ARAZİ TOPLULAŞTIRMASINI GEREKLİ KILAN NEDENLER VE ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ FAYDALARI Mahir GÜRDAL Selçuk Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölümü Selçuklu/KONYA

Mevcut durum Ülkemizin artan nüfusuna karşın tarım topraklarının arttırılamaması, tarımsal alanların etkin bir şekilde kullanılmasını gerektirmektedir. Ülkemizde tarım arazileri çeşitli nedenlerle küçülmüş, parçalara bölünmüş, verimliliği, karlılığı olması gerekenden çok aşağılarda kalmıştır. İşletme büyüklüklerinin istenen değerlerin altına düşmesi, ekonomik tarım yapılmasını imkânsız hale getirmektedir.

Mevcut durum Artan nüfus ve beslenme ihtiyacı, daha fazla tarımsal ürün elde etme gereği doğurmuştur. Toprak kaynakları sınırlı olması nedeniyle, aynı alandan daha fazla ürün elde etme imkânlarını aramamız gerekmektedir. Birim alandan sağlanan verimin artırılması; birtakım yeni buluşlar, kullanılan tohum, gübre, ilaç, sulama vb. girdilerin miktarı ve kalitesinin artırılması ve tarımsal bünye ile yakından ilgilidir. Tarımsal bünyedeki yapısal bozukluklar, verimi azaltıcı tesirlerde bulunduğu gibi, verimi artırıcı tedbirlerin alınmasını da engellemektedir.

Araziler çeşitli nedenlerle parçalanırlar Miras ve intikal yoluyla parçalanma Hisseli ve bölünerek yapılan satışlarla parçalanma Sermaye ve işgücü yetersizliğinden dolayı yapılan kiracılık ve ortakçılık yoluyla parçalanma Muhtelif amaçlarla yapılan kamulaştırmalar yoluyla parçalanma Tarım kesimindeki yüksek nüfus yoğunluğu baskısı Mera ve yaylak parçalanmaları Coğrafi ve topografik konumdan dolayı oluşan parçalanmalar

Arazi parçalanması Bu olumsuzluğu önlemenin yolu: öncelikle tarım arazilerindeki daha fazla parçalanmayı ve bozulmayı önleyici; yasal, hukuksal düzenlemeler yapmak; sonrasında da bugüne kadar oluşmuş küçülmelerin, parçalanmaların, düzensizliklerin (şekil bozuklukları gibi) iyileştirilmesidir. Bunu yapmanın yolu, arazi toplulaştırması dediğimiz çalışmanın yapılmasıdır.

Toplulaştırma nedir? Dar anlamda; parçalanmış arazilerin hiçbir altyapı düzenlemesi yapılmadan birleştirilmesi olan toplulaştırma geniş anlamda; parçalanmış arazilerin birleştirilmesinin yanında sulama , drenaj, ulaşım, toprak-su koruma önlemleri ve kırsal yerleşimin ihtiyaçları olan tüm altyapı tüm alt yapı hizmetlerini kapsamaktadır

Toplulaştırma neden gerekli? Ekonomik üretime olanak tanımayacak şekilde hisseli ve parçalı arazileri birleştirilmesi Yeni yolların, sulama ve kurutma kanallarının açılması Az topraklı ya da topraksız çiftçilerin topraklandırılması Büyük toprak maliklerine bırakılacak toprakların belirlenmesi ve fazlasının kamulaştırılması Kırsal alanda yerleşimin yeniden düzenlenmesi yolunda önlemlerin alınmasını için toplulaştırma gereklidir.

Toplulaştırmayı zorunlu kılan nedenler? Arazi parçalanmasının tarım işletmelerinde işgücü, girdi, sermaye ve üretim kayıplarını artırması Arazilerin bir kısmının mevcut servis yolları, sulama ve drenaj kanallarından yararlanamaması  Parsellerin miras yoluyla bölünmesi veya şekillerinin bozuk olması Sulama, toprak muhafaza veya devlet yolu gibi projelerle yeni kanal ve yollarla parsellerin daha da parçalanması

Toplulaştırmayı zorunlu kılan nedenler? Topoğrafik yapının  parsel sınırlarına bağlı kalmaksızın arazi tesviyesini gerektirmesi  Sulama, karayolu, otoyol ve demiryolu gibi kamu yatırımlarında kamulaştırma bedellerinin yüksekliği vb. gerekçelerden biri veya birkaçının bir arada mevcut olması arazi toplulaştırmasını gerekli kılmaktadır

