Yrd. Doç. Dr. A. Özgür KARAGÜLLE Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ LOJ436 Lojistik Yönetimi Ders - III Yrd. Doç. Dr. A. Özgür KARAGÜLLE Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ

Giriş Otomobil üreticisi, FORD... Henry FORD'un amacı tam kontrol... Dünyanın ilk dikey bütünleşik kompleks yapısı... Hammadde ve malzeme temininin devamlılığını sağlamak amacıyla, Kömür madenleri, demir cevheri işletmeleri, hatta boya için soya fasulyesi tarlaları... Yaklaşık 1 milyon hektarlık Fordlandia... Ek olarak, üretilen araçların taşıması için, Demiryolu, karayolu, denizyolu işletmelerine yatırım. Detroit, ABD'den başlayan, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık, Güney Afrika'ya uzanan 40'ın üzerinde imalat, hizmet ve montaj işletmesinin satış noktalarına yönelik tüm envanter akışını kontrol etmek amaçlı düşünce... 2

Giriş Ford'un kendisine ait işletmeleri kalite ve maliyet açısından performans olarak geride bırakan diğer işletmeler... Ford'un “mülkiyet-temelli kontrol”den “kanal ilişkilerini planlama”ya kayan stratejisi... Elde kalan kaynakların temel imalat yeteneklerini koruma ve geliştirilmeye kaydırılması... Sonuç, “hiçbir işletme kendi kendisine yetemez...” düşüncesi. 3

Kanal Yapısı Kanal, serbest pazar sistemi içerisinde eşya, mal ve hizmetlerin değiş tokuşunun (başka bir deyişle mülkiyet transferinin) yapıldığı birim... Aracı, toptancı, perakendeci... Mal ve hizmetlerin alım satım sürecinde yer alan işletmeler arasındaki ilişkiler sistemi... Bir işletmenin asıl başarı veya başarısızlığının belirlendiği birimler... Kanal yapısının çeşitliliği ve karmaşıklığı, genel geçer bir kanal stratejisinin belirlenebilmesini oldukça zorlaştırır. 4

Tüketim Ürünlerinde Dağıtım Kanalı Çeşitleri Kanal Yapısı Tüketim Ürünlerinde Dağıtım Kanalı Çeşitleri Üretici – Tüketici Üretici – Perakendeci – Tüketici Üretici – Toptancı – Perakendeci – Tüketici Üretici – Acenta – Toptancı – Perakendeci – Tüketici Endüstriyel Ürünlerde Dağıtım Kanalı Üretici – Endüstriyel kullanıcı Üretici – Acenta – Endüstriyel kullanıcı

Kanal Yapısı Güç temelli, aleyhte ilişki yerine işbirliği... İşletmeler, planlama ve uygulama aşamasında işbirliği yaparlarsa, sinerji yaratarak kendi başlarına olacaklarından daha etkin ve verimli olurlar... Günümüzde önemli olan ilişki yönetimi... Co-optation – (Cooperation & Competition) Örneğin, havayolu işletmeleri... 6

Kanal Yapısı Birincil kanal paydaşı » Stok taşıma sorumluluğuna katılan veya finansal riskin en azından bir kısmını üstlenen işletme... Örneğin, perakendeci. Tipik birincil paydaşlar, imalatçı, toptancı ve perakendeci işletmeler, tarım ve madencilik işletmeleri biçimindedir. Özel kanal paydaşı » Birincil kanal paydaşları için temel hizmetleri belirli bir ücret karşılığında yerine getiren işletme... Örneğin, taşıma işletmesi. Tipik özel paydaşlar, taşıma, depolama, montaj, reklam, gümrük, sigorta işletmeleri, vb. işletmelerdir. Birincil ve özel kanal paydaşlarının birleştirilmiş yetenekleri, mal ve eşyaların sınıflandırılarak ve konfigüre edilerek (başka bir deyişle “assortment” yapılarak) müşteri isteklerinin yerine getirilmesini sağlar... 7

Kanal Yapısı – Geleneksel İşlevler Değişim işlevi Alım Satım Fiziksel dağıtım işlevi Taşıma Depolama Kolaylaştırma işlevi Standartlaştırma Pazar finansmanı Risk üstlenme Pazar bilgisi ve pazar araştırması 8

Lojistiğin Geleneksel İşlevlere Katkısı Uzmanlaşma Temel düşünce, ölçek ve kapsam ekonomisi Taşıma, depolama, elleçleme, paketleme, vb. Tasnif (Assortment) Yoğunlaşma (Concentration) Uyarlama (Customization) Dağıtım (Dispersion) 9

Lojistiğin Geleneksel İşlevlere Katkısı Tasnif (Assortment) Yoğunlaşma (Concentration) Belirli bir ürünün vey çok çeşitli ürünlerin bir grup olarak satılabilmesi için büyük miktarlarda edinilmesi Çok miktarda sipariş yerine tek bir sipariş verilmesi İşlem sayısını düşürür. Distribütör, toptancı, merkez depo, vb. Minimum işlem ilkesi Uyarlama (Customization) Siparişlerin isteğe göre sınıflandırılarak gruplandırılması Katma değerli lojistik hizmetlerin sunumu Dağıtım (Dispersion) Lojistik işletmeleri bir kısmında ya da tümünde hizmet sunar. Örneğin, P & G... 10

Kanal İlişkileri Envanter Akışı İşletme Fiziksel Dağıtım İmalat Desteği Müşteri Tedarik Tedarikçi Bilgi Akışı 11

