Nefesleri Kesen İki Önemli Hastalık! KOAH ve Astım: Nefesleri Kesen İki Önemli Hastalık! T.C. Sağlık Bakanlığı Edirne Sağlık Müdürlüğü Kronik Havayolu Hastalıkları Önleme Programı İl Kurulu Halka Yönelik Bilinçlendirme amaçlı eğitim seti Hazırlayan: Prof.Dr. Celal KARLIKAYA, TÜTF, Göğüs Hast. AD. Edirne celalk@msn.com Katkıda Bulunanlar: Kaynaklar: http://www.toraks.org.tr/Hastakitabi.pdf http://www.toraks.org.tr/egitim_seri/pdf/astim_hasta_2007.ppt Hazırlayan: Prof.Dr. Celal KARLIKAYA, GARD Türkiye Yürütme Kurulu Üyesi Sunan:

Global Alliance against Respiratory Diseases GARD Global Alliance against Respiratory Diseases www.who.int/respiratory/gard/en

Artık hep beraber mücadele ediyoruz! Sağlık Bakanlığı Türk Tabipleri Birliği Çevre ve Orman Bakanlığı Medya temsilcileri Türk Toraks Derneği Allerji İmmünoloji Derneği Tıbbi Onkoloji Derneği Aile Hekimleri Derneği Devlet Planlama Enstitüsü Halk Sağlığı Derneği Pratisyen Hekimlik Derneği Milli Eğitim Bakanlığı Devlet İstatistik Enstitüsü Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İç İşleri Bakanlığı Trakya Üniversitesi Diyanet işleri Başkanlığı Temiz Nefes Sigarasız Yaşam Derneği Edirne Belediyesi Türk Eczacılar birliği SOSYAL HİZMETLER İL MÜDÜRLÜĞÜ Artık hep beraber mücadele ediyoruz!

Soluk Alabiliyor muyuz? Nefesimiz güçlü, ciğerimiz sağlam mı? İki önemli soru ve yapılabileceklere bir örnek!

Hava yolları, ağız ve burundan başlar, nefes borusu ile devam eder Nefes borusu akciğerlerde bir ağacın dalları gibi gittikçe incelen dalcıklara bölünür Bu dalcıkların sonunda da havadan gelen oksijenin kana, kirli kandaki karbondioksitin de havaya geçtiği hava kesecikleri vardır Hava kesecikleri Diyafram (solunum kası)

“Süregen tıkayıcı akciğer hastalığı” KOAH Nedir? “  Kronik  Obstrüktif  Akciğer  Hastalığı” “Süregen tıkayıcı akciğer hastalığı” Bazen Kronik Bronşit ve Amfizem isimleri de kullanılır KOAH Akciğerde hava hapsi veya balgamlı bronşit değişik oranlarda bir arada bulunmaktadır

KOAH Nedir? “ Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı” “Süregen tıkayıcı akciğer hastalığı” Bazen Kronik Bronşit ve Amfizem isimleri de kullanılır Bu hastalığın en kötü yanı, bronşlarda oluşan tıkanmanın bir daha tam düzelmemesi ve tedavi olunmaz ise hastalığın sinsice ilerlemesidir KOAH Akciğerde hava hapsi veya balgamlı bronşit değişik oranlarda bir arada bulunmaktadır

KOAH’lı Bir Hastadaki Belirtiler Nelerdir? KOAH bulaşıcı bir hastalık değildir KOAH erişkinlerde görülür, çocuklarda değil! Hastalıkta üç temel yakınma görülür: Öksürük Balgam çıkarma Nefes Darlığı Nefes darlığı, başlangıçta hızlı yürürken, merdiven çıkarken ya da yokuş tırmanırken hissedilir Gittikçe artar, giyinirken, konuşurken ve hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir

KOAH Diğer Büyük Ölüm Nedenlerine Göre Hızla Artan Bir Hastalıktır 3.0 Koroner Arter hastalığı İnme Diğer KVH KOAH Tüm diğer nedenler 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 –59% –64% –35% +163% –7% 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998

