Elektromanyetik Işının (Foton) Madde İle Reaksiyonu

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
MSGSÜ Felsefe Bölümü 14 Mayıs 2013 Cemsinan Deliduman
Advertisements

ATOMUN YAPISI Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir.Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sahiptir. Atomda bulunan yükler;
Her bir kimyasal element, atom çekirdeği içerisindeki proton sayıları veya atom numarası (Z) ile karakterize edilir. Verilen bir elementin tüm atomlarında.
Akım,Direnç… Akım Akımın tanımı
PARÇACIK KİNEMATİĞİ-I
Doç.Dr.Sema BİLGE OCAK GAZİ ÜNİVERSİTESİ
Konu: Radyasyonun madde ile etkileşmesi
RADYASYONUN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ
Nükleer Modeller Tutay Ders:
GAZLAR.
FEN VE TEKNOLOJİ PROJE ÖDEVİ OKAN DEGİRMENCİ 8-H / 571.
RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 8
Parçacık yayınlanma hızı
MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
Anjiografi Cihazında Görüntü Nasıl Oluşuyor?
ATOMUN YAPISI Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir. Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sahiptir. Atomda bulunan yükler;
Bohr Atom Modeli.
Bu slayt, tarafından hazırlanmıştır.
Ders: Çekirdek Fiziği II Konu: Nükleer Modeller – 2
Konu:4 Atomun Kuantum Modeli
Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sahiptir.
Elektromanyetik Işıma
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ(İ.Ö)
Nükleer Astrofizik II Yıldızların oluşumu.
bağ uzunluğu Bent kuralı bağ enerjisi kuvvet sabiti dipol moment
ATOM Çevremizde gördüğümüz dokunduğumuz her şey atomdan meydana gelmiştir. Çevremizde gördüğümüz dokunduğumuz her şey atomdan meydana gelmiştir.
KOLLOİDAL SİSTEMLERDE IŞIK SAÇILMASI
Bohr Atom Teoremi Hipotezine göre; elektronlar sadece belli enerji seviyelerinde bulunabilirler. Her bir düzey çekirdek etrafında belli bir uzaklıkta bulunan.
MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
Atom Modelleri Thomson Modeli Rutherford Modeli Bohr Modeli
Elektrik-Elektronik Mühendisliği için Malzeme Bilgisi
Alfa Bozunumu Alfa bozunumu
X-ışınları 3. Ders Doç. Dr. Faruk DEMİR.
Elektrik-Elektronik Mühendisliği için Malzeme Bilgisi
X-ışınları 5. Ders Doç. Dr. Faruk DEMİR.
Atom ve Yapısı.
Basit elastik saçılma Ders 3 Çekirdek fizigi I ders 2.
Gamma Bozunumu
Elektromanyetik Işının (Foton) Madde İle Reaksiyonu Ders:Gamma-devam
RAYLEIGH YÖNTEMİ : EFEKTİF KÜTLE
Schrödinger Dalga Eşitliği
Girginlik ve Perdeleme
Büşra Özdemir.
YÜKLÜ PARÇACIKLARIN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ
ATOMUN YAPISI.
Atomun Yapısı ATOM MODELLERİ.
DİLAN YILDIZ KİMYA BÖLÜMÜ
Maddenin yapısı ve özellikleri
ATOM.
İYONLAŞMA ENERJİSİ NEDİR?
ATOMUN YAPISI.
ATOMUN YAPISI.
NaCl’de, Na bir elektron vererek Na+ katyonunu oluşturur ve bu elektron  Cl tarafından alınır ve Cl- anyonunu oluşturur. Böylelikle.
KİMYA -ATOM MODELLERİ-.
MEKANİK İş Güç Enerji Yrd. Doç. Dr. Emine AYDIN
Bölüm 5 Atom Enerjisinin Kuantalanması
ATOM VE YAPISI. Etrafımızdaki bütün maddeler atomlardan oluşmuştur. Atom sözcüğünün ilk ortaya çıkışı yüzyıllar öncesine uzanmaktadır. Democritus adlı.
Atom Molekül Dersi (Kerem Cankoçak) Bu belgeler ders notları olarak değil, Atom Molekül Ders konularının bir kısmına yardımcı olacak materyeller olarak.
Avusturyalı Fizikçi Erwin Schrödinger, de Broglie dalga denkleminin zamana ve uzaya bağlı fonksiyonunu üst düzeyde matematik denklemi hâline getirmiştir.
KOLORİMETRE- SPEKTROFOTOMETRE
Çizgisel Momentum ve Çarpışmalar
MEDİKAL KİMYA Atom ve Molekül
ATOMUN YAPISI.
METALİK BAĞLAR   Metallerin iyonlaşma enerjileri ile elektronegatiflikleri oldukça düşüktür. Bunun sonucu olarak metal atomlarının en dış elektronları.
Konu: Radyasyonun madde ile etkileşmesi
RADYASYONUN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ RADYASYONUN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ İlkay TÜRK ÇAKIR TAEK Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi.
Sunum transkripti:

