KAMU PERSONEL REJİMİ ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN

MEMUR STATÜSÜ II ÖDEV, SORUMLULUKLAR YASAKLAR VE GENEL HAKLAR

Memurlar, vatandaşlardan farklı ödev ve sorumluluklara sahiptir Memurlar, vatandaşlardan farklı ödev ve sorumluluklara sahiptir. Memurların yapması gereken ve kaçınması gereken davranışları bulunmaktadır. Memurların, yapmak zorunda oldukları, yasa tarafından yükümlü kılınan davranış ve durumları bulunmaktadır; bunlar memurların ödev ve sorumluluklarıdır. Devlet Memurlar› Kanunu ile hüküm altına alınan memurların ödev ve sorumluluklar›, aynı zamanda yerine getirilmediği takdirde, memurun belirli disiplin cezası ile karşı karşıya gelmesini doğuracaktır.

Memurların ödev ve sorumlulukları aşağıdaki alt başlıklar altında açıklanacaktır; Anayasa ve Yasalara Sadakat; Tarafsızlık ve Devlete Bağlılık; Genel Davranış ve Yurt Dışında Davranış; işbirliği ve Kanunsuz Emir; Amir Durumundaki Memurların Ödev ve Sorumlukları; Mal Bildiriminde Bulunmak; Resmî Belge, Araç ve Gereçlerin Yetki Verilen Mahaller Dışarısına çıkarılması ve iadesi; Kıyafet Mecburiyeti; Mesai Saatleri içerisinde iş başında bulunmak.

ANAYASA VE YASALARA SADAKAT Memurlar, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na ve yasalarına sadakatle bağlı kalmak ve milletin hizmetinde Türkiye Cumhuriyeti’nin yasalarını sadakatle uygulamak zorundadırlar. Memurların sadakat ödevi, 1982 Anayasası’nın “Görev ve Sorumlulukları ...” kenar başlıklı 129. maddesinde de vurgulanmıştır. Buna göre “memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler.” Vurgulamak gerekir ki, Anayasa ve Devlet Memurlar› Kanunu, memurun sadakatinin “Anayasa ve kanunlara” karşıolacağını belirtmiştir.

Devlet Memurlar› Kanunu, memurun Anayasa ve yasalara sadakatini, imzalayacaklar› bir belge ve bizzat katılacakları bir bürokratik ritüelle de göstermesini emretmiştir. Buna göre, memurlar, Anayasa ve yasalara sadakatini “Aslî Devlet Memurluğuna” atandıktan sonra en geç bir ay içinde kurumlarınca düzenlenecek merasimle yetkili amirlerin huzurunda yapacaklar› yeminle belirtirler ve özlük dosyalarına konulacak “Yemin Belgesi'ni imzalayarak göreve başlarlar.

Memurluk Yemini “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na, Atatürk inkılap ve ilkelerine, Anayasada ifadesi bulunan Türk Milliyetçiliğine sadakatle bağlı kalacağıma; Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını milletin hizmetinde olarak tarafsız ve eflitlik ilkelerine bağlı kalarak uygulayacağıma; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyip, koruyup bunları geliştirmek için çalışacağıma; insan haklarına ve Anayasanın temel ilkelerine dayanan milli, demokratik, laik, bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilerek, bunları davranış hâlinde göstereceğime namusum ve şerefim üzerine yemin ederim.”

Tarafsızlık ve Devlete Bağlılık Memurların tarafsızlık ödevi, birbirine bağlı dört unsurdan oluşmaktadır. Öncelikle, memurların siyasal partilere üye olması açıkça yasaklanmıştır. Memurların siyasal partilere üye olma yasağı, Anayasa’nın 68. maddesinde ve Devlet Memurlar› Kanunu’nun 7. maddesinde hüküm altına alınmuştır.

İkinci olarak, memurlar, herhangi bir siyasal parti, kişi ya da zümrenin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamazlar. Böylece, memurların bir siyasal parti organik bağı kurması ve buna bağlı olarak memurların belirli bir siyasal parti ya da kesimin yararını ya da zararını doğuran davranışta bulunması yasaklanmıştır.

