Ergen Sporcuların Karakteristik Özellikleri ve Yaklaşım Tarzları ÖMER ATEŞ SPOR PSİKOLOJİSİ MENTÖRÜ www.maksimumperformans.com

Anna Freud’un (çocuk psikanalizinin ilk ve önde gelen uygulayıcılarındandır) dediği gibi ‘Ergenliğin normalliği, anormalliğidir’.

Spor Eğitimi NE & NE Zaman* Temel Eğitim Antrenmanı Öğrenme Öğrenmenin Antrenmanı Yarışmanın Antrenmanı Kazanmanın Antrenmanı *Pierre Trudel, Coaches’ learning pathways: A Canadian perspective, 2007 ICCE Global Coach Conference, Beijing

Spor Eğitimi NE & NE Zaman* Topluluk Sporu Temel Atılması Yarışma Antrenmanı Öğrenme Başlama Öğrenmenin Antrenmanı Gelişme Yarışmanın Antrenmanı Yüksek Performans Kazanmanın Antrenmanı *Pierre Trudel, Coaches’ learning pathways: A Canadian perspective, 2007 ICCE Global Coach Conference, Beijing

İNSAN GELİŞİMİNDE TEMEL AŞAMALAR Fiziksel (boyca, bedence) Cinsel Fizyolojik (hormonal) Duygusal Sosyal Zihinsel Ahlaki Kişilik

Bedensel, zihinsel,cinsel, sosyal, hormonel ve kişisel olarak gelişirken kendisinden beklentileri olan sporcu ergenin yaşadığı en zor süreç nedir

U Y M

UYUM SÜRECİNDE YAŞANAN PSİKOLOJİK ETKENLER Kaygı Korku

KAYGI Tedirgin edici bir duygu veya mantıksız korku olarak ifade edilir. Kaygı kısa süreli veya uzun süreli olabilir. Kaynağı bilinmeyebilir. Kaygı gerçekleşmemiş bir olay hakkında yoğunlaşmadır. Kaygı bazı kişilerde devamlılık gösterir.

KORKU İnsanın içini daraltan bir takım tehdit hissidir. Korku kaygıdan daha kısa sürelidir fakat daha şiddetlidir. Korkunun kaynağı bilinebilir ama kaygının bilinmeyebilir.

KAYGI VE KORKUNUN SEBEBLERİ Okul ve sporda beklenen başarıyı gösterememesi Fiziksel gelişimle ilgili problemler Cinsellikle ilgili gelişimler Ailede ve sosyal çevresinde yaşadığı problemler.

ERGEN DUYGULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ Ergen çevresel koşullar, değişen yaşla birlikte duygularını ifade etme şekilleri değişir. Mesela, çocukluk dönemi ile ergenlik dönemi arasında belirli duygusal farklar belirmektedir. Çocuklar öfke,sevinç ve kızgınlık gibi duyguları daha açık şekilde ifade ederler. Oysaki ergen bu duyguları gizleyebilir.

ERGEN DUYGULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ Duyguların yoğunluğunda artış: Kızgınlık, öfke,sevinç ve korku gibi duygularda yoğunlaşma olur. Duyguların istikrarsızlığı: Ergen aynı olaya bir gün farklı diğer gün farklı tepki geliştirebilir. Aşık olma: Ergenlikte karşı cins tarafından beğenilme isteği had safhadadır.

ERGEN DUYGULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ Çekingenlik: Özellikle vücutlarındaki ani veya geç değişikliklerden dolayı vücutlarını göstermek istememeleri en önemli unsurlardandır. Baskıcı aile tarafından yetiştirilen çocuklarda çekingenlik kalıcı bir özellik gösterir. Aşırı hayal kurma: Biyolojik-cinsel ve zihinsel gelişmeyle birlikte ergen karşı cinsle ilgili, geleceğiyle veya herhangi bir isteğiyle ilgili hayaller kurabilir.

ERGEN DUYGULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ Çabuk heyecanlanma: Ergen duygularını kontrol etmekte zorluk çeker çünkü heyecan dengesi tam anlamıyla oturmamıştır.

DAVRANIŞ TARZI Ergeni dinleyin ve anlamaya çalışın Olumlu olumsuz tüm duyguları onlarla paylaşın Yeteneklerini ortaya çıkarması konusunda destek olun Ergeni başka biriyle asla kıyaslamayın.

DAVRANIŞ TARZI Alacağınız kararlarda onların düşüncelerini alın Ergeni başkalarının önünde asla eleştirilmeyin Ergenin ani duygusal hareketlerine karşı ters tepkilerde bulunmak onu kaybetmemize sebep olabilir.

DAVRANIŞ TARZI Yaşamı ve giyimi ilgili aldığı kararları eleştirmeden önce düşüncelerini alın ve kibarca yorumunuzu yapın Güven verin Ergeni kendi gençlik yıllarınızla kıyaslamayın.