Elektromanyetik Işının (Foton) Madde İle Reaksiyonu

Elektromanyetik ışın (foton) madde içerisinde ya absorbe olur ya da sapar. Bu nedenle de fotonun şiddeti azalır. Ağırlıklı olarak foton frenlemeyi yapan atomun elektronları ile reaksiyona girer. Olabilecek reaksiyon tipleri: Fotoelektrik Olay, Compton Saçılması, Çift oluşumu.

Fotoelektrik Olay Compton Saçılması Çift Oluşumu 13.03.2006 Tutay

Burada Kurşun için L veseviyeleri görülmektedir K yörüngelerinin enerji.

Bu reaksiyonlar oluşunca madde içerisinde bir x yolu boyunca fotonun şiddeti azalır. Bu fiziksel olay absorbsiyon (soğurma) kanunu ile açıklanır. Burada : soğurma katsayısı Genelde literatür de / olarak verilir. :(A,E,Z) bağlı. NA:Avogadro sabiti

I fotonu frenlenen medyumdaki i tesir kesiti, / = cm2/g (hocsor) Beer şiddetin azalama formülü;  =  (E, Z, ) Bunun yerine  =  /  kullanılıyor. Sebebi, Fotonların madde içerisinde aldıkları ortalama serbest yoldur.  = 1/n = 1/(L /A). =1/ Buradan (/) = L. / A n: Tanecik sayısı-yoğunluk A:Kütle sayısı L: Lochscmied sayısı

Örnek: E = 100 keV ve Z = 26 = 1/ (/) = 15 g/cm2 Gama madde ile etkileşirken olabilecek reaksiyon olasılıkları: Fotoelektrik :  + AtomAtom+ + e-   Z2..3 Compton :  + e-   + + e-   Z Çift oluşum :  +çekir.çekir.+e-+e+   Z2

Son hesaplamalar da ortaya çıkan fotoelektrik Z4..5 orantılıdır.

Foton enerjisi elektrona aktarılır. FOTOELEKTRİK OLAY : 100 KeV üzerindeki enerjilerde fotoelektrik olay öne çıkar. Soğurucu atomun Z4 artar ve artan foton enerjisi ile E-3 ile orantılı olarak hızla azalır. Foton enerjisi elektrona aktarılır. Burada EB (ej) elektronun j= K,L,M yörüngesindeki bağlama enerjisini temsil eder. Geri tepkime enerjisi yaklaşık olarak birkaç eV düzeyinde atom tarafından absorbe edilir. Özelikle K yörüngesinde soğurma önemlidir.

Şekil: Pb deki fotoelektrik tesir kesiti Şekil: Pb deki fotoelektrik tesir kesiti. Kesikli sıçramalar elektron kabuklarının bağlama enerjisine karşılık gelir. Kb = 88 keV, Lb= 13 keV

Yüksek enerjilerde K yörüngesindeki tesir kesitinin azalması relativ olmayan bir yaklaşımla yukarıdaki gibidir. Birimi (cm2/Atom)  = E/mec2 azaltılmış foton enerjisi  =e2/40ħc Sommerfeld sabiti, re:elektron çapı Burada görülen 88 keV küçük bir enerji olduğundan K yörüngesine kadar inemezler. E  88 keV olunca K elektronları ile reaksiyon mümkündür.

Atomun iç yörüngelerinde iyonlaşma olursa ikinci bir foton oluşur. Çünkü üst yörüngeden elektronun bıraktığı pozitif boşluğa elektron düşer. Yani Auger elektron ve Röntgen-efekt sözkonusudur…

Compton :  + e-   + + e-   Z 2. Compton saçılması : Foton enerjisi 100 eV büyük olunca Compton saçılması öne çıkar. Gelen foton ‘serbest’ elektronlarla çarpışır ve saparak yoluna devam eder. Compton :  + e-   + + e-   Z 13.03.2006 Tutay

Elektronun bağlanma enerjisi gamaya göre çok küçüktür. Enerji: E=h, Momentum: E/c=h/, mec2: Elektronun duran kütlesi Elastik çarpışmada enerji ve momentum korunur. Eğer gözlenmeyen  ve  değişkenleri yok edilirse sonuçta