Ölüm Nedenleri KOAH 1990 2020 Kalp damar hastalığı 1990 2020 Kalp damar hastalığı Beyin damar hastalığı Alt solunum yolu enfeks İshal Doğumsal hastalıklar KOAH Verem Kızamık Trafik Kazaları Akciğer Kanseri 3. 6. KOAH 1990’larda 6. ölüm nedeni iken 2020 yılında 3. ölüm nedeni olacaktır Mide Kanseri HIV İntihar Murray & Lopez. Lancet 1997

KOAH’la ilişkili risk faktörleri Beslenme Sigara İçimi Mesleksel toz ve kimyasallar İnfeksiyonlar Çevresel sigara dumanı Sosyo-ekonomik düzey İç ve dış ortam hava kirliliği Yaşlı nüfusun artışı

Ne yapılabilir? Erken tanı: Nefes ölçtürmek, yıllık taramalar Risk faktörlerinden kaçınmak veya korunmak Sigara Hava kirliliği Mesleki riskler Isınmada hatalar (Biyomas gibi) Beslenme ve hareket Enfeksiyonlardan korunma

KOAH’lı hasta ve aileleri neler yapabilir? 1. Sigarayı bırakın 2. Bütün ilaçlarınızı doktorunuzun söylediği şekilde kullanın. Yılda en az iki kez kontrol için doktorunuza gidin. Grip aşısı olup olamayacağınızı sorun 3. Nefes alıp vermeniz kötüleştiğinde, hemen doktora gidin

KOAH’lı hasta ve aileleri neler yapabilir? Evin havasını temiz tutun. Nefes alıp vermenizi zorlaştıran duman gibi şeylerden uzak durun Vücudunuzu dinç tutun. Yürüyün, düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı gıdalar yiyin KOAH’ınız ağır ise, nefesinizden olabildiğince yararlanın. Evde hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırın

ASTIM NEDİR? Astım, hava yollarının daralması ile kendini gösteren ve ataklar, krizler halinde gelen bir hastalıktır Öksürük atakları, hırıltılı solunum, nefes darlığı, gece öksürük ve nefes darlıkları astım belirtisi olabilir Öksürük Hırıltılı solunum Nefes darlığı Gece öksürüğü  

HAVA YOLLARI NEFES BORUSU AKCİĞERLER BRONŞLAR

İÇİ HAVA DOLU KESECİKLER NORMAL HAVA YOLU BRONŞ BRONŞLARI ÇEPEÇEVRE SARAN KASLAR BRONŞİOL KÜÇÜK HAVA YOLLARI ALVEOL, İÇİ HAVA DOLU KESECİKLER İNCE MUKUS TABAKASI

ASTIMLI HAVA YOLU İLTİHAPLI HAVA YOLU

ASTIM KRİZİNDE HAVA YOLU KASILMIŞ KASLAR İLTİHAPLI DARALMIŞ HAVA YOLU ARTMIŞ MUKUS HAPSOLMUŞ HAVA DOLU ALVEOL

Bazı astım atakları hafifken bazıları çok ciddi, öldürücü bile olabilir Tam kontrol edilmediğinde astımlı kişiler soluk darlığından okula, işe gidemeyebilir, çocuklar oyuna katılamaz, arkadaşlarından geri kalabilirler

TÜRKİYE’DE ASTIM Erişkinlerin %2-11’inde Çocukların %8-18’inde astım vardır.

