حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى قَالَ: Geçen haftanın ödevi İbn Mâce 2340 nolu hadis İbn Mâce 2341 nolu hadis حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ رَبِّهِ بْنُ خَالِدٍ النُّمَيْرِيُّ أَبُو الْمُغَلِّسِ قَالَ: مَعْمَرٌ، حَدَّثَنَا حَدَّثَنَا فُضَيْلُ بْنُ سُلَيْمَانَ قَالَ: عَبْدُ الرَّزَّاقِ قَالَ: أَنْبَأَنَا حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ قَالَ: عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ، حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ يَحْيَى بْنِ الْوَلِيدِ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَضَى أَنْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَا ضَرَرَ وَلَا ضِرَارَ

Hadis Usûlü 7. Ders (9. hafta) RAVİNİN VASIFLARI RAVİNİN KUSURLARI Yrd. Doç. Dr. Ali KUZUDİŞLİ

RAVİNİN VASIFLARI Bir ravinin rivayetinin kabul edilebilmesi için onda iki sıfat mutlaka bulunmalıdır: Adalet ve zabt. A. Adalet: Ravinin doğruluğu ve dürüstlüğü anlamına gelmektedir. Adalet sahibi raviye adl veya adil denir. Bir ravinin adil sayılabilmesi için birçok şart ileri sürülmüştür; fakat onların ortak noktası, doğru sözlü olduğuna güvenilen biri olmasıdır.

Bir ravinin adil kabul edilebilmesi için ileri sürülen en önemli şartlar şunlardır: Müslüman olmak Fasık olmamak: Fasık, haram fiilleri yapmada ısrar eden kişi anlamına gelmektedir. Fasık kişi, bu vasfı nedeniyle cerh edilmiştir. Büluğ çağına girmiş olmak. Sahabeden olan ravilerde bu şart aranmamıştır. Kişinin saygınlığını yitirmesine neden olan davranışlarının olmaması (Murûet sahibi olması).

B. Zabt: Ravinin elde ettiği hadisi iyi koruması anlamına gelmektedir B. Zabt: Ravinin elde ettiği hadisi iyi koruması anlamına gelmektedir. Eğer hafızasından rivayet ediyorsa, rivayeti karıştırmaksızın rivayet etmeli, yazılı rivayet ediyorsa, yazarken ve okurken titiz davranmalıdır. Adalet ve zabt vasıflarını taşıyan ravi, sika (ثقة) kabul edilir. Sika ravilerin diğer raviler hakkındaki değerlendirmeleri de kıymetlidir.

RAVİNİN KUSURLARI Ravi, adalet ve zabtındaki bazı kusurlarından dolayı sikalığını kaybedebilir. Ravinin adaletiyle ilgili başlıca kusurlar: Kizbu’r-ravi: Ravinin Hz. Peygamber hakkında yalan söylemesi, yani hadis uydurmasıdır. Bu kusura sahip biri, hiçbir zaman sika kabul edilmez. İttihamu’r-ravi bi’l-kizb: Ravinin hadis rivayetinde olmasa da çeşitli konularda yalan söylemesidir. Fisku’r-ravi: Ravinin günah işlemede ısrar eden biri olmasıdır.

Bid’atü’r-ravi: Ravinin, Kur’an’a ve Sünnet’e uygun görülmeyen inanç ve ameller üzere olmasıdır. Ehl-i sünnete mensup olmayan kimselerin rivayeti, ancak ravinin mezhep taassubu olmaması şartıyla kabul edilmiştir. Cehaletü’r-ravi: Ravinin hadis ehlince bilinen, tanınan kimse olmamasıdır. Böyle kimseler meçhul olarak adlandırılır.

Zabt sıfatıyla ilgili kusurlar: Fuhşu’l-galat: Ravinin, hadis rivayetinde çok hata yapmasıdır. Fartu’l-gaflet: Ravinin hadis rivayetinde titiz olmaması, dikkatli olmamasıdır. Vehim: Ravinin hadis rivayetinde çok tereddüt etmesidir. Muhalefetü’s-Sikât: Bir ravinin sıkça sika ravilere ters düşmesidir. Sûu’l-hıfz: Ravinin hafızasının kötü olması, sıkça unutması veya karıştırmasıdır.

RAVİ TENKİDİ (الجرح والتعديل) İsnadın yaygınlaşmasıyla beraber, senette yer alan ravilerle ilgili değerlendirmeler başlamıştır. Hicri ikinci asırda ravilerin cerh ve tadili yaygınlaşmış, üçüncü asırdan itibaren ravilerin adl ve zabtı hakkında bilgi veren kitaplar yazılmıştır. Bu eserlerden bazıları şunlardır: İbn Sa’d (ö. 230), et-Tabakâtü’l-Kübrâ Buhârî (ö. 256), et-Tarihu’l-Kebîr İbn Ebî Hatim (ö. 327), Kitâbü’l-cerh ve’t-ta’dîl

Cerh ve tadilde bulunan münekkitler, tenkitteki tutumlarına göre gruplara ayrılmıştır. Cerh ve tadilde sıkı davrananlara müteşeddid denilmiştir. Örnek: Yahya b. Maîn. Orta yol tutanlara mütedil denilmiştir. Örnek: Buhâri, Ahmed b. Hanbel. Çok hoşgörülü davranan kimselere mütesahil denilmiştir. Örnek: Tirmizî, Beyhakî.