Toplulaştırmadan sonra düzgün şekilli araziler oluşur

Toplulaştırmadan sağlanan yararlar Arazi düzenlemesi neticesinde işletme merkezi ile parseller arasındaki mesafe azalmaktadır Arazi düzenlemesi sonrasında parsel adeti azalmakta, net arazi kullanma alanı ve parsel büyüklüğü artmakta, parsel şekilleri düzenli hale gelmektedir Müşterek mülkiyet şekli işletme ve yatırım yönünde iyi bir mülkiyet şekli değildir. Arazi düzenlemesi, miras yoluyla intikal eden veya hisse satın almalarla ortaya çıkan müşterek mülkiyeti büyük ölçüde ortadan kaldırmaktadır

Toplulaştırmadan sağlanan yararlar Aynı işletmeye ait parsellerin bir araya getirilmesi, tarla içi geliştirme hizmetlerinden bütün parsellerin yararlanması sonucunda sulama, makine kullanma, toprak işleme, bakım, dikim, hasat işleri kolaylaşmakta ve teknik sulama metodlarının uygulanması sayesinde işgücü ve zamandan tasarruf sağlanmaktadır Parsellerin korunmasında kullanılan malzemeden tasarruf sağlanır ve parsel sınırlarına parsel taşları gömüldüğünden sınır tecavüzleri önlenir

Toplulaştırmadan sağlanan yararlar Parseller arasında yaklaşık bir metre genişliğinde ‘an’ diye tabir edilen sınır hatları azalır, bu alanlarda tarım amaçlı kullanılan topraklara katılır Varisler ve hissedarlar arasında süregelen arazi kullanma anlaşmazlıkları, çiftçiler arasındaki sulama suyu, yol ve sınır ihtilafları sosyal huzurun bozulmasında etkili unsurlar olarak görülmektedir. Arazi düzenlenmesi bu tür anlaşmazlıklarla da çözüm getirdiğinden sosyal huzurun temininde de önemli ölçüde yarar sağlar

Toplulaştırmadan sağlanan yararlar Tarımsal verim artışı sağlanır Arazi düzenlemesi yapılan sulama projelerinin maliyetinde tasarruf sağlamaktadır Üretilemeyen kaynak olan toprak; korunur ve geliştirilir

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Parçalı ve dağınık araziler birleştirilmektedir:  Bir kişinin köy sınırı içerisinde birden fazla arazisi varsa bunlar birleştirilerek mümkün olduğunca tek parça haline getirilmesi sağlanıyor

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Tarım arazileri düzgün şekilli parsellere dönüştürülmektedir: Şekilleri düzgün olmayan (üçgen, beşgen, yay şeklinde) araziler düzgün şekillere (dikdörtgen, kare)  getirilerek hem işlenmesi kolaylaşmaktadır hem de işleme ve bakım masrafları azalmaktadır.

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Her tarla sulama kanalına kavuşturulmaktadır: Toplulaştırma ile birlikte sulama projelerinin de yapılması halinde, her tarlanın yapılmış veya yapılacak olan sulama kanalına cephesi olacak, yani tarlalar sulama şebekesinden doğrudan suyunu alabilecektir

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Her tarla yola kavuşturulmaktadır: Toplulaştırma öncesi yolu bulunmayan bir çok tarla varken, toplulaştırma sonrasında tarım arazilerinde yolu bulunmayan tarla kalmayacaktır

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Ulaşım daha kolay ve ekonomik hale gelmektedir: Parçalı ve farklı mevkilerde bulunan arazilere ulaşım, daha çok zaman, işgücü ve mali kayıplara neden olurken; Toplulaştırma sonrası araziler mümkün olduğunca tek parçalı olacağından bu kayıplar önlenmiş olacaktır

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Tarım makinalarının kullanımı daha ekonomik olmaktadır: Parçalı, küçük ve şekilleri düzgün olmayan arazilerde traktör, biçerdöver, gibi tarım makinalarının çalışması, üretici ve makine sahibi için aşırı derecede masraflı iken; tek parçalı, büyük ve düzgün şekilli tarlalarda bu makinaların kullanılması üretici ve iş makinası sahibi açısından daha ekonomik olmakta, zaman ve işgücü açısından da tasarruf sağlanmaktadır

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Ekilebilir arazi miktarları artmaktadır:  Toplulaştırma öncesi çok parçalı tarım arazilerinde, tarlaların sayısı fazla olduğundan tarla sınırlarının toplam uzunluğu da fazla olmaktadır. Bu da ekilebilecek alanların ekilemeyerek boş kalması demektir. Toplulaştırma sonucu oluşan tek parçalı ve büyük tarlalarda tarla sınırı azalacağından ekilebilecek arazi miktarları artmaktadır

