Ölçme ve Değerlendirme

Cevap Aranan SoruOrtaya Çıkan Eğitim Boyutu Niçin eğiteceğiz ? Hangi insan tipini oluşturacağız ? Eğitimin amacı Ne öğreteceğiz?Eğitimin içeriği Nasıl kazandıracağız ?Eğitimin yöntemi Nerede eğiteceğiz ?Eğitimin ortamı Ne kadar öğrenildiğini, amaçlara ne oranda ulaşıldığını nasıl anlayacağız ? Ölçme ve Değerlendirme

Eğitimde ölçme, eğitim sürecinde bireye kazandırılması öngörülen hedef davranışların ne ölçüde kazandırıldığını sembollerle gösterme işlemidir. Eğitimde değerlendirme ise, eğitim sisteminin son öğesidir ve sistemin onarılmasına olanak vererek onun devamlılığını sağlar. Değerlendirme, sistemde bir aksama olup olmadığını, varsa bunun nereden kaynaklandığını bildiren ve dolayısıyla aksayan yanların düzeltilmesine olanak sağlayan bir süreçtir.

Okullarda uygulanmakta olan sözlü-yazılı sınavlar, ödevler, sunumlar, projeler gibi ölçme araç ve tekniklerinin geliştirilmesi ölçme ve değerlendirilmenin ana konularındandır. Bununla birlikte yukarıda örnekleri verilen formal (resmi) ölçme tekniklerinin dışında informal (resmi olmayan) olarak uygulanmasına rağmen değerlendirme sırasında oldukça kritik olan sınıf-içi aktiviteler de önemli ölçme tekniklerindendir.

Ölçme ve değerlendirmenin amaçları genel olarak şu şekilde sıralanabilir: Öğrenci başarısını gözlemlemek  Öğrenci özelliklerinin ölçülmesi  Öğrenci başarısının ölçülmesi  Öğrencinin değerlendirilmesi Eğitimi veren kurumun başarısını gözlemlemek Ebeveynlere bilgi verebilmek Öğrenciler için sınıf geçme ve mezuniyet konularında karar verebilmek Öğretim sürecinin verimliliği hakkında yorumlar yapabilmek Merkezi sınavlar yardımıyla öğrencilerin bir başka öğretim kurumuna devam edebilmeleri konusunda değerlendirmelerde bulunabilmek

Beceri  Katılımcının/öğrencinin derslerden aldığı başarı durumunun bir göstergesidir.

Beceri Ölçümü  Kişinin ifade edilmiş bir sıra göstergelere göre değerlendirilmesidir.  Daha çok beceri farklılıklarının bildirimine yöneliktir.

Kalifikasyon (Liyakat)  Tek tek beceriler ile değil, becerilerin ve yetilerin demetiyle ilgilenir.

Ders Kalitesi - 1  Belli bir öğrenim dönemi sonunda bir öğrencinin becerileri için sorumlu tutulan – sınıf odası – “öğretme” = ders etkililiğinin belirlenmesi

Ders Kalitesi - 2  Ölçmede kullanılacak araçlar – Geçerlilik – Güvenirlik ölçütlerine uymalıdır.

Ders Kalitesi - 3 Değerlendirmede göz önüne alınması gerekli koşullar  Öğretmenlerin çalıştığı koşullar  Öğrencilerin türü – Kültürel temelleri – Sosyal tabakaları  Sınıf büyüklüğü = öğretmen başına düşen öğrenci sayısı  Yardımcı personel  Yardımcı araçlar

Ders Kalitesi - 4  Tabii ki ders kalitesinden bağımsız bir çok faktör öğrencilerin ders dönemi boyunca öğrendiklerine etki etmektedirler.

Didaktik Değerlendirme - 1  Ölçme işinin – Didaktik – Didaktik dışı işlevleri vardır.

Didaktik Değerlendirme - 2  Öğretimdeki başarının değerlendirilmesi vadisinde bugün gösterilen gayretlerde kullanılan bir vasıtasır.  Ölçme, değerlendirme işini yapmamakla beraber, eğitim programlarının başarı derecesini değerlendirmede girişilecek teşebbüslerin kifayetli olabilmesini sağlayan en elzem vasıtadır.

Didaktik Değerlendirme - 3  Değerlendirme: Bir eşyaya, bir kişiye değer atfetme sürecidir.  Bir öğrencinin gözlenebilir davranışının bir örnekleme ölçümü bize, belli bir özellikten ne kadar mevcut olduğunu bildirir.

