NESNESİNE GÖRE FİİLLER FİİLLERDE ÇATI ÖZNESİNE GÖRE FİİLLER NESNESİNE GÖRE FİİLLER ETKEN FİİLLER GEÇİŞLİ FİİLLER EDİLGEN FİİLLER GEÇİŞSİZ FİİLLER DÖNÜŞLÜ FİİLLER ETTİRGEN FİİLLER İŞTEŞ FİİLLER OLDURGAN FİİLLER

ÖZNELERİNE GÖRE FİİLLER 1- ETKEN FİİLLER : Gerçek bir özneye sahip olan yani bildirilen işin, oluşun ya da durumun belli bir özne tarafından gerçekleştirildiği fiillerdir. Annesi, bahçedeki ağacın altında babamı bekliyordu. gerçek özne yüklem Öğretmen, çalışkan öğrencilere hediye verdi. gerçek özne yüklem Kartal, serçeyi bir hamlede yakaladı. gerçek özne yüklem

Zamirler konusunu çok iyi anladım.( ben –gerçek özne) yüklem Kardeşim okulun bahçesinden bana sesleniyordu. gerçek özne yüklem Hafta sonları birçok insan balığa çıkar. gerçek özne yüklem Giderdik bir zamanlar pikniğe.( biz- gerçek özne ) yüklem NOT: Cümlede öznesi, açık özne ya da gizli özne olan ve “-l ,-n ,-ş” eklerini almayan tüm fiiller , etken çatılıdır.

(1992 - FL) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi etken çatılıdır? A) Semtimize bu yıl yeni parklar yaptırılıyor. B) Otomobilimiz on gündür boyanıyor. C) Hırsızlar, her gün birer ikişer yakalanıyor. D) Çocuklar oyun sahasının yokluğundan yakınıyor.

2- EDİLGEN FİİLLER : Gerçek öznesi olmayan fiillerdir 2- EDİLGEN FİİLLER : Gerçek öznesi olmayan fiillerdir. Bu fiillerde özne vardır; ama bu özne işi yapan değil işten etkilenen durumundadır. Bu nedenle bu özneye “sözde özne” denir. Edilgen fiiller etken fiillere getirilen “-l, -n” ekleriyle yapılır. Bu zor sorular nasıl çözülecekmiş? sözde özne yüklem Bugün uzay mekiği NASA’dan fırlatılacak. sözde özne yüklem Hasan yaramazlık yaptığı için kurstan atıldı. sözde özne yüklem Felçli hasta yıkandı.

Özneyi bulduktan sonra yükleme sorulan “kim tarafından” sorusuna “başkası” yanıtı alınabiliyorsa bu fiiller edilgen çatılı fiillerdir. Kiraz festivali için süslendi tüm sokaklar. ( kim tarafından?) yüklem sözde özne ( Başkası ) Bahçedeki ağaçlar iki ayda bir sulandı. ( kim tarafından?) sözde özne yüklem ( Başkası ) Geçen hafta kaybettiği çantası bulunmuş. ( kim tarafından?) sözde özne yüklem ( Başkası ) Hakem maça çağrıldı. ( kim tarafından?) sözde özne yüklem ( Başkası )

(2002-DPY) Aşağıdaki cümlelerden hangilerinin yüklemi edilgen çatılıdır? 1. Bütün meyveler toplandı. 2. Gömleğin rengi iyice soldu. 3. Toplantıda enerji konusu konuşuldu. 4. Araştırınca her şeyi öğrendi. A) 1 – 2 B) 1 – 3 D) 2 – 4 C) 3 – 4

3- DÖNÜŞLÜ FİİLLER : Öznenin hem işi yaptığını hem de işten etkilendiğini bildiren fiillerdir. Edilgen çatılı fiillerde olduğu gibi etken fiillere getirilen “-l, -n” ekleriyle yapılır. Ama Dönüşlü çatılı fiillerin öznesi gerçek öznedir; edilgen çatılı fiillerin öznesi sözde öznedir. Yeni ayakkabısını giyinmiş bizimki. yüklem gerçek özne Arkadaşının sözlerine kırıldı. ( 0 – gerçek özne ) yüklem Dışarı çıkmak için hazırlandı. ( 0 – gerçek özne ) yüklem

Çocuk üşüdüğü için babasına sarılmış. gerçek özne yüklem Fatma çıkmadan önce aynanın önünde tarandı. gerçek özne yüklem Öğrenci birden çocuğun üzerine atıldı. gerçek özne yüklem İşten ayrılacağım için çok üzülüyorum. ( ben – gerçek özne) yüklem NOT: 1. Öznesi gerçek özne olan “-l,-n” ekleri almayan fiiller etkendir. 2-Öznesi gerçek özne olan ve “-l,-n” ekleri alan fiiller dönüşlüdür. 3-Öznesi sözde özne olan ve “-l,-n” eklerini alan fiiller edilgendir.

