Kişisel Bilgisayar Sistem Ünitesi Bilgisayar Donanımı Kişisel Bilgisayar Sistem Ünitesi Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü E-posta: yalcin@cs.deu.edu.tr © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Anakart (1) Kişisel bilgisayar sistemleri açık bir mimariye sahiptir. Anakartların üzerinde, değişik amaçlar için kullanılan kartların takılmalarına imkan veren yuvalar bulunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Anakart (2) Bu yuvalara değişik amaçlı genişleme kartları takılabilir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Anakartın Görevi Anakartın görevi, kendi üzerine takılı olan tüm cihazlar arasında bilgi alışverişinin düzgün yürütülmesini sağlamaktır. Anakart üzerine monte edilmiş birçok yonga bulunmaktadır. Anakart üzerine takılmış olan aygıtlar arasındaki bilgi akımı veriyolu (bus) adı verilen ve birbirine paralel olarak düzenlemiş elektriksel yollar aracılığı ile sağlanmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Veriyolu (Bus) Sistem veriyolu, işlemci ile bellek arasındaki veri akışını sağlamaktadır. Bir seferde taşınan veri bitlerinin sayısına o veriyolunun genişliği denilmektedir. Veriyolunun genişliği, aynı zamanda taşınabilecek bilgi miktarını da belirlemektedir. Veriyolu ne kadar geniş olursa aynı zaman diliminde o kadar fazla veri taşınabilmekte, böylece bilgisayar daha hızlı işlem yapabilmektedir. Sistem veriyolu genişliği işlemci tasarımına doğrudan bağlıdır. Daha büyük bir veriyolu ile; İşlemci daha fazla veriyi aynı anda iletebilir ve bilgisayarın hızı artar. İşlemci daha fazla bellek birimin adresleyebilir ve sistem belleği artar. İşlemci daha fazla sayıda ve değişkenlikte deyimler destekleyebilir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Veriyolu Hızı Genel olarak, daha geniş veriyolunun daha hızlı bilgisayar anlamına geldiği söylenebilir. Veriyolunun genişliği yanında, veriyolunun hızı da sistem performansını etkileyen faktörler arasındadır. Daha hızlı veriyolları, sistemde verilerin daha hızlı iletilmesini, dolayısıyla sistemin daha hızlı çalışmasını sağlamaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Genişleme Kartları © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İşlemci Bir işlemci, temel olarak transistörlerden oluşan bir devre bütünüdür. Bilgisayarın tüm işlemlerinin yapılmasını sağlayan temel eleman olan işlemci, “bilgisayarın beyni” olarak da görülebilir. İşlemci, Merkezi İşlem Birimi (CPU: Central Processing Unit) olarak da adlandırılır. Bilgisayarın en karmaşık birimi olan işlemci, aynı zamanda en çok elemana sahip olan bileşen olarak da sistem ünitesi içinde yer almaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İşlemci Bileşenleri Günümüzde yaygın olarak kullanılan Intel Pentium işlemcilerin içinde 42 milyondan fazla elektronik bileşen yer almaktadır. İşlemcinin büyüklüğü birkaç santimetrekaredir. Bileşenlerin boyutları nanometre ile, yani metrenin milyarda biri ile ifade edilen büyüklük ölçüsü ile ifade edilebilmektedir. Bu bileşenlerden bazıları, üç atom