Didaktik Değerlendirme - 4  Ölçme sayılar verir.  Değerlendirme – daha net gözlem – insanlar yolu ile yorum bu sayıları bir anlam içeriğine sahip değerlendirmelere dönüştürür.

Ölçme Araçları  Yazılı sınav  Sözlü sınav  Yazılı ödevler  Raporlar  Standart testler  Öğretmen tarafından geliştirilmiş objektif testler

Sınav=Test  Bir seri sistematik sorular ya da bilgiyi, maharetleri, işi ya da öğrencilerin benzeri davranışlarını örnekleyecek ve ölçecek nitelikte etkinlikler

Sınavların (Testlerin) Amaçlarına Göre Sınıflandırılması - 1  Zihni Testler – Zeka Ferdi Grup – Özel İstidat – Kişilik Heyecan, Tavır, Alakalar, İctimai Davranış, Ahlaki Hükümler, Tavruhareket, Sinir Mevazenesi, Mizaç Halleri Mekanik, Müzik, Aristik, Matemetik Dil Hafıza, İdrak, Hayal Basit duyum münasebetleri, hareki kabiliyeti

 Başarı Testleri – Sözlü – Yazılı Subjektif Objektif Test –Enformal (Sınıf içinde) –Standart (Umumi Testler) Sınavların (Testlerin) Amaçlarına Göre Sınıflandırılması - 2

 Yapma Testleri Sınavların (Testlerin) Amaçlarına Göre Sınıflandırılması - 3

Sınavların (Testlerin) Cevap Şekline Göre Sınıflandırılması - 1  Cevaplamalı – Uzun Cevaplı – Kısa Cevaplı Soru çişidi Tamamlama çeşidi Ayırıma veya bağlama çeşidi

Sınavların (Testlerin) Cevap Şekline Göre Sınıflandırılması - 2  Seçmeli – Doğru-Yanlış (D/Y), Evet-Hayır, Düzgün- Bozuk, Tashih, Takım – Seçmeli; En iyi cevap, doğru cevap, çeşitli cevap, yarım ifade, menfi çeşidi, yerine koyma, yarım-değişik, birleşik cevap – Denkleştirmeli, tasnifi basit – Resimli ifade, problem

Yazılı Sınav = Esse Tipi Test  Genelde 5-10 sorudan oluşur.  Cevap etkili bir ifadeyle yazılır.

Yazılı SınavTipinin Sakıncaları  Öğrenci cevaplarının değerlendirilmesinde işe subjektif unsurların karışması  Bu tür sınavlardan elde edilen sonuçların karşılaştırma amacıyla kullanılmasının güç olması  Öğrencilerin cevaplarında blöf yapma ihtimallerinin bulunması  Gerek öğretmenin gerekse öğrencinin zayıf noktalarının teşhis etmenin güç olması  Sınavda sınırlı soru sorulmasından dolayı öğrencinin bir konu hakkındaki bilgi ve anlayışının ancak bir parçası hakkında bilgi elde edilmesi olasılığının var olması

Yazılı Sınav Tipinin Üstün Yönleri  Tarafsızdır. Her öğrenci aynı soruları çözer.  Zaman bakımından adildir.  Öğrenci hakkında daha ayrıntılı fikir verir.  Öğretmenin yardım amaçlı müdahelelerde bulunmasını önler.  Öğretmenin öğretim yeterliliğini yeter derecede ölçmeye yardım eder.  Koruma veya iltimas hakkını ortadan kaldırır.  Sınav sonuçlarını herkesin görmesini mümkün kılar.  Soruları incelemeden geçirmek ve sınavdan sonra öğrencilerin başardıkları ya da başaramadıkları soruları da ayrıca incelemek suretiyle, hangi soruların kolay ve hangilerinin zor olduğunu tayin etmek mümkündür.

Yazılı Sınav Sisteminin İyileştirilmesi İçin Öneriler  Öğretmen ölçütleri iyi incelemelidir.  Öğretmen genel yöntemleri bilmelidir: – Sınav amacının belirlenmesi – Sınava konulacak ders programının maddelerini seçme – Seçilen maddeleri sınav biçimine sokma – Sınavın uzunluğunu belirleme – Sınava girecek maddeleri bir plana göre düzenleme – Mümkün olan durumlarda aynı sınav için bir kaç takım soru seti hazırlama – Sınavın genel biçiminin hazırlanmasında özen gösterme – Cevap anahtarı hazırlama – Ölçmeye yönelik kurallar belirlemek  Öğretmen soru tipleri ve iyi bir sorunun özellikleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır.  Öğretmen, öğrencilerin cevaplarını değerlendirmede ölçü ve normlara özen göstermelidir.