İYİ DİNLEYİCİ Susar Konuşanı rahatlatır Dinlemek istediğini gösterir Empati kurar Soru sorar Yargılayıcı değildir Dinlediklerini yansıtır

SPORCULARIN TANINMASI GEREKEN YÖNLERİ Fiziksel özellikleri Sosyal çevresi Sağlık durumu İlgi alanları Kişilikleri Başarıları Benlik algısı Sosyal destek Yetenekleri

SPOR NE İÇİN? Eğlenmek amacıyla Becerilerini geliştirmek Mücadeleden haz alma İyi olduğu alanda kendini göstermek Vücudunu şekle sokmak

GENÇLERİN SPORA KATILIM SEBEBLERİ Mücadelede meydan okumak Takımın bir parçası olmak Kazanmak Dereceye girmek. Egzersiz yapmak.

ÇOCUKLARDA REKABET ANLAYIŞI VE TUTUMLARI. Araştırmacı spor psikologları çocukların ergenlik döneminde rekabete dayalı sporlarda belirli sabit tutumlar geliştirdiklerini tespit etmişlerdir. Neden bazı çocuklar maç kaybettikleri zaman diğerlerinden daha fazla üzülür?

ÇOCUKLARDA REKABET ANLAYIŞI VE TUTUMLARI. Bunun sebebi çocuğun rekabetçi yönelimine bağlıdır. Bu yönelim gencin mücadele ederken neye odaklandığını açıklar

ÇOCUKLARDA REKABET ANLAYIŞI VE TUTUMLARI. Sporcular mücadele ederken iki ana unsura yönelirler. Sonuca yönelim (ego orientation). Beceriye yönelim (task orientation).

SONUCA YÖNELİM Sonuca odaklı sporcu... Her zaman kendilerini başkalarıyla kıyaslarlar. Devamlı kazanarak ve başarılı olarak egolarını tatmin etmek isterler.

SONUCA YÖNELİM Kazanmak ve iyi olmak önemlidir çünkü bu onları mutlu eder. Kaybetmekten kaçınırlar çünkü bu onların başarılı olma imajlarını zedeler.

BECERİ YÖNELİMLİ Beceri yönelimli sporcu çok iyi olmak ister. Yaptıkları sporla ilgili becerilerini devamlı geliştirirler ve olabildiğince iyi olmaya çalışırlar.

BECERİYE YÖNELİM Maçın sonucu önemli olsa da daha çok gösterdikleri performans ve becerilerinin ne kadar geliştirdiklerini değerlendirirler. Bu tür sporcular kötü oynayıp maçı kazansalar bile fazla mutlu olmazlar.

ÇOCUKLARDA REKABET ANLAYIŞI VE TUTUMLARI. Kişi bu iki yönelim ede (sonuca ve beceriye) sahip olabilir mi?

Spor psikologları bu iki özelliğin sporcularda az veya fazla mevcut olabileceğini ifade etmiştir.

ÇOCUKLARDA REKABET ANLAYIŞI VE TUTUMLARI. Yüksek derecede sonuca ve beceriye yönelimli sporcular... Son derece mücadeleci. İyi sonuç elde etmek ve yeteneklerini geliştirmek isterler. Bu tür sporcular müsabakalarda becerilerini test ederler.

ÇOCUKLAR NİÇİN SPORU BIRAKIRLAR? Stres Yeni becerileri öğrenememek Haz alamamak Yakın bağlar kuramamak Heyecanı kaybetmek Egzersizin yetersizliği Aşırı eleştiri ve bağırma

GENÇ SPORCULARIN İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASI ANTRENÖRÜN YAKLAŞIMI YENİ BECERİLERİN ÖĞRENİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ. HAREKETLERİN İYİ GÖSTERİLMESİ, OLUMLU GERİ BİLDİRİM, YAPTIKLARI DOĞRU ŞEYLERİ SÖYLEME VE TEŞVİK ETME. EĞLENMEK AKTİF ANTREMAN UYGULAMAK, ŞAKALAŞMAK VE OLUMSUZ TAVIRLAR TAKINMAMAK. OYUNLA ÖĞRETMEK

GENÇ SPORCULARIN İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASI Antrenörün yaklaşımı Yakınlaşma, kaynaşma Bazı organizasyonlar yapmak. Mesela yaş günü partisi, sinemaya gitme veya beraber yemek yemek. Heyecan Hareketi kısa ve öz bir şekilde açıklamak. Antrenmanları maç havasında yapmak.

GENÇ SPORCULARIN İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASI Antrenörün yaklaşımı Egzersiz ve Fitness Organize, planlı ve amaçlı programların uygulanması. Mücadele ve kazanma Çocuklara kazanmanın sadece başkalarını yenmek olmadığını açıklamak ve kendilerini geliştirmelerini ve hedeflerine ulaşmalarını teşvik etmek.

SPORCULARIN VELİLERİYLE ORTAK ÇALIŞMA Hiç velilere kendi ve takım hedeflerinizi açıkladınız mı? Velilerden beklentileriniz ve istekleriniz neler?