Kanal İlişkileri Tedarik Zinciri Yönetiminin (TZY) temel düşüncesi, verimliliğin tedarik zincirinde yer alan taraflar arası bilgi paylaşımı ve ortaklaşa planlama çalışmaları ile arttırılabileceği düşüncesidir. TZY açısından işbirlikçi ilişkiler üç boyutun gelişmesine yol açar: Rekabetçi tedarik zinciri Göreceli risk, güç ve liderlik davranışı Başarı unsurları 12

Rekabetçi Tedarik Zinciri Tedarik zinciri düzenlemelerinin temel güdüsü, rekabetçi kanalların geliştirilebilmesidir. İşbirlikçi davranış riski düşürecek, bütünsel lojistik operasyon sürecinin etkinlik ve verimliliğini arttıracaktır. Aylak ve tekrarlanan hareketlerin ayrıştırılmasını sağlayacaktır. Örneğin, tedarik zincirine yönelik olarak yapılan bir araştırma, konfeksiyon sektörü için hammaddeden müşteriye uzanan tedarik zincirinin 66 hafta, tıbbi dikiş ipliği için 12-18 ay, bakliyat için 104 gün olduğunu göstermektedir. 13

Göreceli Risk, Güç ve Liderlik Davranışı Risk açısından, Tedarik zincirinde yer alan her bir partner, Belirli bir rolü üstlenir. İşbirliği sayesinde uzun dönemde daha iyi olacağına inanır. Genel kural olarak sahip olduğu yeteneğin uzmanlık derecesi ne kadar yüksekse, o kadar az risk üstlenir. 14

Göreceli Risk, Güç ve Liderlik Davranışı Güç açısından, Tedarik zincirinde, Daha geniş kapsama alanına sahip az sayıda işletme olarak kalmaları, Yaşamı sürdürebilmek açısından önemli olan pazarda ne olduğuna ilişkin bilgiye sahip olmaları, İmalatçılar açısından yeni kanallar geliştirmenin zorluğu ve maliyetinin yüksekliği, İtme imalat sisteminin yerini çekme imalat sisteminin alması nedeniyle, güç perakendeciye doğru kaymakta gözükse de esas güç imalatçı veya distribütördedir. Genel kural olarak, en güçlü işletmeler, tedarik zinciri düzenlemelerinin geliştirilmesinde öncülük ederler. 15

Göreceli Risk, Güç ve Liderlik Davranışı Liderlik açısından, Bireylerin bir lidere gereksinimi olduğu gibi tedarik zincirinin de bir lidere ihtiyacı vardır. Bu anlamda, tedarik zincirinde, Daha büyük ölçeğe, Ekonomik güce, Müşteri sahipliğine, Geniş bir ağa sahip olması gibi nedenlerle herhangi bir işletme lider olabilir. Burada önemli olan lojistik entegrasyon açısından önemli işlevlerin uygun işletmelerce gerçekleştirilmesini sağlayacak yapıcı bir liderliğin oluşturulabilmesidir. 16

Başarı Unsurları Başarılı işbirliklerinin sekiz I'si... Bireysel Mükemmeliyet (Individual Excellence) Önem (Importance) Karşılıklı Bağlılık (Interdependence) Yatırım (Investment) Enformasyon (Information) Bütünleşme (Integration) Kurumsallaşma (Institutionalization) Dürüstlük (Integrity) 17

TZİ – Başarıyı Attıran Unsurlar Perakendeci İşletmeler Üretim İşletmeleri Yüksek işbirliği düzeyi Enformasyon paylaşımı Amaç / hedeflerin benzerliği Karşılıklı çıkarların tanınması Açık iletişim Kontrollü uygulama Üst yönetim desteği Ortak görev ekipleri Envanter kontrolü Kendini / kaynaklarını adama Fayda realizasyonu

TZİ – Başarıyı Azaltan Unsurlar Perakendeci İşletmeler Üretim İşletmeleri Küçük ölçekli stok saklama birimleri İletişim eksikliği Üretici işletmelerin değişime direnci Güven düzeyi Enformasyon sistemleri Uyumsuz sistemler Uyumsuz veri biçimleri Teknik konu uzmanlığı Müşterilerin değişime direnci Perakendeci işletmenin hazır olması

Lojistik İşbirlikleri Hizmet temelli işbirliklerini teşvik eden unsurlar: İşletme yöneticilerinin, Yalnızca işletmenin esas işine odaklanmak istemesi, İşletmeleri doğru büyüklüğe ulaştırmak gereğini hissetmesidir. Güçlü ve işe yarar ilişkiler geliştirilebilmek için lojistik operasyonların 4 özelliği önemlidir: Karşılıklı bağımlılık Temel uzmanlık Güç dengesi İşbirliği 20

Lojistik İşbirlikleri Karşılıklı bağımlılık Bir hizmet ya planlandığı gibi gerçekleştirilir ya da :( Siyah ile beyaz kadar belli, gri alan yok! Temel uzmanlık Lojistik hizmetlerin büyük bir çoğunluğu ölçek ve kapsam ekonomisi ile ilintilidir. Güç dengesi Esas güç imalatçı veya distribütörde olduğundan, tedarik zincirinin düzenleyicileri ve lojistik hizmet alıcıları onlardır. İşbirliği Nerede olursa olsun, ne gerekirse gereksin! 21