MODÜL 1 Su Çerçeve Direktifi, Su Çerçeve Direktifinin Kardeş Direktiflerle İlişkisi, Nehir Havzası Yönetim Planlaması, Su Kütleleri, Tipoloji ve Sınıflandırma AB SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ KAPSAMINDA EKOLOJİK STATÜYÜ DESTEKLEYİCİ KİMYASAL-FİZİKSEL İZLEME R. Michael Jackman Antalya Aralık, 2014

AB Su Çerçeve Direktifi (WFD) WFD’nin genel amacı, bütün yüzey ve yeraltı suları için “iyi” statüsünün elde edilmesidir. İyi bir ekolojik statünün genel tanımı: “Yüzey su kütlesi türüne ait biyolojik kalite unsur değerleri insan faaliyetlerinden kaynaklı düşük düzeyde bozulma göstermekte ve yüzey su kütlesinin el değmemiş, normal halinden sadece bir miktar fark sergilemektedir.”

Ekolojik Statü Sınıflandırmasında Biyolojik, Hidro-morfolojik ve Fiziko- kimyasal Parametrelerin Değişken Rolleri

Yüzey su kütlelerinin statüsünü belirleme iki temel değerlendirmeye bağlıdır: Ekolojik statü & Kimyasal statü. Bir yüzey su kütlesinin iyi statüde olarak sınıflandırılabilmesi için hem ekolojik hem de kimyasal değerlendirmede iyi statü şartlarının karşılanması gerekmektedir.

Ekolojik statü Ekolojik statü, üç tür yüzey suyu kalite unsuruna bağlı olarak değerlendirilmektedir: Biyolojik Hidromorfolojik & Kimyasal & fiziko-kimyasal parametreler

Biyolojik unsurları destekleyen kimyasal & fiziko-kimyasal parametreler: Genel Fiziko-Kimyasal Unsurlar (EK V WFD) 2) Boşaltım yapıldığı belirlenen belli Öncelikli Olmayan Kirleticiler (EK VIII WFD) Kimyasal Statü – Boşaltım yapıldığı belirlenen Öncelikli Kirleticilerin (EK X WFD) değerlendirmesi ayrıca yapılmalıdır

WFD Uyarınca Yüzey Su Kütlelerinin Statü Sınıflandırması

WFD Ek VIII: 12 Temel Kirletici Türüne İlişkin Gösterge Liste Sucul ortamda benzer bileşenler oluşturabilecek olan Organohalojen bileşen ve maddeleri. WFD Ek X Öncelikli Madde listesinde ve detayları Çevresel Kalite Standartları AB Direktifinde de ele alınmaktadır: Organo Klorin Pestisit (OCP) Trikloretilen Tetrakloroetilen Triklorobenzen (bütün izomerler), Pentaklorofenol, Heksaklorobutinadin Karbon tetraklorür Diklorometan 1,2- dikloroetan Khloropyriphos Khlorophenvynphos C10-13-khloroalkanes Pentabromodiphenylether

2) Organofosforus bileşenler. WFD Ek X Öncelikler uyarınca iki tane değerlendirilmeli Çevresel Kalite Standartları AB Direktifi’nde maddelerin detayları: Khloropyriphos Khlorophenvynphos 3) Organotin bileşenler Tributirin bileşenler WFD Ek X Öncelikli Madde listesinde ve detayları Çevresel Kalite Standartları AB Direktifinde de ele alınmaktadır

4) Sucul ortamda ya da onun aracılığıyla steroidgenik, tiroid, üreme veya diğer endokrin bağlantılı işlevler üzerinde etkili bileşenler ya da kanserojen veya mutajenik bileşenler içerdiği ispatlanmış madde ve preparatlar, örneğin, estrojen 5) Kalıcı hidrokarbonlar ve kalıcı ve biyolojik olarak birikebilen organik toksik maddeler 6) Siyanür.

7) Metal ve bileşenleri Cıva Kadmiyum Kurşun Nikel Asidifikasyon öncesi örnek çözünmüş filtrelenmeli Bunların da WFD Ek X Öncelikli Madde listesinde ve detayları Çevresel Kalite Standartları AB Direktifinde de ele alınmaktadır:

8) Arsenik ve bileşenleri 9) Biyosid ve bitki koruma ürünleri – bazı pestisitler WFD Ek X Öncelikli Madde listesinde ve detayları Çevresel Kalite Standartları AB Direktifinde de ele alınmaktadır – İdeal olarak, muhtemel bileşenlerin belirlenmesi için bir masa başı çalışması yapılması gerekmektedir 10) Süspansiyondaki materyaller.