ANNE-BABANIN SORUMLULUKLARI Çocuklarınızı spora teşvik etmek Kesinlikle baskı yapmamak Çocuğun yaptığı spordan beklentilerinin ne olduğunu bilmek Spordan ayrılıp ayrılmama kararını çocuğa bırakma

ANNE-BABANIN SORUMLULUKLARI Çocuklarının ne zaman fiziksel ve zihinsel olarak hazır olup oynadığını gözlemlemek. Çocuklarına gerçekçi performans hedefler seçmesi konusunda yardımcı olmak. Çocuklarına spordan elde edebilecekleri derslerin neler olduğunu göstermek.

ANNE-BABANIN SORUMLULUKLARI Çocuklarına gerektiği yerde disiplinli olmasını öğretmek. Çocuklarının her hangi bir sağlık problemi varsa antrenörünü bilgilendirmek. Antrenörüyle iletişimde olmak.

ANNE-BABANIN SORUMLULUKLARI Çocuğunuzun takımını devamlı desteklemek. Duygularını kontrol etmek. Gerektiğinde antrenörlere yardımcı olmak.

ANNE-BABA VE HATALI DAVRANIŞLAR Antrenöre işini öğretmeye çalışmak Antrenöre, hakemlere, sporculara ve kendi çocuklarına ithamlarda bulunmak. Maç sırasında çocuğuna taktik vermek.

Anne-baba ve antrenörlerin ortak tavırları Çocuk için spor oyun demektir. Anne-babanın çocuklarının bütün müsabakalarını izlemesi genellikle olumlu karşılanmamalı. Spora yatkın olan anne babanın çocuğu spora yatkın olmayabilir. Şampiyon olamayan kaybeden çocuklarda başarılı sayılmalıdırlar.

14 VE 18 YAŞLAR ARASINDAKİ ÇOCUKLARDA EFOR KAVRAMINDAKİ FARKLILIKLAR. Daha mantıklı yaklaşımlarda bulunabilirler Hedef koymaya daha yatkındırlar Daha agresiftirler Performanslarında ani iniş-çıkışlar olur Daha çok kazanmaya odaklıdırlar.

14 VE 18 YAŞLAR ARASINDAKİ ÇOCUKLARDA EFOR KAVRAMINDAKİ FARKLILIKLAR. Model aldıkları oyuncular vardır Futbola karşı artık bir tutku oluşmuştur Temel beceriler gelişmiştir bu becerileri geliştirmek isterler

14 VE 18 YAŞLAR ARASINDAKİ ÇOCUKLARDA EFOR KAVRAMINDAKİ FARKLILIKLAR. Spor psikologları derki.... Antrenörler, anne-babalar ve çocuklarla yakın iletişimde olmalıdırlar. Olumlu geri bildirimler çok etkilidir. Mümkün olduğunca cezalandırılmadan kaçınılmalıdır....

ERGEN SPORCULARIN ÖZGÜVEN GELİŞİMİ Limiti koyan zihindir. Zihin bir şeyi yapabileceğini kestirebildiği kadar başarılı olur. Yüzde yüz inandığın sürece kesin başarılı olursun. Arnold Schwanzenger

ERGEN SPORCULARIN ÖZGÜVEN GELİŞİMİ Özgüven kişinin herhangi bir şeyi yapabileceğine olan inançlar bütünüdür

ÖZGÜVENİ NELER AZALTIR Olumsuz düşünceler Stres Devamlı alınan başarısız sonuçlar Aşırı eleştiri

ÖZGÜVENİ NASIL ARTIRIRIZ Gençlere olumlu düşünmeyi ve olmayı öğretin. Ulaşabilecekleri biraz zor hedeflere yöneltin Geçmişteki başarılarını hatırlatın Maçlara iyi hazırlanmalarını sağlayın. Belirli yerlere motive edici yazılar asın.

Çocuk nasıl öğrenir? Kendisi yaparken deneme yanılma yoluyla (yürüme, bisiklet sürme, raket kullanma..) Yaşayarak, sürecin içinde (konuşma, görgü kuralları..) Yetişkinleri gözlemleyerek (öfke, korku, çekingenlik..)

KAYGILANMAYACAK KADAR BÜYÜK, KIZMAYACAK KADAR SOYLU, KORKMAYACAK KADAR GÜÇLÜ, ÜZÜLMEYECEK KADAR TUTARLI OL. JAMES WOODEN

KAYNAKLAR Foundations of sport& exercise psychology R.S. Weinberg, D. Gould Sporda psikolojik destek Cengiz Karagözoğlu Ergen ve ruh sağlığı Prof.Dr. Z. Bengi Semerci Ergenlik psikolojisi Prof.Dr. Adnan Kulaksızoğlu How children become competitive Murphy,1999 Coaches guide to sport psychology Rainer Martins

KATILIMINIZDAN DOLAYI TEŞEKKÜRLER ÖMER ATEŞ SPOR PSİKOLOJİSİ MENTÖRÜ www.maksimumperformans.com 0539 477 27 06