Sözlü Sınav  6-12 kişilik sınıflar için önerilebilecek yanları vardır.  Yanlış bir düşünce ya da kanaat edinildiğinde bunu hemen o anda düzeltme imkanı verir.  Cevabı verilemeyen bir soru, cevabı verilinceye kadar diğer öğrencilere dolaştırılır.  Doğru soru sorma tekniği uygulandığında, her öğrenci, sorunun kendisine geleceğini düşünerek içinden sorunun bir geçici cevabını hazırlamaya yönelir.

Sözlü Sınavın Sakıncaları  Verilen cevapların doğruluk derecesini ayrıntılı değerlendirme imkanı yoktur.  Cevaplarla öğrencinin hakiki bilgisini tam ölçmek sınırlıdır.  Öğrenciye verilen fırsat yeterli olmayabilir.  Ayrıntılı düşünmeyi ve uzun, karışık cevapları gerektiren sorularda bu yöntemi uygulamak uygun değildir.

Yazılı Ödev - Rapor  İlk planda bir ölçme-değerlendirme aracı olmaktan çok, eğitici özellikleri ağır basan birer araçtırlar.  Öğrencinin anlatmak istediklerini yazıya dökerek ifade etme olanağı verirler.  Öğrencilere ifade, çözümleme, sentez ve genelleme yeteneklerini gösterme fırsatı verirler.

Objektif Testler - 1  Geçerlilikleri ve güvenirlilikleri önceden sağlanabilir; – Bir örnekleme planına göre hazırlanır – Soru sayısının fazla olmasına elverişlidir.  Puanlama objektiftir.  Kullanışlıdırlar. (uygulama, cevaplandırma ve puanlandırma az zaman alır, ve kolaydır)

Objektif Testler - 2  İkiye ayrılırlar: – Standart testler – Objektif testler

Standart Testler - 1  Biçim bakımından esas itibari ile objektif ve normları belirlenmiştir.  Bir testin standart olarak kabul edilebilmesi için yeter derecede büyük sayıda öğrenciler üzerinde uygulanarak, belli yaş ya da sınıftaki öğrencilerin ne dereceye kadar bir başarı göstermeleri gerektiğinin ortaya konması gerekir.  Bu iş uzman, kaynak ve zaman işidir.

Standart Testler - 2  Modern eğitim kuramı, standart başarı testlerinin kullanılmasında fazla bir meşru taraf görmemektedir.  Hatta diğer standart test şekilleri bile, sınırlı olan görevleri üzerinde ayrıntılı ve inceden inceye bir araştırma yapılmadan kullanılmamalıdır.

Öğretmenlerin Kendi Sınıfları İçin Hazırladıkları Objektif Testler - 1  Her öğretmen öğrencilerinin; – Ders yılı başında ne durumda olduklarını, – Zaman geçtikçe ne kadar öğrendiklerini, – Becerileri ne derecede kazandıklarını, – Bu bilgi ve becerileri ne derecede kullanılabilir hale getirdikleri, – Öğretim amaçlarına ne kadar yaklaşılabildiğini – Eksiklerininin nerelerde ve ne ölçüde olduğunu öğrenmek ister.

Öğretmenlerin Kendi Sınıfları İçin Hazırladıkları Objektif Testler - 2  Bu bilgiler geçerlik ve güvenirliği oldukça yüksek objektif testlerle elde edilir.  Kullanılmakta olunan esse tipi sınavlar pek kullanışlı değildir.

Gözleme Dayanan Değerlendirme Araçları - 1  Bazı değerlendirme araçları, bilgi ve dersleri esas tutma yerine, değerlendirmede deneyimi esas tutmaktadırlar.

Gözleme Dayanan Değerlendirme Araçları - 2  Amaç; öğrenciye belli bir bilgi demetini vermek şeklindeki amaç değil, öğretimin amacının, öğrencinin eylem ve düşünce biçimlerinde deneyim yolu ile değişiklikler meydana getirmektir, anlayışıdır.

