MESİR SÜRÜCÜ KURSU İLKYARDIM

MESİR SÜRÜCÜ KURSU İLKYARDIM:Ani olarak hastalanan yada kazaya uğrayan kimseye tıbbi tedavisi yapılana kadar olay yerinde yapılan hayat kurtarıcı girişimlerdir.

İLKYARDIM İle acİl tedavİ arasındakİ farklar Sağlık personeli olunması gerekmez. İlkyardım eğitimi almış herkes tarafından yapılır. Olay yerinde yapılır. Geçici olarak yapılır. ACİL TEDAVİ Sağlık personeli tarafından yapılır. Tıbbi malzeme kullanılır. Sağlık kurumlarında yapılır. Yapılan işlen tıbbidir.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU İLKYARDIMIN AMAÇLARI Yaralının durumunu kontrol altına almak Yaşamı kurtarmak Sakatlığı engellemek

HABERLEŞME MERKEZLERİ MESİR SÜRÜCÜ KURSU HABERLEŞME MERKEZLERİ Acil yardım :112 112’yi ararken dikkat edilecek hususlar: Açık ve net adres Kazanın zamanı, çeşidi, oluş şekli Yaralıların sayısı ve durumları Haberleşmeyi sağlayanın kimliği

İLKYARDIMCININ MÜDAHALE İLE İLGİLİ YAPMASI GEREKENLER Yaralıların durumlarını değerlendirerek hayati bulgulara bakmak Yaralıları sıcak tutmak Yaralıların durumlarının kötüye gitmesini engellemek Yardımcı olabilecek kişileri organize etmek 112’yi aramak Mümkünse yaralıyı yerinden kıpırdatmamak

İLKYARDIMCININ ÖZELLİKLERİ MESİR SÜRÜCÜ KURSU İLKYARDIMCININ ÖZELLİKLERİ Kendine güven duymalı Pratik olmalı Güvenliği riske atmamalı Yaralıyı iyi değerlendirmeli Sakin olmalı, panik yapmamalı Elindeki malzemeyi iyi kullanmalı Yaralıya moral vermeli

HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ Sağlık kuruluşunu aramak İlkyardım yapmak Ambulans ekibinin yaptıkları Hastane acil servisinde yapılanlar 1 2 3 4

HASTA-YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

İNSAN VÜCUDU GENEL YAPISI Hücre: en küçük yapı taşıdır. Vücut için gerekli gaz alışverişini sağlar. Doku: hücreler topluluğudur. Vücudun canlılık fonksiyonunu yerine getirir. Organ: dokuların birleşmesiyle oluşur. Sistem: organların bileşmesiyle oluşur.

DOLAŞIM SİSTEMİ KALP – KAN – DAMAR KALP Kalp atım sayıları: Yetişkin (dk): 60-80 veya 100 Çocuk (dk): 80-100 Bebekler (dk): 100-120

DAMARLAR Atardamarlar: Temiz kan taşır. Toplar damar: Kirli kan taşır. Kılcal damarlar: Atardamarların en ince dalıdır KAN İnsan vücudunda 5-7 litre kan vardır. Vücut ağırlığının ortalama 1/13’ü kandır.

SOLUNUM SİSTEMİ Solunum sayısı: Yetişkin (dk): 12-20 Çocuk (dk): 20-25 BURUN – YUTAK – GIRTLAK - SOLUK BORUSU – AKCİĞER Solunum sayısı: Yetişkin (dk): 12-20 Çocuk (dk): 20-25 Bebek (dk): 25-40

HASTA VE YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI MESİR SÜRÜCÜ KURSU HASTA VE YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI 1)Bilincin değerlendirilmesi : Önce sese tepki verip verilmediğine bakılır. Sese tepki veriyorsa vücuduna dokunularak tepki vermesine bakılır. 1. derece bilinç kaybı : söze ve gürültüye tepki 2. derece bilinç kaybı : ağrılı uyarılara tepki 3. derece bilinç kaybı: tepkisiz

Solunumun değerlendirilmesi: İlk yapılması gereken hava yolunun kapalı olup olmadığını kontrol etmektir.