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Zirai mücadele ve gübreleme kolaylaşmaktadır:  Toplulaştırma öncesi küçük ve şekilleri bozuk arazilerde, zirai mücadele ve gübreleme gibi çalışmaların yapılması hem zor olmakta hem de çoğu zaman ekonomik olmamaktadır. Toplulaştırma sonrası araziler düzgün şekilli olacağından bu işlemler daha kolay ve ekonomik olacaktır

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Kullanılmayan küçük araziler değerlendirilmektedir:  Toplulaştırma öncesi karayolu, demiryolu, kanal gibi projeler sebebiyle bölünen ve bir kısmı küçük olduğundan dolayı kullanılamaz hale gelen özel mülkiyetteki araziler ile kullanılmayan eski yollar ve dere yatakları gibi alanlar da toplulaştırma ile tarıma kazandırılacaktır

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Tarla sahipleri arasındaki anlaşmazlıklar ortadan kalkmaktadır:  Toplulaştırma öncesi çok parçalı arazilerin olduğu sahalarda ulaşım yolu, su sorunu, sınır ihtilafları gibi sebeplerden dolayı mülk sahipleri arasında olabilecek nizalar, toplulaştırma sonrası her parselin su ve yol sorunu olmayacağı için ortadan kalkmış olmaktadır

Arazi anlaşmazlıkları toplum huzurunu bozar

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Tarım için en ideal parsel ebatları oluşturulmaktadır: Toplulaştırma öncesi arazilerin ebat ve alanları, hiçbir bilimselliğe dayanmadan miras yoluyla bölünerek gelişigüzel oluşmaktadır. Toplulaştırma sonrası dağıtılacak parsellerin ebatları; toprağın bünyesi, arazinin meyili, ekilecek ürünler, sulama yönü vb. kriterler dikkate alınarak oluşturulmaktadır

Toplulaştırma öncesi

Toplulaştırma sonrası

Toplulaştırmanın çiftçi açısından faydaları Kadastro yenilenmiş olmaktadır: Kadastro çalışmaları eski tarihlerde yapıldığı için, sınır ve alan uyuşmazlıkları gibi birçok sorunlar yaşanmaktadır. Toplulaştırma çalışması ile kanal, yol gibi tesisler ile yeni dağıtılan tarım arazileri en son ölçme teknikleri ile ölçülerek kadastro paftaları hazırlandığından, o bölgenin kadastrosu da yenilenmiş olacağı gibi o güne kadar var olan birçok sorunların önüne geçilmiş olacaktır Köy yerleşim yerleri iyileştirilmekte ve geliştirilmektedir

Toplulaştırma öncesi

Toplulaştırma sonrası

Sonuç Arazi toplulaştırma planlaması sonucunda tarımsal işletmeler, ulaşım, sulama ve teraslama gibi birçok alt yapı hizmetlerine kavuşmaktadır. Bu imkanlar tarımsal gider maliyetlerini azaltmakta ve işletmeleri daha karlı hale getirmektedir. Bu yüzden arazi toplulaştırma, daha doğru tabirle arazi düzenleme çalışmaları ülke genelinde derhal yapılmalıdır.

TOPRAĞINA SAHİP ÇIK TÜRKİYE ÇÖL OLMASIN

TEŞEKKÜRLER

Kaynaklar Yomralıoğlu, T. ve Çete, M., (2005), Türkiye İçin Sürdürülebilir Bir Arazi Politikası İhtiyacı, TMMOB HKMO X. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, ss:x, Ankara. İnan, H. ve Yomralıoğlu, T., (2006), Türkiye'de Tarım Reformu Uygulamalarının Konumsal Veri ve Bilgi İhtiyacı Açısından İrdelenmesi: Trabzon Örneği, Tarım Bilimleri Dergisi, Sayı:4, Cilt:12, ss:313-322, ISSN 1300- 7580, Ankara. Çay,T.,Arazi Düzenlemesi Çalışmalarında Proje Planlaması Ve Yönetimi,Expres Yayınları,Konya ,1996

Kaynaklar Parlak, Z. Kırsal Alanda Arazi Toplulaştırma DPT , 2001. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Devlet Planlama Teşkilatı Harita, Tapu Kadastro, Coğrafi Bilgi ve Uzaktan Algılama Sistemleri (Arazi ve Arsa Politikaları, Arazi Toplulaştırması, Arazi Kullanımı) Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.