Gözleme Dayanan Değerlendirme Araçları - 3  Öğrencinin bir fiili ne dereceye kadar başardığını ve bu maharetten uyugulamada ne dereceye kadar bir alışkanlık halinde faydalanıldığını bildiren değerlendirme araçları geliştirilmiştir.

Gözleme Dayanan Değerlendirme Araçları - 4  Bunlar; – Jurnal yada muhtıra – Anekdot tarzında notlar – Mülakat ve danışma – Öğrencinin kendi kendisini değerlendirmesi – Öğrenci raporları

Bir Ölçme Aracının Değerini Gösteren Özellikler - 1  Geçerlik  Güvenirlik  Kullanışlılık  Objektiflik  Değerlendirme için norm ve standartların bulunması  Mükerrer ya da eşdeğerli takımların bulunması

Bir Ölçme Aracının Değerini Gösteren Özellikler - 2  Geçerlik (Validity) – Kullanılış amacına uygun olma derecesidir. Yani, fiilen ölçtüğü şeyin ölçebildiğini iddia ettiği şeye uymasıdır.

Bir Ölçme Aracının Değerini Gösteren Özellikler - 3  Güvenirlik (Reliability) – Değerlendirmek istediğini ölçmedeki istikrar ya da kesinlik derecesidir. Yani, ölçtüğü şeyi her zaman aynı emniyet derecesi ile ölçüp ölçmediği

Bir Ölçme Aracının Değerini Gösteren Özellikler - 4  Kullanışlılık – Ölçme araçlarının verilişinin, cevaplandırılış biçiminin, puanlandırılmasının, puanların yorumlandırılmasının hem kolay olması, hem az zaman alması, hem ucuza mal olması

Bir Ölçme Aracının Değerini Gösteren Özellikler - 5  Objektiflik – Çeşitli kişiler tarafından çeşitli koşullar altında puanlansa bile puanının değişmemesi

Bir Ölçme Aracının Değerini Gösteren Özellikler - 6  Değerlendirme için norm ve standartların bulunması – Norm: başarılmış ortalama bir puan – Standart: öğrencinin kendisince varılması beklenen norm üstünde bir puan

Bir Ölçme Aracının Değerini Gösteren Özellikler - 7  Mükerrer ya da eş değerli takımların bulunması – Eğer öğrencideki gelişme ve ilerleme ölçülecekse, bir ölçme aracının en az iki eş değer takımı bulunmalıdır

Ölçmenin İşlevleri  Didaktik Dışı İşlevler  Didaktik İşlevler

Didaktik Dışı İşlevler  Kalite ya da yeterlilik belgesi vermek (=kalifikasyon işlevi)  Seçme kararları (=seçim ve dağıtım işlevi)  Öğrencileri yerleştirme (=entegrasyon işlevi)  Meşruluk İşlevi

Didaktik İşlevler - 1  Öğrenciler için: – Öğrenim başarısının öğrencilere gönderilmesi – Öğrencilerin öğrenim amaçlarına yönelmeleri – Öğrencilerin eksikliklerini gidermeye çalışmaları – Öğrencilerin motive edilmeleri – Dersin kalitesi hakkında eleştiri

Didaktik İşlevler - 2  Öğretmenler için: – Öğrenim başarısının bildirilmesi – Dersin planlanması ve yapılandırılması – Dersin zamansal ve içeriksel olarak dilimlendirilmesi – Öğrenim amaçları ve içerikleri hakkında düşünceye sevketme – Öğrenim güçlüklerinin tespit edilmesi – Öğrencilerin öğrenim hazırlıklarının teşhis edilmesi – Dersin iç farklılaştırılması için dayanak noktaları elde etme

Didaktik İşlevler - 3  Başkaları için: – Dersin kalitesi hakkında bilgi – Tek tek öğrencilerin beceri durumu hakkında bilgi – Gerekli ders düzeltmeleri için bilgi

Değerlendirme Boyutları  Sistemin Değerlendirmesi mi? Öğrencinin Değerlendirilmesi mi?  Süreç Değerlendirmesi mi? Ürün Değerlendirmesi mi?  Summatif Değerlendirme mi? Formatif Değerlendirme mi?  Sınırlayıcı Değerlendirme mi? Açık Değerlendirme mi?  Ölçüte Göre Değerlendirme mi? Norma Göre Değerlendirme mi?