DÜNYADA ASTIM Dünyada tüm yaş gruplarında her iki cinste de görülen bir hastalıktır 300 milyon astımlı hasta vardır

Birçok şey astım atağını başlatabilir Tüylü        Sigara  Duman    Yatak takımlarındaki   Hayvanlar  Dumanı tozlar Süpürmeye    Güçlü kokular   Ağaç ve çiçek    Hava Bağlı tozlar      ve spreyler       polenleri          durumu 

Birçok şey astım atağını başlatabilir Soğuk Algınlığı                  Koşma, spor yapma                                            ve ağır işte çalışma

İÇ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİ DIŞ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİ ALLERJENLER RİSK FAKTÖRLERİ DIŞ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİ MESLEKLER

TANI: Solunum Fonksiyon Testleri Erken Reverzibilite Orta derecede hava yolu obstrüksiyonu olan hastalarda tanıya yardımcıdır. FEV1, FVC veya PEF ölçümlerinden sonra hastaya kısa etkili beta-2 agonist (200g: 2puf salbutamol veya 500g: 2 puf tebutalin) inhale ettirilir. 15-20 dk sonra ölçümde FEV1 başlangıca göre %12 veya 200ml, beklenen değere göre %15 artmışsa test pozitif kabul edilir. Geç Reverzibilite İki haftalık oral prednizolon tedavisi sonrası ölçülen FEV1’de tedavi öncesine göre %15 düzelme saptanması pozitif test olarak kabul edilir.

ASTIMI TETİKLEYEN NEDENLER Allerjenler Mesleksel etkenler Sigara Ev içi ve dışı hava kirliliği İnfeksiyonlar Süregen, müzmin üst solunum yolu hastalıkları (nezle, sinüzit, burun polibi gibi) Gastroözofagial reflü (GÖR) Psikolojik faktörler İlaçlar Besinler

Allerjenler ev tozu akarları ev hayvanları hamam böcekleri küf mantarları polenler

Ev Tozu Akarları

Ev Tozu Akarlarından Korunma Evde ve işyerinde havalandırma arttırılmalı, rutubet önlenmelidir Kumaş döşeli eşyalar yerine deri, suni deri, ahşap ve plastikten yapılmış olanlar tercih edilmelidir Ev işi yaparken maske kullanılabilir Güçlü bir elektrik süpürgesi ile haftada en az bir kere etkili bir temizlik yapılmalı ardından nemli bir bezle silinerek temizlik tamamlanmalıdır Mümkünse evde halı kullanılmamalıdır Tüylü ve içi dolu oyuncaklar alınmamalı veya ortadan kaldırılmalıdır Yatak takımları en az haftada bir yıkanmalıdır Evdeki kullanılmayan eşyalar dolaplarda saklanmalıdır

Ev Hayvanları

Ev Hayvanlarından Korunma Hayvan allerjisi sık değildir ve kesin kanıtlanmadan hayvanlar suçlanmamalıdır; zira onlar bizim ve çocuklarımızın dostlarıdır Allerjik kişinin olduğu eve hayvan alınmamalı Dışarıda hayvanla teması olanlar eve bu kıyafet ile gelmemeli Hayvan ile temas kaçınılmaz ise maske takılmalı Evden uzaklaştırma mümkün değilse evde özel önlemler alınmalı

Hamam Böceği

Hamam Böceğinden Korunma Böcek giriş yerleri yok edilmeli Kimyasal maddeler ile ilaçlama ardından yoğun temizlik yapılmalı Açıkta çöp, gereksiz eşya, yiyecek bırakılmamalı Mutfak temizliğine özen gösterilmelidir

Küf Mantarları

Küf Mantarlarından Korunma Evde nem azaltılmalı Doğal havalandırma artırılmalı Küflü malzeme atılmalı Küflü yerler çamaşır suyu ile temizlenmeli Su sızıntısı olan yerler tamir edilmeli Evde akvaryum ve kuş kafesi bulundurmamalı

Polenler

Polenlerden Korunma Kişi hassas olduğu bitkinin polen yayma döneminde olanakları ölçüsünde dışarı çıkmamalıdır Ev ve arabalarda polenleri tutan hava filtreleri kullanılabilir Polenin yoğun olduğu günlerde dış ortamda maske ve gözlük takılabilir Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde kapı ve pencereler kapalı tutulmalıdır Evdeki pencerelerin ince örgülü telle kapatılması yarar sağlayabilir

