standart ve bu standartlar için gerekli 79 genel şart belirlenmiştir. 23

Kamu İç Kontrol Standartları Ne İşe Yarar? (1) İdarelerin iç kontrol sistemlerinin oluşturulmasında, izlenmesinde ve değerlendirilmesinde temel yönetim kurallarını gösterir. Tüm kamu idarelerinde tutarlı kapsamlı ve standart bir kontrol sisteminin kurulmasını ve uygulanmasını amaçlar. 24

Kamu İç Kontrol Standartları Ne İşe Yarar? (2) İç kontrol sisteminin uygulama esnasında başvurduğu temel ilkelerdir. Standartlar, kontrol sürecinde en önemli faktördür. İç kontrol sisteminin belirlenmiş esaslara uyumlu olarak yürütülmesini sağlar ve uygulamaya yönelik öneriler içerir. İç kontrol sistemine yönelik açıklamalar içerdiğinden sistemin işleyişinin çalışanlar ve yöneticiler tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlar. 25

İç Kontrolün Bileşenleri Kontrol Ortamı Risk Değerlendirmesi Kontrol Faaliyetleri Bilgi ve İletişim İzleme 26

İç Kontrolün Bileşenleri Kontrol ortamı: Kontrol ortamının temel unsuru “kurum” ve “insan”dır. uygun teşkilatlanmış, görev, yetki ve sorumluluklar tanımlanmış bir kamu idaresinde kamusal faaliyetlerin, yetkin ve dürüst yönetici ve personel tarafından yürütülmesine ilişkin standartları kapsar. Risk değerlendirmesi: Kurumun, faaliyetlerde etkinlik, mali raporlarda güvenilirlik ve düzenlemelere uyum hedeflerini olumsuz etkileyecek iç ve dış olayların tespit ve analiz edilmesi sürecidir. Kontrol faaliyetleri: Kurumun amaçlarına ulaşmasını etkileyebilecek risklerle başa çıkmak üzere belirlenen ve uygulamaya konulan önleyici, tespit edici ve düzeltici politikalar ve prosedürlerdir.

İç Kontrolün Bileşenleri Bilgi ve iletişim: Kurumu ilgilendiren iç ve dış bilgilerin belirlenmesi, elde edilmesi, işlenmesi ve kurum içerisindeki ve dışındaki ilgililere zamanında iletilmesidir. İzleme İç kontrol sisteminin tasarım ve işleyişinin sürekli ve belirli aralıklarla değerlendirilmesi ve alınması gereken önlemlerin belirlenmesi sürecidir.

29 Etik Değerler ve Dürüstlük Planlama ve Programlama Kontrol Stratejileri ve Yönetimleri Bilgi ve İletişim İç Kontrolün Değerlendirilmesi Risklerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Prosedürlerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Raporlama İç Denetim Misyon Organizasyon Yapısı ve Görevler Kayıt ve Dosyalama Sistemi Personelin Yeterliliği ve Performansı Hiyerarşik Kontroller Hata, Usulsüzlük ve Yolsuzlukların Bildirilmesi Yetki Devri Görevler Ayrılığı Faaliyetlerin Sürekliliği Bilgi Sistemleri Kontrolleri 29

Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberi İç kontrol sistemlerini Kamu İç Kontrol Standartları ile uyumlu hale getirmek için yapılması gereken çalışmaların belirlenmesi, Bu çalışmalar için eylem planı oluşturulması, Gerekli prosedürler ve ilgili düzenlemelerin hazırlanması çalışmalarında kamu idarelerine rehberlik yapmak amacıyla hazırlanmıştır. 30

İçişleri Bakanlığı İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Nedir? Maliye Bakanlığınca yayınlanan Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği ve Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberi doğrultusunda Bakanlığımızda çalışmalar başlatılmış ve bu kapsamda katılımcı yöntemlerle hazırlanan Bakanlığımızın İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Müsteşarlık Makamının 17/06/2009 tarih ve 1526 sayılı Olurları ile yürürlüğe girmiştir. 31

İç Kontrol Kapsamında İzlenmesi Gereken Yol İç kontrol sisteminin oluşturulması çalışmalarının, üst yöneticinin (Müsteşarlık Makamının) gözetiminde, Mali Hizmetler Biriminin teknik desteği ve koordinatörlüğünde, Harcama Birimlerinin bizzat katılımıyla ve uygulamasıyla, İç Denetim Biriminin danışmanlık desteğiyle yürütülmesi gerekmektedir. 32

Eylem Planının Uygulanması ve İzlenmesi STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI TARAFINDAN “EN AZ ALTI AYDA BİR OLMAK ÜZERE” düzenli olarak izlenir, değerlendirilir ve eylem planı formatında üst yöneticiye raporlanır. 33

Sorular ???