SOLUĞUN DURMASINI TANIMA: MESİR SÜRÜCÜ KURSU SOLUĞUN DURMASINI TANIMA: Yaralının karın ve göğüs hareketi incelir Beyaz gözlük camı veya ayna ağız ve buruna yaklaştırılır buğulanma olup olmadığı kontrol edilir.BAK İlk yardımcı kulağını kazazedenin ağzına ve burnuna, yaklaştırarak soluk sesini dinler.DİNLE Elin üzeri veya işaret parmağı ıslatılarak yaralının ağız ve burnuna yaklaştırılır; ısınmış havanın gelip gelmediğine bakılır.HİSSET

OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İşaret verilerek araç sağa durdurulur. Dörtlü acil uyarı ışıkları yakılır. Kaza yerine en az 150 m’den görülebilecek şekilde reflektör veya ışıklı cihaz yerleştirilir. Taş, ağaç dalı, lastik konulmaz. Böylece zincirleme kazalar önlenmiş olur.

KAZAYLA KARŞILAŞAN SÜRÜCÜ MESİR SÜRÜCÜ KURSU KAZAYLA KARŞILAŞAN SÜRÜCÜ **Başka bir kazaya sebep olmamak için aracı güvenli bir yere çekerek kaza yerinde işaretlendirme yapmalıdır. **Araç içindeki kazazedeyi en az 3 ilk yardımcı ile çıkarmalı ve varsa sedye tercih etmelidir **Araçta yangın varsa tek ilk yardımcı ile çıkartılabilir.Aracın devrilme ihtimali varsa araç önce sabitlenip daha sonra kazazede çıkartılmalıdır. **Kazazede çıkartılırken omur ekseninin düz olmasına dikkat edilmelidir.

İLK YARDIM ÇANTASINDA BULUNDURULMASI GEREKEN MALZEMELER VE MİKTARI MESİR SÜRÜCÜ KURSU 3 Adet üçgen sargı bezi: Kırık , çıkık ve burkulmalarda kolu askıya almak için 2 Adet büyük sargı bezi: Yaraları sarmak için 50’lik bir kutu gaz bezi: Yaraları kapatmak için

MESİR SÜRÜCÜ KURSU 1 Adet küçük makas:Çamaşırları kesmek için 1 Adet esmark bandajı: Çıkık ve kanamada 1 Adet turnike: Kanamayı durdurmak için 10 Adet yara bandı:Küçük yaralanmalarda 1 Adet aliminyum yanık örtüsü

1 Adet antiseptik solüsyon: Yaraları temizlemek için 1 Adet flaster gazlı bezi: Sargıyı sabitlemek için 10 Adet çengelli iğne:Turnike kağdını yakaya tutturmak için 1 adet el feneri

SOLUNUM ZORLUĞU VE DURMA NEDENLERİ: MESİR SÜRÜCÜ KURSU SOLUNUM DURMASI SOLUNUM ZORLUĞU VE DURMA NEDENLERİ: Soluk yolunun yabancı cisimlerle tıkanması Kaburga kemiğinin kırılması Çok fazla kan kaybı Göğüs kafesinin sıkışması Zehirli gazların solunması Boğulma Dilin geriye gelerek soluk yolunun tıkanması Yüksek doz uyuşturucu kullanımı

MESİR SÜRÜCÜ KURSU SOLUNUM ZORLUĞU VE DURMA BELİRTİLERİ Baş dönmesi Süratli ve dengesiz nabız atışı Bilinç kaybı, konuşamama Boyun damarlarında şişme, elin boğaza gitmesi Yüzde kızarma, dudaklarda morarma

KALP DURMASI MESİR SÜRÜCÜ KURSU Yetişkin bir insanın kalbi dakikada 60- 80 kez atar. Çocuklarda: 80-100 kez Bebeklerde: 100-120 kez KALP DURMASININ BELİRTİLERİ: Göz bebekleri büyür, sabitlenir Bilinç kaybolur Solunum durur Refleksler kaybolur Vücut soğur Kulakla kalp sesi duyulmaz Deri kül rengi olur ve morarır

