Z A R F L A R

Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ya da görevce kendine benzeyen kelimelerin anlamlarını; zaman, ölçü, yer, yön, durum veya soru yoluyla kısıtlayan veya güçlen-diren kelimelere “zarf” denir.

ÖZELLİKLERİ Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları, diğer zarfları etkiler. Çocukcağız olanları hızla anlattı. (Çekimli fiili) Beklediğimiz mektuplar dün geldi. (Çekimli fiili) Çok arayıp buldu. (Fiilimsiyi) Hızla vurunca ağladı. (Fiilimsiyi) Olayı çok hızlı anlattı. (Zarfı) Konuyu oldukça kolay buldu. (Zarfı) Çok güzel çiçekleri var. (Sıfatı) En akıllı öğrenciler burada. (Sıfatı)

2. İsim çekim eklerini almazlar, alırlarsa isim olurlar. Dışarı çıktı. / Dışarıya çıktı. İleri baktı. / İleriye baktı. Kötü söyleme. / Kötüyü söyleme. Zarf İsim

3. Zarflar, adlaşmış sıfat durumundaki kelimeleri de derece yönüyle niteleyebilir. Dün yayınlar daha canlıydı. Yarışma soruları çok zordu. Çocukların en akıllısı bizimkiler. Bu biberler fazlaca acı.

Durum Zarfları Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da tür bakımından kendisine benzer kelimeleri durum yönünden sınırlandıran kelimelerdir. Durum zarfları fiillere, fiilimsilere, sıfatlara ya da türce kendine benzer kelimelere yöneltilen NASIL, NİYE, NEDEN, NİÇİN sorularından uygun olanına cevap verir.

Bahçedeki çiçekler bakımsızlıktan kurudular. Telefon numaralarını şaşırmadan söylemişti. Ağladığı için utanıyor. Garaja doğru hızlı hızlı yürüdük. Bir kez daha kalkıp yerine oturdu. Aptalca davranıyor, bizi kızdırıyordu. Yapacaklarını inceden inceye düşünür. Bu çevreyi iyi tanırdı Ahmet amca.

UYARILAR “işte” gösterme ve tanıtma zarfıdır. İşte çalışmanın faydası... “Elbette, mutlaka, şüphesiz, kuşkusuz...” kesin- lik zarfıdır. Hafta sonları mutlaka gelir. “Keşke, bari” dilek zarfıdır. Keşke siz de bizimle gelseydiniz.

4. “Yine, gene, tekrar, bir daha, çok kez, ikide bir” yineleme anlamlı zarflardır. Bugün tekrar kar yağacakmış. 5. “Belki” ihtimal (olasılık) zarfıdır. Yarın belki düzelir. 6. “Eğer” şart (koşul) zarfıdır. Eğer söylerse affederim.

Aşağıdakilerin hangisinde cümlenin anlamını “durum” bakımından tamamlayan bir kelime vardır? A) Anlatılanları sessizce dinliyorduk. B) Öğleyin bize geleceğini söylüyor. C) Kimlik kartını cüzdanına yerleştirdi. D) Bu yıl Ege kıyılarını gezmek istiyoruz. E) Aşırı sıcaklar çamların çoğunu kuruttu.

A) Anlatılanları sessizce dinliyorduk. DOĞRU SEÇENEK A) Anlatılanları sessizce dinliyorduk.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme, zarf olarak kullanılmıştır? A) Onun en çok dikkat çeken yönü bakışları ve özellikle iri iri gözleriydi. B) Yarım yamalak İngilizcesiyle düşüncelerini anlatmaya çalıştı. C) Filmdeki korkunç sahneleri soğuk soğuk terler dökerek izledi. D) Tatil haberlerini duyan öğrenciler güle oynaya evlerine gittiler. E) Konuşmacıya böyle saçma sapan sorular yöneltilmesi herkesi şaşırttı.

D) Tatil haberlerini duyan öğrenciler güle oynaya evlerine gittiler. DOĞRU SEÇENEK D) Tatil haberlerini duyan öğrenciler güle oynaya evlerine gittiler.

B. ZAMAN ZARFLARI Fiilleri zaman bakımından belirten, sınırlayan “dün, bugün, yarın, demin, biraz önce...” gibi sözcüklerdir. Fiillere veya fiilimsilere yöneltilen NE ZAMAN sorusu- na cevap verir.

Dün geldin bugün gidiyorsun. Esas olayı sonra anlatacağım. Bir zamanlar sevginle yaşardım. Neslihan demin dışarı çıktı. Ürünü erken ekip erken mahsul aldık. Henüz uyandım, hazırlanamadım. Akşamleyin onu göreceğim. Yazın kuşların hepsi gölde olur.