Elektronun sahip olduğu kinetik enerji Compton kinematiği Elektronun sahip olduğu kinetik enerji Compton tesir kesiti

Çarpışmada enerji (E) ve momentum (P) korunur Çarpışmada enerji (E) ve momentum (P) korunur. Enerji : E + mec2 = E’ + E (1) Momentum: nE/c = n’E’ /c+ P (2) Fotonun çarpışma öncesi ve sonrası istikameti n ve n’ (birim vektör) ile verilir. n.n’ =cos Denklem (1) ve (2)’nin kareleri alınırsa ve (2). denklem (1). den çıkarılırsa (relativ enerji formulü kulanılırsa) E=h, E/c=h/, mec2:Elektronların kütlesi )=0

Son denklem h’ ve mec2 bölünürse Ortamdaki dalga boyunun değişimi elde edilir. =’-=h/(mec).(1-cos) c=h/(mec): Compoton dalga boyu Denklemler E’ye göre çözersek elektronun kinetik enerjisi elde edilir. Te=E-mec2 13.03.2006 Tutay

re=e2/40mc2 =2,18 fm ; elektronun yarıçapı. Kuvantum mekanikteki Compton saçılması için tesir kesiti 1929 yıllında Von Oskar Klein ve Y.Nishina tarafından hesaplanmıştır. =E /(mec2) Bu tesir kesiti elektron başına hesaplanmıştır. (cm2/Elektron) re=e2/40mc2 =2,18 fm ; elektronun yarıçapı. Denklemi atomun elektron sayısı (Z) ile çarparsak 13.03.2006 Tutay

Compton saçılmasında enerjinin bir kısmı absorbe olur, bir kısmı da sapar (saçılır), Absorbe olan: Sapma tesir kesiti : Absorbe tesir kesiti: Bu durum aynı zamanda enerjinin bir kısmının elektrona aktarılma olsılığını da verir. 13.03.2006 Tutay

=h/mec2 Elektronların beli bir T ve T+dT aralığında ki tesir kesiti: Bu tesir kesiti enerji spektrumunun sağ tarafında maksimum olan bir yapı arz eder. Buna Compton piki denir. Compton saçılması sonucu farklı  için elektronların tesir kesiti =h/mec2 hv=mec2=0,511 MeV (=1) burada ki Compton piki yaklaşık 0.340 MeV dir. 13.03.2006 Tutay

Minimum Foton Enerjisi : Maksimum Elektron Enerjisi : Klein Nishima formülüne göre Compton saçılmasının tesir kesitinin hesaplanması : (Sınır koşulları) 13.03.2006 Tutay

Çeşitli gelme enerjileri için compton saçılmasının tesir kesiti Çeşitli gelme enerjileri için compton saçılmasının tesir kesiti. Saçılmanın şiddeti  nın bir fonksiyonudur.

3. Çift Oluşumu :  + çekirdek  çekirdek + e-+e+ E  2mc2  + e-  e- + e- +e+ E  4mc2 Burada ki olasılık ancak çekirdeğin Coulomb çekim alanı varken ve E  2M0c2 = 1.02 MeV ‘ken mümkündür.

Şekil kurşun (Pb) için ortalama serbest yolu göstermektedir. Ortalama serbest yol çift = (9/7)X0 ; Yüksek enerjilerde çift oluşum olasılığı P=1-exp(-7/9) = % 54 X0 yolu sonunda yeni bir çift oluşur.

Reaksiyon atomun çekirdeği ile olursa Reaksiyon atomun elektronu ile olursa Tesir kesiti, enerji E>>2Mec2 olursa büyür. Tamamen iyonlaşmış atomlarda çift oluşumu için tesir kesiti. Ve tamamen perdelenme olan çekirdek için çift oluşum tesir kesiti. Çift oluşumu için ortalama serbest yol (X0) 13.03.2006 Tutay

Gamanın madde ile etkileşmesi sırasında, enerji ve Z ye olan bağımlılığı Olay Z-bağımlılığı Enerji bağımlılığı Foto efekt Z4 –Z5 hv-3,5 – hv-3 Compton Z hv-1 Çift Z2 lnhv 13.03.2006 Tutay

Fotonların madde içerisinde toplam soğurulması: top = fo + co + çi top = fo + co + çi i = ni =(L/A)i Eğer madde karışım ise (/)eff = ∑wi(i/i), wi : Ağırlık yüzdesi.

13.03.2006 Tutay

Kurşun için  sabitinin (E) enerjinin bir fonksiyonu olarak birim kalınlıkta

-