KALP MASAJI UYGULAMASI *Kazazede sert bir yere sırt üstü yatırılır. *İlkyardımcı kazazedenin yan tarafında diz çöker. *Kalp masajı önde kaburganın birleştiği göğüs kemiğinin orta kısmına uygulanır. *Kalp masajı dakikada 100 kez yapılır. *Kalbi çalışana kalp masajı yapılmaz. *Kalp masajı, kalbi 3-5 dakika önce durmuş olanlara yapılır. *Bebeklere kalp masajı tek elle yada parmakla uygulanır

YETİŞKİNLERDE: ellerin ayaları ile 4-5 cm esneyecek kadar basınç yapılır 1 dk da 100 kez tekrarlanır. 1 dk aralıklarla en fazla 10 sn süren kontroller yapılır. MESİR SÜRÜCÜ KURSU

KALP MASAJI VE SUNİ SOLUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI MESİR SÜRÜCÜ KURSU KALP MASAJI VE SUNİ SOLUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI Hem kalp hem soluk durmuş ise; **İlkyardımcı 30 kalp masajı, 2 sunni solunum yapmalıdır. **Bebeklerde; başlangıçta 5 sunni solunum (kurtarıcı soluk) daha sonra 30 kalp masajı yapılır. **Çocuklarda; 5 kez 30 kalp masajı, 2 sunni solunum

MESİR SÜRÜCÜ KURSU SOLUNUMU KOLAYLAŞTIRICI POZİSYONLAR Çene göğüsten uzaklaştırılır Yan yatış pozisyonuna getirilir Solunum zorluğu göğüs yaralanmasına bağlı ise bu durumda oturtulur veya yarı oturtulur

SOLUNUM YOLU TIKANIKLARINDA İLKYARDIM MESİR SÜRÜCÜ KURSU SOLUNUM YOLU TIKANIKLARINDA İLKYARDIM 1)KISMİ TIKANMA Soluk yolunun bir bölümünde tıkanıklık vardır. Soluk zor alınır. İlkyardımı; soluk yolunu tıkayan yabancı cisim çıkarılır. Ağız boşluğu temizlenir. Öksürtülür. Sırtına 5 kez vurulur.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU 2)TAM TIKANMA Soluk yolu tamamen tıkanmıştır. Soluk alınamaz. İlkyardımı: Sırtına 5 kez vurulur. Heimlich yöntemiyle yabancı cisim çıkartılır. Ağız temizlenir.

HEİMLİCH YÖNTEMİ: *Kişinin arkasına geçilir. *Sol el yumruk yapılarak göbekten biraz yukarı yerleştirilir. *Sağ el ile sol bilek tutulur. *Sertçe 4-5 kez kendine doğru çekilir.

HOLGER – NİELSEN YÖNTEMİ (SIRTTAN BASTIRMA) Ağız veya burunda kan geliyorsa, yüzde yaralanma varsa sunni solunum yapılamayan durumda kullanılır. Yaralı yüzüstü yatırılarak başı yana çevrilir. Kollar dirsekten bükülerek başın altına konulur. Parmaklar kürek kemiği üzerine yerleştirilir ve basınç uygulanır. Böylece kirli hava dışarı çıkar. NOT: Göğüs ve omurga yaralanmalarında kullanılmaz.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU SİLVESTER YÖNTEMİ (GÖĞÜSTEN BASTIRMA) Ağız veya burunda kanama varsa tercih edilir. *Yaralı sırtüstü yatırılır. *Omuz altı desteklenerek baş çevrilir. *Yaralının dirseklerinden tutularak kolları yukarı ve kendine doğru çekilir. *Dirsekler yere bastırılarak akciğerin genişlemesi sağlanır.

KANAMALAR MESİR SÜRÜCÜ KURSU KANAMA: Damarın yırtılması sonucu kanın damar dışına akmasına ‘kanama’ denir **%20’si kaybedilirse hayati tehlike başlar.

KANIN AKTIĞI YERE GÖRE KANAMA ÇEŞİTLERİ **Atardamar kanaması: Fışkırarak kesik kesik akar (köpüklü) açık kırmızı renklidir. En tehlikeli kanamadır. **Toplar damar kanaması: Koyu kırmızıdır, sürekli akar, kirli kandır. **Kılcal damar kanaması: Sızıntı şeklindedir, kendi kendine durabilir. KANIN AKTIĞI YERE GÖRE **Dış kanama: Vücut derisinin bütünlüğü bozularak damardan kanın vücut dışına çıkmasıdır **İç kanama: Kanın içeriye doğru vücut boşluklarına ve organlara akmasına iç kanama denir.