11) Ötrofikasyona katkıda bulunan maddeler, özellikle nitrat ve fosfatlar – WFD Genel Şartlar içinde ele alınmakta, 12) Oksijen dengesi üzerinde olumsuz etkileri olan maddeler (ve BOD, COD gibi parametrelerle ölçülebilen) - WFD Genel Şartlar içinde ele alınmakta. Ek VIII kirleticileri söz konusu olduğunda, iyi statünün anlamı: Konsantrasyonlar, WFD, bölüm 1.2.6’da yer alan eko-toksikolojik yöntem prosedürlerce belirlenen standartları aşmamaktadır.

WFD rehber belgesi 13 “Ekolojik Statü Sınıflandırması Genel Yaklışımı” için Ortak Uygulama Stratejisi (CIS) Örnekleri

Yüksek & iyi ekolojik statü belirlenirken ve iyiden orta statülere, fiziko- kimyasal unsur değerleri mutlaka dikkate alınmalıdır. Daha düşük statü için, belirlenen hidro-biyolojik sonuçlar tercih edilir.

Genel Fiziksel Unsurların Çok Sıkı Olup Olmadığını Kontrol Etme Prosedürleri

Genel Fiziksel Unsurların Yetersiz Derecede Sıkı Olup Olmadığını Kontrol Etme Prosedürleri

Destekleyici Kalite Unsurlarının Seçilmesi Nehir havza ya da alt-havzasına boşaltılan bütün öncelikli liste maddeleri izlenmelidir. Nehir havza veya alt-havzasına büyük miktarlarda başka kirleticiler boşaltılıyorsa, onların da izlenmesi gerekmektedir. Seçim, ekolojik statüye ilişkin bilgide toksik etki veya eko-toksik kanıt bulunduğuna dair göstergeler ışığında yapılmalıdır.

Karadeniz Projesi’nde Önerilen Parametre Örnekleri

Önceki Çalışmalar Proje ülkelerinde halihazırda yürütülmüş bazı çalışmalar bulunmaktadır: 1)Kura Projesi, (USAid & EU) – Gürcistan, Ermenistan, & Azerbaycan 2) OECD Yönetişim Projeleri – Ukrayna, & Moldova. Kaynak, uzmanlık ve ekipman eksikliği nedeniyle proje ülkelerinde WFD tarafından önerilen standartlara uyum sağlanmasının mümkün olmadığı bu çalışmalarca belirtilmektedir. Özellikle de ekotoksikoloji testlerinin uygulanması açısından. Dolayısıyla, parametre değerleri başka yöntemlerle belirlenmiştir.

ParametrelerKısalt.Ölçü BirimiSınıf ІSınıf ІІSınıf ІІІSınıf ІVSınıf V Genel Şartlar Hidrofiziksel: IsıT ºСºСSoğuk Sular: 20 º С –yaz aylarında 5 º С –kış aylarında Sıcak Sular: 28 º С –yaz aylarında 8 º С – kış aylarında Soğuk Sular: 20 º С –yaz aylarında 5 º С –kış aylarında Sıcak Sular: 28 º С –yaz aylarında 8 º С – kış aylarında Soğuk Sular: 20 º С –yaz aylarında 5 º С –kış aylarında Sıcak Sular: 28 º С –yaz aylarında 8 º С – kış aylarında Soğuk Sular: 20 º С –yaz aylarında 5 º С –kış aylarında Sıcak Sular: 28 º С –yaz aylarında 8 º С – kış aylarında Soğuk Sular: 20 º С –yaz aylarında 5 º С –kış aylarında Sıcak Sular: 28 º С –yaz aylarında 8 º С – kış aylarında Renkderece< > 200 Yüzen maddelerGörsel Bulunmam alı Koku (20 ve 60 º С’de)noktalar< 2234> 4 Genel Şartlar için OECD Standartları

Ermenistan Standartları

Sınıflandırmanın desteklenmesi amaçlı kimyasal izleme her ülkede farklı uygulanabilir. Her ülkenin kendi şartları ve çevresel özellikleri dikkate alınacak ve biyolojik izlemeyle ilişkilendirilecek şeklide düzenlenmelidir. Böylesi bir çalışmanın sonuçlandırılması çok detaylı bir araştırma ve izleme gerektirebilir ancak, gerçek sınıflandırmanın oluşabilmesi için doğru ve en iyi cevap veren parametrelerin kullanılması verilen emeğe değecektir. Dinlediğiniz için teşekkür ederim.