A. Güvenilir Olması Açısından Raviler Güvenilir (sika) raviler: Adil ve ehli zabt olanlardır. Zayıf raviler: Ravi adalet ve zabt yönünden kusuru varsa durumu araştırılır. Bunlar tamamen raviyi terk etmeyi gerektirmeyecek türden ise bunlar şevahit amaçlı kullanılabilir. Zayıf ravilerin rivayetleri hüküm içermeyen ahlak ve züht vb. konularda kullanılmıştır. Metruk raviler: Adalet ve zabtında ağır kusurlar bulunması nedeniyle rivayetleri terk edilen ravilerdir.

B. Tenkit Lafızlarından Bazıları Güvenilir (sika) raviler için: (أوثق الناس ؛ أثبت الناس ؛ إمام في الحديث ؛ ثقة ؛ صدوق) Zayıf raviler için: (يكتب حديثه ؛ ليس بالقوي ؛ فيه لين ) Metruk raviler için: (كذاب ؛ دجال ؛ يضع الحديث ؛ متروك الحديث)

RAVİNİN TABAKALARI Birbirine yakın yaşta olan ravilerin oluşturduğu her bir gruba tabaka adı verilmiştir. Aynı tabakada yer alan raviler genelde aynı hocalardan istifade etmiş ve aynı öğrencilere nakilde bulunmuşlardır. Raviler, üçüncü asrın sonuna kadar beş tabakaya ayrılmıştır. Sahabe: Hicri 1-110 Tabiîn: 110-180 Tebeü’t-tabiîn: 180-220 Sonrakiler: 220-260 Daha sonrakiler: 260-300

A. Sahabe Hadis alimlerine göre Müslüman olarak Hz. Peygamber’i gören ve bu imanla yaşayıp ölen kimsedir. Bir kimsenin sahabi olup olmadığı dört yoldan biriyle sabit olur: Tevatür yoluyla: Dört halifenin sahabiliği gibi. Meşhur olarak bilinmekle: Dımam b. Sa’lebe’nin, kendi kabilesinin temsilcisi olarak Medine’ye gelmiş olması meşhur haberinden, onun sahabi olduğu bilinmektedir. Bir başka sahabinin bildirmesiyle: Hümame b. Ebî Hümame’nin sahabi olduğunu Ebû Musa el- Eş’arî bildirmiştir.

1. Rivayetleri açısından sahabe Müksirûn: Çok hadis rivayet eden sahabe: Ebû Hüreyre : Ortalama 5300 Abdullah b. Ömer : Ortalama 2600 Enes b. Malik : Ortalama 2200 Aişe bt. Ebî Bekir : Ortalama 2200 Abdullah b. Abbas : Ortalama 1600 Cabir b. Abdillah : Ortalama 1500 Ebû Saîd el-Hudrî : Ortalama 1100

2. Adaleti açısından sahabe Muhaddisler, sahabeyi cerhin dışında tutmuşlar, onların tümünü adil kabul etmişlerdir. Sahabenin isim vermeksizin birbirinden nakletmeleri sahih sayılmıştır. Sahabe bazen birbirinin nakillerini düzeltmiş veya tenkit etmişlerdir.

B. Tabiûn Sahabeyi gören Müslüman kimselere tabiûn denir. Tabiûn, hadislerin yazılmasında, hadis uydurma faaliyetlerine karşı isnat faaliyetinin yerleşmesinde, ravilerin tenkidinde gerekli görülen ilk kuralların oluşmasında öncülük etmiş ikinci nesildir. Hadislerin tedvini ve kısmen tasnifi de yine onların öncülüğünde gerçekleşmiştir. Hadis ilminde meşhur olmuş bazı tabiûnun isimleri şunlardır: Saîd b. Müseyyib, Ubeydullah b. Utbe, Urve b. Zübeyr. Muhadramûn: Hz. Peygamber’in sağlığında Müslüman olmuş fakat onu görememiş kimselere denir.

C. Tebeü’t-tabiîn Tabiûndan sonra gelen nesle denir. Tabiûn döneminde başlatılan yazılı rivayet, isnat faaliyeti ve ravilerin tenkidi konularında konulan kurallar geliştirilmiştir. Hadis ilminde bilinen Tebeü’t-tabînden bazıları şunlardır: Ma’mer b. Raşid, Malik b. Enes, İbn Cüreyc.

Ravinin Kaynakları Ravilerin hadis rivayetlerine ehliyetleri açısından araştırılması sahabe döneminden itibaren başlamıştır. Bu alanda eserlerin ortaya çıkması ise üçüncü yüzyılda mümkün olmuştur. Örneğin: İbn Sa’d : et-Tabakâtü’l-kübrâ Buhârî : Et-Tarîhu’l-Kebîr İbn Ebî Hatim : el-Cerh ve’t-Ta’dîl

9. Hafta dersinin sonu İsmail Lütfi Çakan’ın Hadis Edebiyatı adlı kitabından Buhârî’nin et-Tarîhu’l-Kebîr adlı kitabı hakkında verilen bilgileri inceleyiniz. Buhârî’nin et-Tarîhu’l-Kebîr adlı kitabından Muhammed b. Müslim b. Şihâb ez-Zührî (ö. 124) hakkında verilen bilgileri inceleyerek cerh ve tadil lafızlarından hangilerinin kullanıldığını tespit ediniz. (Gümüşhane Ktp. Tasnif no: 922.973/BUH.T).

9. Hafta dersinin sonu Aşağıdaki hadisi ezberleyiniz. ...مَنْ سَلَكَ طَرِيقًا يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلْمًا، سَهَّلَ اللهُ لَهُ بِهِ طَرِيقًا إِلَى الْجَنَّةِ (İbn Hanbel, Müsned, c. 12, s. 393, hds.no. 7427.) Yukarıdaki hadisi kaynağından bularak, onun senedini ve hadisle ilgili dipnotlarda yer alan bilgileri inceleyiniz.