GEÇİCİ KANAMA DURDURMA METOTLARI MESİR SÜRÜCÜ KURSU GEÇİCİ KANAMA DURDURMA METOTLARI 1. Kanayan yere elle baskı: Damar el ve parmaklarla sıkıştırılır.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU 2. Kanayan yerin kalp seviyesinden yukarı tutulması: Kanayan yerdeki kan basıncı azalır, kanama yavaşlar.

3. Basınçlı sargı ile kanamayı durdurmak: Kanayan bölgedeki damarlar sıkıştırılmış olur. 4. Kırık kemiklerin atellenmesi yöntemi: Kırık kemik atellerle sabitlenir ise kanama duracaktır.

5. Turnike metodu: Kanayan yer ile kalp arasında tek kemik üzerinden sıkma bağı uygulanarak yapılan kanama durdurma metodudur. Turnike malzemeleri: **Genişliği 6-8 cm olan elastik bandaj, eşarp, kravat, mendil. **Sicim, tel, urgan, ip gibi malzemelerden turnike malzemesi olmaz. **Turnike 20 dakikada bir 5-10 saniye gevşetilir. **Turnikeye en fazla 2 saat devam edilir.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU Kanamalarla ilgili önemli notlar: **En tehlikeli kanama atardamar kanamasıdır. **Kulak kanamalarında kanayan kulak tarafına kazazede yan yatırılır. Kulak kanaması engellenmez. **Bacakta turnike bölgesi diz ile kalça, kolda turnike bölgesi dirsek ve omuzdur.

ŞOK ŞOKUN NEDENLERİ: ŞOKUN BELİRTİLERİ: Çeşitli sebeplere bağlı olarak kan dolaşımının giderek azalması ve kaybolmasına şok denir. ŞOKUN NEDENLERİ: İç ve dış kanamalar Çok şiddetli ağrı Beklenmedik bir olayla karşılaşma Geniş yanıklar Zehirlenmeler Alerjiler Ciddi enfeksiyonlar Yüksek ateş ŞOKUN BELİRTİLERİ: Yaşamsal faaliyetlerde zayıflama Huzursuzluk-endişe Nabzın süratli ve zayıf olması Yüzeysel solunum Vücut ısısının hızla düşmesi Bulantı kusma Gözbebekleri büyük,anlamsız bakış Kan basıncında düşme

MESİR SÜRÜCÜ KURSU ŞOK DURUMDA İLKYARDIM *Kazazede düz ve sert bir yerde sırt üstü yatırılır. *Ayaklar yukarıya kaldırılır. * Kazazedenin üstü örtülür. *kusma varsa baş yana çevrilir.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU YARALANMALAR ÇEŞİTLERİ: YARA: Çeşitli nedenlerle vücut dokularının bütünlüğünün bozulması ya da bir kısmın kaybına yara denir. ÇEŞİTLERİ: Ezik yaralar: Çarpma nedeniyle derinin kemik ile zemin arasında ezilmesidir. Batıcı ve delici yaralar: Sivri uçlu kesici cisimlerle meydana gelen yaralanmalardır. Kesik yaralar: Kesici cisimlerle meydana gelen ağrılı ve kanamalı yaralardır. Diğer yaralar: Ateşli silah yaralanmaları, hayvan ısırmaları, yanıklar vs.

YARALANMALARDA GENEL İLKYARDIM MESİR SÜRÜCÜ KURSU YARALANMALARDA GENEL İLKYARDIM Öncelikle kanama durdurularak şok ve koma engellenmelidir Yara dış etkenlerden korunmalıdır. Yara kalp düzeyinden yüksek tutulmalıdır. Yaraya batan cisim varsa çıkarılmaz. Sabit tutulur. İç organların göründüğü yaralanmalarda temiz bir bez ile üzeri kapatılır.