Üçüncü olarak, memurların görevlerini eşitlik ilkesine uygun olarak yerine getirmesi hüküm altına alınmıştır. Bu hukuki olgu, aynı zamanda, Anayasa’nın 10. maddesinde vücut bulan eşitlik ilkesinin yansımasıdır. Anayasa’nın 10. maddesi, memurların “bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorunda” olduklarını anayasal ilke olarak kabul etmiştir. Bu çerçevede, Devlet Memurları Kanunu’nda memurların görevlerini yerine getirirlerken “dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep” gibi ayırım yapamayacaklar› belirtilmiştir.

Dördüncü olarak, Devlet Memurlar› Kanunu ile memurların her türlü, siyasal ve ideolojik beyan vermesi, eylemde bulunması ve eylemlere katılması yasaklanmıştır.

Memurların bir diğer ödevi devlete bağlılıktır Memurların bir diğer ödevi devlete bağlılıktır. Memurlar, her durumda devletin çıkarlarını korumak zorundadırlar. Devlet Memurları Kanunu’nda bu ödev açık biçimde ifade edilmiştir; “Devlet memurları her durumda Devletin menfaatlerini korumak mecburiyetindedirler. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na ve kanunlarına aykırı olan, memleketin bağımsızlığını ve bütünlüğünü bozan Türkiye Cumhuriyetinin güvenliğini tehlikeye düşüren herhangi bir faaliyette bulunamazlar. Aynı nitelikte faaliyet gösteren herhangi bir harekete, gruplaşmaya, teşekküle veya derneğe katılamazlar, bunlara yardım edemezler.”

Genel Davranış ve Yurtdışında Davranış Devletin görünen yüzü olarak memurlar, vatandaşlardan farklı olarak, hizmet içinde ve dışında davranışlarında ölçülü olmak zorundadırlar. Devlet Memurlar› Kanunu, memurların yalnızca hizmet içerisinde değil, hizmet dışında toplumsal yaşantıda da memurluğun itibar ve güveni sarsacak biçimde davranamayacağını hüküm altına almıştır. Aynı biçimde, memurlar, yurt dışına herhangi bir biçimde görevli olarak gittikleri zaman, devlet itibarını veya görev haysiyetini zedeleyici fiil ve davranışlarda bulunamazlar. Dolayısıyla memurlar, genel olarak, memurluk onuruna yakışır biçimde davranmak zorundadırlar.

İşbirliği ve Kanunsuz Emir Devlet Memurlar› Kanunu’na göre, memurların görevlerini işbirliği içerisinde yürütmeleri esastır (madde 8). Memurların, hem üstler, hem de astları ve aynı düzeyde bulunan memurlarla koordinasyon ve işbirliği içerisinde görevlerini yürütmek ödevlerindendir.

Memurlar, anayasa, yasa, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslara uymakla ve amirler tarafından verilen görevleri yerine getirmekle yükümlü ve görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden amirlerine karşı sorumludurlar. Memurların amirlerinin emirlerine uyması› kamu örgütünün hiyerarşik düzeni ve işleyişi için yaşamsaldır. Ancak memur, amirinin verdiği emrin, anayasa, yasa, tüzük ve yönetmeliklere uygunluğunu gözetmek zorundadır. 1982 Anayasası’nın “Kanunsuz emir” kenar başlıklı 137. maddesinde ve Devlet Memurları Kanunu’nun 11. maddesinde kanunsuz emir konusu düzenlenmiştir.

Memur, amirinden aldığı emri, Anayasa, yasa, tüzük ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse memur bu emri yapmaya mecburdur. Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz. Acele hâllerde kamu düzeninin ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır.

AMİR DURUMUNDAKİ MEMURLARIN ÖDEV VE SORUMLULUKLARI Devlet Memurları Kanunu, amir durumundaki memurların ödev ve sorumluluklarını özel olarak düzenlemiş ve genel olarak memurlardan farklı› unsurlar› hüküm altına almış ve amir-memur ilişkisini belirli esaslara bağlamıştır (madde 10). Memurlar, “amiri oldukları› kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan, maiyetindeki memurlarını› yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmekten görevli sorumludurlar.” Böylece, amirler, başında oldukları kuruluş ve birimlerin hukuki olarak belirlenmiş görevlerini tam ve zamanında yapmak ve yaptırmaktan, aynı zamanda astlarını yetiştirmek ve kontrol etmekten sorumludurlar.