kalınlığına karşılık gelen 30 nanometre kalınlığında olabilmektedir. Küçük boyutlarda üretilmiş bileşenler, işlemci içinde değişik işlemleri yapmak üzere gruplandırılmış konumda bulunmaktadırlar. “Kontrol Birimi (KB; CU: Control Unit)” “Aritmetik ve Mantık Birimi (AMB; ALU: Arithmetic and Logic Unit)” © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Değişik İşlemciler © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İşlemci Modelleri Mikroişlemci modelleri, zaman içinde oldukça hızlı bir gelişim göstermiştir. Intel 4004: 1971; Pentium: 1993; Pentium II: 1997; Pentium III ve Xeon:1999; Pentium 4: 2000; Itanium: 2001;Itanium2:2002; Intel Celeron (hesaplı işlemci): performans olarak daha düşük ancak 100-300 USD daha ucuz AMD Athlon, Duron, Sempron ve Turion işlemciler, Intel firmasının Pentium ve Itanium serilerinin ciddi rakipleri olarak piyasada kullanılmaktadırlar. Duron serisi de AMD firmasının ekonomik modeli olarak piyasada kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İşlemcideki Görev Bölümü İşlemcinin genel görevi, işlenecek olan bilgilerin ve bu bilgilerin nasıl işleneceğini tarifleyen programların belleğe yüklenmelerini ve işletilmelerini sağlamaktır. Bu görevler kontrol birimi ve aritmetik ve mantık birimi tarafından paylaşılarak gerçekleştirilmektedir. Bilgisayar sisteminde tüm bileşenlerin, girdi-çıktı aygıtlarının, bellek ve diğer aygıtlarla haberleşmenin kontrolü ve bunlar arasındaki ilişkilerin koordinasyonu Kontrol Birimi (KB)’nin görevidir. Bilgisayar içinde sözkonusu olan tüm aritmetik ve mantıksal işlemler ise Aritmetik ve Mantık Birimi (AMB) tarafından gerçekleştirilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Yazmaç (Register) İşlemci içinde, KB ve AMB’den ayrı olarak özel bellek alanları da bulunmaktadır. Yazmaç (register) olarak adlandırılmaktadır. İşlenmiş ve işlenecek olan deyim ve verilerin saklanmasını sağlamaktadırlar. Yüksek hıza sahip geçici alanlardır. KB’nin denetiminde işlemleri gerçekleştirirler. Genel amaçlı yazmaçlar olduğu gibi, özel amaçlı yazmaçlar da bulunmaktadır. O anda işlenmekte olan deyimi depoladıkları gibi, bir sonra işlenecek olan deyimin belleğin neresinde depolandığı bilgisini de tutabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sistem Saat Yongası Bir işlemcinin işlemleri gerçekleştirebilme hızı, o işlemciye belirli aralıklarla sinyal gönderen bir sistem saat yongası ile ölçülmektedir. İşlemci, veri ve deyimleri bu yonganın gönderdiği sinyale göre işlemektedir. Üretilen sinyallerin miktarı, bir saniyede üretilen sinyal sayısı ile ölçülür. Megahertz (MHz) veya Gigahertz (GHz) ile ifade edilir. Hertz = Bir sinyal döngüsü 1 MHz = Bir saniyede bir milyon sinyal döngüsü. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Veriyolu Teknolojileri Genişleme kartları ile anakart arasında bağlantı sağlayan veriyolu teknolojisi geçmişten günümüze oldukça büyük değişiklikler göstermiştir. En yaygın görülen ve kullanılan veriyolu yapıları ISA PCI AGP USB © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