GÖĞÜS YARALANMALARI Göğüs bölgesinde açık yada kapalı yaralanmalardır. BELİRTİLERİ; solunum güçlüğü, ağızdan açık kırmızı, köpüklü kan gelmesi, morarma, ağrı ve şok belirtileri İLK YARDIM: *Göğüste delici yara var ise bu delikten hava girmesi ıslak bezle elin ayası ile engellenir. *Batan cisim çıkarılmaz *Kapalı göğüs yarası ise soğuk uygulanır, yarı oturur veya oturur pozisyonda sevk edilir

KARIN YARALANMALARI BELİRTİLERİ: Vurma çarpma ve basınç altında kalmaya bağlı olarak açık ve kapalı karın aralanmalarıdır. BELİRTİLERİ: Kapalı karın yaralanmalarında; Karında kızarıklık, morarma, karında sertlik, kusma bulantı, karında kramplar, susuzluk hissi Açık karın yaralanmalarında; İç organların görünmesi veya dışarı çıkması, kusma bulantı, ağrı İLK YARDIM: *Kapalı karın yaralanması ise soğuk tutulur,. *Organ dışarı çıkmış ise uygun pozisyon verilerek organlar içine sokulmadan yaralının üst kısmına toplanarak temiz ıslak bir bezle kapatılır. Kesinlikle ağızdan bir şey verilmez, dudaklar ıslatılabilir

YANIKLAR MESİR SÜRÜCÜ KURSU YANIK ÇEŞİTLERİ: 1.Derece Yanıklar: Deride kızarıklık meydana gelir. En hafif ve iz bırakmayan yanıklardır. 2.Derece Yanıklar: Deride su toplanmasına yol açar. İyi bakım yapılmazsa iz bırakabilir. 3.Derece Yanıklar: Deri ve deri altı dokularının etkilendiği yanıklardır. İz bırakır ve en tehlikeli yanıklardır.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU YANIKLARDA İLKYARDIM Giysi deriye yapışmışsa soğuk su dökülüp kesilerek çıkartılır. Yanık yerin merkezi ve çevresi soğuk su veya buzla soğutulmalı Kimyasal maddelerle yanık olmuşsa bol su ile yıkanmalı Kesinlikle yoğurt, salça, diş macunu, tentürdiyot sürülmemeli 2. derece yanıklarda su toplanan yerler patlatılmamalı Varsa ağrı kesici verilir Göz yanıklarında soğuk su ile 5-10dk yıkanıp temiz bezle örtülür

KIRIK- ÇIKIK VE BURKULMALAR KIRIK: Kemik dokusunun bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. BELİRTİLERİ: Ani şişme , morarma Ani şiddetli ağrı veya hareketle ağrı Normal olmayan görünüş, şekil bozukluğu Kemik uçları oynatıldığında sürtünme sesi Hareketlerde azalma, hareketsizlik Açık kırıklarda kemik uçlarının dışarı çıkması

KIRIK ÇEŞİTLERİ Kapalı kırık: Kemik uçları deriyi delmemiştir, yara yoktur. Açık kırık: Kırılan kemik uçlarının dışarı çıkmıştır, yara ve kanama vardır, sinirlerde hasar olduğunda sakatlık riski vardır. Çöken kırık: Yassı kemiklerde görülen kırıktır. Komplike kırık: Kırılan kemik komşu organa zarar vermiştir, Yaş ağaç kırığı: Kemik bütünlüğü tamamen bozulmamıştır, bozukluk bir bölümdedir. Parçalı kırık: Kemik birkaç yerinden kırılmıştır.

KIRIKLAR VE İLKYARDIM ATEL: Kırık bölgeleri tespit etmek için kullanılan düz nesnelerdir. *Atel kol ve bacak kırıklarında kullanılır. *Kırık bölge diz ile kalça arasında ise atelin boyu topuktan koltuk altına kadar olmalıdır. *Kırık bölge diz ile ayak arasında ise atelin boyu topuktan kalçaya kadar olmalıdır. *Atel bulunamadığı takdirde kırık bacak araya yumuşak bir malzeme konularak sağlam bacağa bağlanır.