-leri, -ları iyelik eki zaman isimlerinin sonuna gelir -leri, -ları iyelik eki zaman isimlerinin sonuna gelir. Bu anla- mından sıyrılıp genelleme bildirir ve “her” anlamı katar. Akşamları kahve içerim. Sabahları erken kalkarım.

Zaman zarflarını bulmak için “ne zamana kadar, ne zamandan beri” soruları da sorulabilir. Akşama kadar bahçede çalıştık. Dünden beri yağmur yağıyordu.

Tamlamalar, deyimler, ikilemeler zaman zarfı olarak Kullanılabilir. Nisan’ın ortasında askerden geldim. (B.li İsim Taml.) Bana er geç doğrusunu söyleyeceksin. (İkileme) Babasına rest çekince sopayı yedi. (Deyim)

Zaman anlamı taşıyan bağ-fiiller (zarf-fiiller) de zaman zarfı olarak kullanılır. Gidince dünyalar benim olacak. Arabası yapılmadan mutlu olamaz.

Zaman bildiren sözcükler “ne zaman” sorusuna cevap vermiyorsa isimdir. Filmi gece seyredelim. Gece, bana huzur veriyor. Akşamları radyo dinlerim. Akşamları hiç sevmem.

Bayramlarda memleketime giderim. Önceden yaramazlıklar yaparmışım. Sonradan uslu birisi olmuşum. Yarından sonra dershaneye uğrayacağım. Haftada bir dedesini ziyaret eder.

C. YER-YÖN ZARFLARI Fiil ve fiilimsileri yer ve yön bakımından belirten sözcüklerdir. Fiillere veya fiilimsilere sorulan NEREYE sorusuna cevap verir. Sayıları fazla değildir; en sık kullanılanları: “İleri, geri, aşağı, yukarı, içeri, dışarı, öte, beri” dir.

Yer kalmayınca davetlileri yukarı aldık. Aşağı in de konuşalım. İleri git, geri gel, bıktım artık. Sen öte git, ikiniz beri gelsin. Çocuklar biraz sonra içeri girecekler.

Yer-yön zarfları ismin hal eklerinden birini alırsa isim olur. Yer kalmayınca davetlileri yukarıya aldık. Aşağıya in de konuşalım. İleriye git, geriye gel, bıktım artık. Sen öteye git, ikiniz beriye gelsin. Çocuklar biraz sonra içeriye girecekler.

Yer-yön gösteren sözcük yalın halde de isim olabilir Yer-yön gösteren sözcük yalın halde de isim olabilir. Yükleme sorulan “ne” sorusuna cevap verirler. İçeri temizlendi. (temizlenen ne? İçeri isim)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer-yön zarfı kullanılmıştır? Yukarı mahallede çok ucuza daireler var. Siz de aşağıyı kiralayın, olsun bitsin. İçeri on dakika sonra ancak girebildi. Dışarıyı pek beğenmedim, çıkmayalım. Biz beri tarafta oturmayı tercih ettik.

C) İçeri on dakika sonra ancak girebildi. DOĞRU SEÇENEK C) İçeri on dakika sonra ancak girebildi.

D) MİKTAR (AZLIK-ÇOKLUK) ZARFLARI Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da başka zarfları azlık- çokluk, nicelik bakımından belirten zarflardır. Fiile veya fiilimsilere yöneltilen NE KADAR sorusuna cevap verir. Beni biraz dinler misiniz? Pek anlamadım. Uğrarsınız diye çok bekledik. Bu insanlara azıcık güvenseniz. Onlarda yıllarca kaldık.

Biraz oturmak insanı rahatlatır. Çok ağlayan bebek uyutulmalıdır. Az konuşarak çabuk yükselmişti.

Uykuyu biraz fazlaca kaçırmış. Merdivenleri çok hızlı çıktık. Konuyu oldukça güzel anlattılar. Ondan daha akıcı konuşabilirim. Şiiri en güzel sen okumuşsun.

Daha akıllı çocuklar da var. Çok yaramaz öğrencileri sevmem. En zor dersleri bile başardık. (Hepsinde de sıfatı anlam bakımından derecelendirdi.)