(2004- Ö.O.) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem, özneye geri dönmektedir? A) Anahtarını bulabilmek için akşama kadar arandı. B) Arkadaşım bugün telefonla sürekli arandı. C) Hasta için yakınları tarafından kan arandı. D) Son baskısı da tükenen o kitap çok arandı.

4- İŞTEŞ FİİLLER : Eylemin birden fazla özne tarafından karşılıklı ya da birlikte yapıldığını anlatan fiillerdir. Fiil kök ya da gövdelerine getirilen “-ş” ekiyle yapılır ve özne gerçek öznedir. Bu konuyu geçen gün annemle de görüştük.(biz–gerçek özne) yüklem ( karşılıklı) Ayşe ve Esra yıllardır yazışıyordu. gerçek özne yüklem ( karşılıklı ) Koca koca adamlar utanmadan dövüşüyordu. gerçek özne yüklem ( karşılıklı ) Silah sesini duyan kuşlar, uçuştu. gerçek özne yüklem ( birlikte )

Kediler arka bahçede oynaşıyordu. gerçek özne yüklem ( birlikte ) Üzerimize gelen treni görünce kaçıştık. ( biz – G. özne ) yüklem ( birlikte ) NOT: Bazı fiillerde işteşlik eki bulunmaz; ama kelimenin kendi içindeki “ş” sesi kelimeye işteşlik anlamı katar. Düşman aileler sonunda barıştı. İki ülke, tam on yıl savaşmıştı. Dedemle arkadaşı, çayırda güreşti.

NOT: Bazı fiiller işteş çatılı görünmekle birlikte önceden olmayıp sonradan edinilen yetenekleri, kazanılan yeni görünümleri, bir durumdan başka bir duruma geçilmeyi anlattığı için işteş fiil değildir. Ellerim üç günde nasırlaştı. Her geçen yıl biraz daha yoksullaştık. Güneşleneceğim derken iyice esmerleştiniz. Bir fiilin işteş olabilmesi için: 1- Fiil kök ya da gövdesinin “-ş” ekini alması gerekir. 2- Eylemin en az iki kişi tarafından yapılması gerekir. 3- Eylemin karşılıklı ya da birlikte yapılması gerekir.

(2002- OKS) Türkçede kimi eylemler işteş çatılı eylem gibi görünürler ama bunlardan kimilerinde eylemin birlikte ya da karşılıklı yapılması söz konusu değildir. Bunlarda bir durumdan başka bir duruma geçiş söz konusudur. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir eylem kullanılmıştır? A) Bakım yapılan parklar güzelleşti. B) Yollar buzlanınca arabalar çarpıştı. C) Paralel olmayan çizgiler mutlaka kesişir. D) Her şey birbirine karıştı.

NESNESİNE GÖRE FİİLLER 1- GEÇİŞLİ FİİLLER : Nesne alabilen, nesneye ihtiyaç duyan fiillerdir. Hırsızlar, aradıkları tabloyu evde bulamamışlar. özne nesne yüklem Yavrucak, sabahtan akşama kadar simit satıyor. özne nesne yüklem Bu yaz Ege sahillerini dolaşacağız.( biz – özne ) nesne yüklem Dün akşam sinemada güzel bir film seyrettim.( ben – özne ) nesne yüklem

NOT: Fiilin geçişli olabilmesi için mutlaka cümle içerisinde nesne almış olmasına gerek yoktur. Nesne alabiliyor olması yeterlidir. Bütün gün şu dükkanda mı bekledin? ( sen – özne ) yüklem ( kimi? ) onu –b’li nesne Son zamanlarda gözleri iyi görüyormuş. özne yüklem ( kimi? ) onu –b’li nesne NOT: Fiilin başına “onu” kelimesini getirip okuyabiliyorsak, o fiil, geçişli demektir. ( onu ) sevdim ( kimi, neyi ?) ( onu ) yakaladım ( kimi, neyi ?) ( onu ) anladım ( kimi, neyi ?) ( onu ) kırdım ( kimi, neyi ?)