MESİR SÜRÜCÜ KURSU ÇIKIK Hareketli eklemlerin birbirinden ayrılmasındır. BELİRTİLERİ: Ağrı Şişme ve morarma Şekil bozukluğu, vücut simetrisinin bozulması Hareketsizlik ve hareket azlığı Eklem çukurunun ele boş gelmesi

MESİR SÜRÜCÜ KURSU ÇIKIKLARDA İLKYARDIM Kesinlikle çıkığı yerine yerleştirmek için uğraşmamalı Çıkan organ hareketsiz duruma getirilir Hemen o bölgeye soğuk uygulanmalı Elastiki bandajla bandajlanarak kalp seviyesinden üste tutulmalı Vücut sıcak tutulmalı Uygun pozisyon verilerek sevk edilmeli

MESİR SÜRÜCÜ KURSU BURKULMALAR Eklem bağlarının zedelenmesidir. BELİRTİLERİ: Hassasiyet Şişme, morarma Organı kullanamama Ağrı

MESİR SÜRÜCÜ KURSU BURKULMALARDA İLKYARDIM Burkulan yer hareket ettirilmemeli Şişmeyi önlemek için ekleme önce 15-20 dk aralıklarla ilk 12saat soğuk sonra sıcak uygulanmalı Elastiki bandajla bandajlanmalı Burkulan bölge kalp seviyesinden yukarıda tutulmalı Burkulan bölge soğuk tutulurken diğer bölgeler şoku engellemek için üstü örtülerek sıcak tutulur

BAYILMA MESİR SÜRÜCÜ KURSU **Kan dolaşımının yetersizliği ile beyne gelen oksijenin azalması nedeniyle geçici olarak oluşan bilinç kaybına bayılma denir. BAYILMA NEDENLERİ: Kan kaybı kan görme Kan basıncının düşmesi Havasızlık Beklenmedik bir olayla karşılaşma Çok şiddetli ağrı Stres Açlık, kan şekerinin düşmesi BAYILMA BELİRTİLERİ: Baş dönmesi, göz kararması Nabızda artma, zayıflama Yüzün solması Kasların gevşemesi hareket edememe Kusma,bulantı Kendinden geçme

BAYILMA DURUMUNDA İLKYARDIM Temiz hava alması sağlanır. Sıkan giysiler gevşetilir. Şok pozisyonu verilir. Sıcak tutulur. Yüzü soğuk su ile yıkanır.

KOMA KOMA BELİRTİLERİ: Bilinçsizlik, uyku Hareketsizlik, halsizlik Çevreye tepkinin verilemediği derin bilinç kaybıdır. KOMA BELİRTİLERİ: Bilinçsizlik, uyku Hareketsizlik, halsizlik Uyarılara reaksiyonsuzluk, refleks kayıpları Hırıltılı solunum Dilin gevşeyerek geriye doğru toplanması KOMA NEDENLERİ: Baş travmaları, beyin kanaması Kanamalara bağlı şok, elektrik şoku Alkol zehirlenmeler Alerjiler Suda boğulma Şeker hastalığı, sara, beyin zarı iltihabı vb hastalıklar Sıcak çarpması, donma

MESİR SÜRÜCÜ KURSU KOMA POZİSYONU **Soluk yolu açık tutulur. **Nefes borusu tıkanmışsa hava yolu borusu konur ve yan çevrilir. **Solunum durmuşsa suni solunum yapılır, vücut ısısı korunur, sıvı verilmez ve uygun pozisyonda sevk edilir.

KAZAZEDELERİN TAŞINMASI İtfaiyeci sürünme yöntemi: bilinç kaybı olan durumlarda kullanılır

KAZAZEDELERİN TAŞINMASI İtfaiyeci yöntemi ile omuzda taşıma: bilinç kaybı olanlarda ve yaralılarda tercih edilir. Kazazedenin kilo durumu göz önünde bulundurulmalıdır.

KAZAZEDELERİN TAŞINMASI MESİR SÜRÜCÜ KURSU Yaralıya destek olma Sırtta taşıma

Sedye ile taşıma yöntemi Tezkereci yöntemi

KAZAZEDELERİN TAŞINMASI MESİR SÜRÜCÜ KURSU KAZAZEDELERİN TAŞINMASI Dört el üzerinde taşıma yöntemi İki el üzerinde taşıma yöntemi