“Pek güzel konuştu.” cümlesinde “pek” kelimesinin üstlendiği görevi olduğu gibi yüklenen kelime, aşağıdaki cümlelerden hangisinde vardır? Başka konularda olduğu gibi, bu konuda da çok yazı yazdı. Bu yemeği sevmemesine karşın, bugün nedense çok yedi. Sonradan el attığı bu işte de kendisine çok kâr sağladı. Söz dinlememekte, bildiğini yapmakta, o artık çok oldu. Bu fırtınalı, yağmurlu gecede çok iyi uyuyamadı.

E) Bu fırtınalı, yağmurlu gecede çok iyi uyuyamadı. DOĞRU SEÇENEK E) Bu fırtınalı, yağmurlu gecede çok iyi uyuyamadı.

E. SORU ZARFLARI Fiillerin ya da fiilimsilerin anlamını soru yoluyla güçlendiren ya da kısan kelimelerdir.

Takımınızı niçin desteklemediniz? Bu problemi nasıl çözebiliriz? Benimle ne biçim konuşuyorsun? Ağaçlar ne zaman çiçeklenir? Konvoy ne kadar bekletilecekmiş? Neden yardım etmediniz? Ne konuşup duruyorsunuz? Soru zarflarının cevabı yine bir zarftır. Neden ve ne kelimeleri niçin anlamında ise zarftır.

“Ne” soru sözcüğü, bir ismin yerini tutmak üzere kullanıldığında soru zamiri; “hangi” anlamıyla kullanılırsa ve bir ismi belirtirse soru sıfatı; “niçin” anlamıyla kullanılırsa zarftır. Kadın ne söyledi? Ne gün gelecek? Ne gülüp duruyorsun?

Kadın ne söyledi? (Zamir) Ne gün gelecek? (Sıfat) Ne gülüp duruyorsun?(Zarf)

“Neden” soru sözcüğü “niçin” anlamıyla kullanılıyorsa zarf; “neyden” anlamıyla kullanılıyorsa zamirdir. Neden hiç kıpırdamıyorsunuz? Plâstik neden yapılmaktadır?

Soru sözcükleri bir ismi nitelerse soru sıfatı, bir ismin yerine kullanılırsa soru zamiri, bir fiili ya da fiilimsiyi soru yönünden güçlendirip sınırlarsa soru zarfıdır. Size soruyu nasıl sordu? Size nasıl bir soru sordu? Evleri ne biçim yapmışlar? Bunlar ne biçim evler? Arabada ne kadar beklediniz? Arabada ne kadar su var?

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı bir zarfla sağlanmıştır? Size niçin yardım etmediğimi düşündünüz mü? Buradan olan biteni nasıl görebiliyorsunuz? Akşam yemeğine nereye davetlisiniz? Bizden nasıl bir hediye bekliyordun? Kim, böyle soruya itiraz edebilir?

B) Buradan olan biteni nasıl görebiliyorsunuz? DOĞRU SEÇENEK B) Buradan olan biteni nasıl görebiliyorsunuz?

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki ikileme sıfat görevinde kullanılmıştır? Bu meseleyi ona güzel güzel anlattım. Çocuğunu seve seve büyütürken, ayrılık geldi başlarına. Sarı sarı üzümler dallardan sarkıyor, iştahımızı kabartıyordu. Yüzüme baka baka nasıl da yalan söylüyordu. Nehri yüze yüze geçti.

C) Sarı sarı üzümler dallardan sarkıyor, iştahımızı kabartıyordu. DOĞRU SEÇENEK C) Sarı sarı üzümler dallardan sarkıyor, iştahımızı kabartıyordu.

Aşağıdakilerin hangisinde soru anlamı bir zarfla sağlanmıştır? Kardeşin de bizimle niçin gelmiyor? Senin için nasıl bir ev alalım? Ne tür insanlarla arkadaşlık ediyorsun? Antalya’dan hangi vasıta ile dönüyorsun? Seni bu düşünceden kim döndürebilir?

A) Kardeşin de bizimle niçin gelmiyor? DOĞRU SEÇENEK A) Kardeşin de bizimle niçin gelmiyor?

Sıfat tamlamaları “-li” eki alarak birleşik sıfat olurlar. Aşağıdakilerin hangisi bu kurala bir örnektir? Geniş bahçeli evi olsun istiyordu. Hepimiz akıllı uslu çocuklar oldunuz artık. Tuzlu yemekleri çok zarar veriyordu. Hepsi sıkıntılı günlerin geleceğine inanıyordu. Kendi içinde güneşli bir dünya kurmuştu.

A) Geniş bahçeli evi olsun istiyordu. DOĞRU SEÇENEK A) Geniş bahçeli evi olsun istiyordu.