(1993- EML) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi geçişli bir fiildir? A) İki arkadaş akşama kadar durmadan çalıştılar. B) Kardeşim benimle konuştuktan sonra okula gitti. C) Çocuk, arabanın önüne aniden fırlayıverdi. D) Elindeki küçük çantayı masanın üzerine bıraktı.

2- GEÇİŞSİZ FİİLLER : Nesne alamayan, nesneye ihtiyaç duymayan fiillerdir. Bir haftadan beri işe gitmemiş. ( o – özne ) yüklem ( ne, kimi, neyi ? ) yanıt yok Bu sözlere içerdekilerin hepsi gülmüştü. özne yüklem ( ne, kimi, neyi ? ) yanıt yok Eve gelir gelmez dolaba baktı. ( o – özne ) yüklem ( ne, kimi, neyi ? ) yanıt yok

Saatin alarmı geç çaldı. özne yüklem ( kimi, neyi?) geçişsiz NOT: Fiilin başına “onu” kelimesini getirip okuyamazsak, o fiil, geçişsiz demektir. ( onu ) ağlıyor ( kimi, neyi ?) ( onu ) korkmuştu ( kimi, neyi ?) ( onu ) gelir ( kimi, neyi ?) ( onu ) sararacak ( kimi, neyi ?) NOT: Bazı fiiller, cümledeki kullanım alanlarına göre geçişli ya da geçişsiz olabilir. Saatin alarmı geç çaldı. özne yüklem ( kimi, neyi?) geçişsiz O çocuk tüm paramı çalmıştı. özne nesne yüklem ( neyi, kimi?) geçişli

(1996- DPY) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi geçişsiz fiildir? A) Cümledeki yardımcı fiilleri bulunuz. B) Çocuklar güle oynaya geliyorlar. C) Dağılmış oyuncaklarını topluyordu. D) Evin kapısını değiştirmişler.

3- ETTİRGEN FİİLLER :Geçişli fiillerin geçişlilik derecesinin arttırılmasına denir. Fiil kök ya da gövdelerine getirilen “-r, -t, -tır…-dır…” ekleriyle yapılır Masanın üstündeki kitabı aldı. ( o – özne ) nesne yüklem ( kimi, neyi ? ) geçişli Masanın üstündeki kitabı aldırdı.( o – özne ) nesne yüklem ( kimi, neyi ? ) geçişli-ettirgen Büyükbabası yumurtaları pazarda sattı. özne nesne yüklem ( kimi, neyi ? ) geçişli Büyükbabası yumurtaları pazarda sattırdı. özne nesne yüklem ( kimi, neyi ? ) geçişli-ettirgen

4- OLDURGAN FİİLLER :Geçişsiz fiillerin, geçişli yapılmasına denir. Fiil kök ya da gövdelerine getirilen “-r, -t, -tır…-dır…” ekleriyle yapılır Yorulduğu için erkenden uyudu. ( o – özne ) yüklem ( kimi, neyi ? ) yanıt yok - geçişsiz Yorulduğu için erkenden uyuttu. ( o – özne ) yüklem ( kimi, neyi ? ) onu – geçişli -oldurgan Şeker vermeyince çocuk ağladı. özne yüklem ( kimi, neyi ? ) yanıt yok - geçişsiz Şeker vermeyince çocuğu ağlattı. ( o – özne ) yüklem ( kimi, neyi ? ) çocuğu– geçişli -oldurgan

1. Sandalyeye zorla oturttu. 2. Arabayı istemeden durdurdu. 3 1. Sandalyeye zorla oturttu. 2. Arabayı istemeden durdurdu. 3. Pencereyi sonuna kadar açtırdı. 4. Babasını yanına çağırttı. Numaralı cümlelerden hangilerinin yüklemi oldurgan çatılıdır? A) 1 – 4 B) 2 – 4 C) 1 – 2 D) 3 – 4

YANLIŞ

TEBRİKLER

SBS’DE BAŞARILAR ALAATTİN KAYNAR