TÜRKİYE POLEN HARİTASI http://www.aid.org.tr/indexpolen.htm

Meslekler

Meslek Ailesinde astımlı olanlar veya astımlı çocuklar meslek seçimi konusunda hekimine danışmalıdır Daha önceden astım olduğu bilinen kişi riskli işlerde (boyacılık, marangozluk, fırıncılık, kuaförlük vb.) çalışmamalı Riskli işlerde havanın temizliği sağlanmalı, havalandırma arttırılmalı, maske kullanmalı Bazı durumlarda iş yerinden uzaklaşma ve işi bırakma gerekebilir

Dış ortam Hava Kirliliği http://www.havaizleme.gov.tr/Default.htm

Dış Ortam Hava Kirliliği Dış ortamda hava kirliliğinin yoğun olduğu günlerde gereksiz fiziksel aktiviteden kaçınılmalı, evin pencereleri kapalı tutulmalı ve mutlaka gerekmiyorsa dışarı çıkılmamalıdır Hastalar, hastalık belirtilerinin artışına göre gerekirse ilaç dozlarını arttırabilirler Konutlarda, taşıtlarda ve endüstri alanında kaliteli, en az hava kirliliği oluşturan yakıtların kullanılması sağlanmalıdır

Sigara ve ev içi hava kirliliği

Sigara ve ev içi hava kirliliği Sigara astımı ortaya çıkaran bir etkendir. Hastanın sigara dumanı ile teması önlenmelidir Soba, fırın yakıtları, kızarmış yağlar, oda spreyleri, boya ve ciladan kaynaklanan gazlardan, iyi havalandırma sağlanarak kaçınılmalıdır Ev ortamında tahriş edici maddelerle temizlik yapılmamalıdır (kezzap, tuzruhu, çamaşır suyu vs)

İnfeksiyonlar Gribal infeksiyon astımı tetikleyebilir. Bu neden ile yılda bir kez Eylül veya Ekim aylarında yapılan grip aşısı koruyucu olabilir İnfeksiyon sırasında ilaçların dozu arttırılabilir Her gribal infeksiyonda antibiyotik kullanılması gereksiz ve sakıncalıdır

Kronik üst solunum yolu hastalıkları Allerjik nezle, sinüzit ve burun polibi astımlılarda sık görülür ve hastalığı etkileyebilir

İlaçlar Aspirin ve diğer ağrı kesiciler Bazı tansiyon ilaçları Göz tansiyonu damlaları

Besinler Erişkinde besin allerjisi nadirdir. Daha çok çocukta görülür Bazı besinlere eklenen katkılara bağlı ortaya çıkar Tedavi; Bu gıdalardan kaçınma

Reflü ( Mide ekşimesi) Öneriler: Ağır, yağlı, baharatlı yiyecekler yenilmemeli ve alkol içilmemelidir Az ve sık yemek yenilmesi önerilir Yatarken yüksek yastık kullanmalı veya yatağın baş tarafı yükseltilmelidir Bazı astım ilaçlarının da reflüyü arttırabileceği unutulmamalıdır

Ciğerler tıkanmasın, Nefesler kesilmesin! GARD Türkiye Halka Yönelik Bilinçlendirme amaçlı eğitim seti Hazırlayan: Prof.Dr. Celal KARLIKAYA, TÜTF, Göğüs Hast. AD. Edirne celalk@msn.com Katkıda Bulunanlar: Kaynaklar: http://www.toraks.org.tr/Hastakitabi.pdf http://www.toraks.org.tr/egitim_seri/pdf/astim_hasta_2007.ppt GARD Türkiye http://www.saglik.gov.tr/GARD/belge/1-9662/gard-turkiye.html GARD Edirne http://www.edirnesm.gov.tr/gard/default.asp