Amirler, astlarına hakkaniyete uygun ve eşitlik içinde davranırlar Amirler, astlarına hakkaniyete uygun ve eşitlik içinde davranırlar. Amirler, amirlik yetkisini hukuka uygun kullanır, kanunsuz emir veremezler. Ayrıca, amir, maiyetindeki memurdan özel bir çıkar temin edecek bir talepte bulunamaz, hediyesini kabul edemez ve borç alamaz.

Mal Bildiriminde bulunmak Rüşvet ve yolsuzluğun önlenmesi için getirilmiş olan bir düzenlemedir. Yasa’ya göre, memurlar, ilk defa atanmada, göreve giriş için gerekli belgelerle; mal varlıklarında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde; görevin sona ermesi hâlinde, ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde ilgili mevzuat çerçevesinde mal bildiriminde bulunurlar. Ayrıca, memurlar, görevleri devam ettiği sürece, sonu “sıfır” ve “beş” ile biten yılların en geç Şubat ayı sonuna kadar bildirimlerini yenilerler.

Resmî Belge, Araç ve Gereçlerin Yetki Verilen Mahaller Dışına çıkarılması ve iadesi Genel olarak, devlete ait resmî belgeler, araç ve gereçler memurun özel mülkiyetinde değildir ve belirlenen yerler dışına çıkarılamaz. Memurlar, görevleri ile ilgili resmî belge araç ve gereçleri, yetki verilen mahaller dışına çıkaramazlar, özel işlerinde kullanamazlar. Memurların görevleri icabı kendilerine teslim edilen resmî belge, araç ve gereçleri görevleri sona erdiği zaman iade etmek zorundadırlar. Bu zorunluluk, memurun mirasçılarına da şamildir.

Kıyafet MEcburiyeti Devlet Memurları Kanunu’nun Ek 19. maddesine göre, memurlar, yasa, tüzük ve yönetmeliklerin öngördüğü kılık ve kıyafet kurallarına uymak mecburiyetindedirler. Bu çerçevede memurların kılık ve kıyafetleri 1982 tarihli Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Bu Yönetmelik ile memurların kılık ve kıyafetleri ayrıntılı biçimde saptanmıştır.

Mesai Saati İçerisinde İşi Başında Bulunma

Yasakları Grev ve Toplu Eylem ve Hareketlerde Bulunma Yasağı Ticaret ve Diğer Kazanç Getirici Faaliyetlerde Bulunma Yasağı Hediye Alma ve Menfaat Sağlama Yasağı Denetimindeki Teşebbüsten Menfaat Sağlama Yasağı Gizli Bilgileri Açıklama Yasağı Ayrıldığı Görev Alanıyla ilgili İş Yapma ve Görev Alma Yasağı Siyasi Partilere Girme Yasağı İkinci Görev Yasağı

Memurun Hakları Statü Kurallarının Uygulanmasını İsteme Hakkı Güvence (güvenlik ) Hakkı Emeklilik Hakkı Çekilme (istifa) Hakkı Müracaat, Şikayet, Dava Açma Hakkı İsnat ve İftiralara Karşı Korunma Hakkı Kovuşturma ve Yargılama Usulünün Özel Hükümlere Bağlı Olması Hakkı

Sendika Kurma Hakkı Toplu Sözleşme Hakkı Dernek-Vakıf Kurma ve Üye Olma Hakkı Seçme ve Seçilme Hakkı İzin Hakkı Yıılık İzin Mazaret İzin Hakkı Hastalık ve Refakat İzni Aylıksız İzin Öğrenim ve Burslardan Yararlanma hakkı

Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu’na Göre Memur Sendikalarının Yer Aldığı Hizmet Kolları (1) Büro, bankacılık ve sigortacılık hizmetleri (2) Eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri (3) Sağlık ve sosyal hizmetler (4) Yerel yönetim hizmetleri (5) Basın, yayın ve iletişim hizmetleri (6) Kültür ve sanat hizmetleri (7) Bayındırlık, inşaat ve köy hizmetleri (8) Ulaştırma hizmetleri (9) Tarım ve ormancılık hizmetleri (10) Enerji, sanayi ve madencilik hizmetleri (11) Diyanet ve vakıf hizmetleri.

Sonraki Konu Memur Statüsü III Yükselme, Değerlendirme, Maaş, Sosyal Haklar ve Yardımlar…..