ISA ve VESA Endüstri Standart Mimarisi (ISA:Industry Standard Architecture) Bu veriyolu yapısı IBM PC’ler için geliştirilmiştir. İlk veriyolu genişliği 8 bittir. Daha sonra bu değer 16 bite çıkartılmıştır. Bir dönem mimari olarak VESA (Video Electronics Standards Association) kullanılmıştır. VESA 32 bit veriyolu genişliğine sahiptir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

PCI Çevre Birimi Bileşeni Bağlantısı (PCI:Peripheral Component Interconnect) Öncelikle grafik kullanıcı arabirimlerinin hızlandırılması amacına yönelik olarak tasarlanmıştır. Önce 32 bit sonra da 64 bitlik olarak geliştirilmiştir. Günümüzde birçok genişleme kartı bu veriyolu yapısını kullanmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

AGP Hızlandırılmış Grafik Kapısı (AGP:Accelerated Graphics Port) Bu veriyolu yapısı, PCI veriyolunun iki katından daha fazla bir hıza sahiptir. PCI veriyolu değişik amaçlar için kullanılırken, bu veriyolu yalnızca grafik arabirimler için kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

USB Evrensel Seri Veriyolu (USB:Universal Serial Bus) Bu veriyolu yapısı, ana kart üzerindeki bir PCI veriyolu ile birleşmektedir. Her bir aygıt için ayrı kartların sistem ünitesine takılmasına gerek duyulmaksızın bu aygıtların bilgisayara bağlanabilmesine imkan sağlamaktadır. Bu veriyolu yapısı genellikle tarayıcı, yazıcı, video alma aygıtları ve depolama aygıtları için kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Bilgisayar Donanımı Kişisel Bilgisayar Sistem Ünitesi Dış Bağlantı Kapıları © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Bağlantı Kapısı (Port) Bağlantı kapıları, bilgisayarların, giriş/çıkış birimleri gibi dış birimlerle bağlantı kurabilmelerini sağlarlar. Bu kapılar anakart üzerinde bulunmaktadırlar. Bu kapılar klavye, fare ve görüntü aygıtlarının bağlanmalarını sağlayan özel amaçlı kapılar da içermektedirler. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Seri Bağlantı Kapısı Seri (serial) bağlantı kapıları fare, klavye, modem ve birçok değişik aygıtın bağlanabilmesi için kullanılmaktadırlar. Bu bağlantı kapıları, bilgilerin seri olarak (bir zaman diliminde yalnızca bir bit) gönderilmesini sağlamakta olup, uzun mesafelere bilgi göndermek için uygundurlar. Bu kapılar aynı zamanda COM PORT (Communications port) olarak da bilinirler. Bir bilgisayarda standart olarak iki tane seri kapı bulunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Koşut (Paralel) Bağlantı Kapısı Koşut (paralel) bağlantı kapıları, kısa mesafelerde çok fazla verinin gönderilmesi veya alınması için kullanılmaktadırlar. Bu kapılarda bilgi genellikle sekiz koşut kablodan aynı anda sekiz bitin gönderilmesi ile aktarılmaktadır. Genellikle yazıcıların bağlanması için kullanılmaktadırlar. Bir bilgisayarda, özel olarak eklenmedikçe, bir tane paralel kapı bulunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Seri ve Paralel İletimler © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

ESV Bağlantı Kapısı (USB) Evrensel Seri Veriyolu (ESY; USB:Universal Serial Bus) Seri ve koşut bağlantı kapılarının yerini almak üzere tasarlanmıştır. Daha hızlı veri iletim kapasitesine sahiptir ve aynı anda birçok aygıtın bağlanmasına imkan vermektedir. Anakart özelliğine bağlı olarak 2-10 arasında değişebilen sayıda olabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

YPSV Bağlantı Kapısı Yüksek performanslı seri veriyolu (YPSV; HPSB:High Performance Serial Bus) “Firewire” olarak da adlandırılmaktadır. Bu veriyolları, ESY’den 33 kat daha hızlıdır. Sistem birimine video kamera veya yüksek hızlı yazıcıların bağlanmasında kullanılmaktadırlar. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Bilgisayar Donanımı Kişisel Bilgisayar Sistem Ünitesi Birincil Depolama Birimleri © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Bellek Birincil depolama birimidir. Bu birimde veri, deyim ve bilgiler tutulmaktadır. Bellek de sistem ünitesi içine konulabilen yongalardan oluşmaktadır. Yarıiletken teknolojisinin gelişimine bağlı olarak gelişmiş, daha güvenilir, daha yoğun, daha düşük güç gereksinimli ve daha ucuz olarak üretilebilir hale gelmiştir. Yarıiletken belleklerin yoğun üretimi, fiyatlarının da düşmesini beraberinde getirmiştir. Kişisel bilgisayarlarda kullanılan bellek “Rasgele Erişimli Bellek (REB; RAM:Random Acces Memory)”, “Yalnızca Okunabilir Bellek (YOB; ROM:Read Only Memory)” “Tümleyici Metal-oksit Yari-iletken (TMOY; CMOS:Complementary Metal-Oxide Semiconductor)” © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Bellek Yuvaları ve Bellekler © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Bilgisayar Donanımı Giriş/Çıkış Birimleri © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Girdi Girdi (Input), bilgisayar tarafından kullanılan veri ve deyimlerdir. Kişilerden veya diğer kaynaklardan gelebilir. Girdi donanımları, bilgisayara giriş yapabilmek için kullanılan donanımlardır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Klavye Klavye (keyboard), bilgisayar doğrudan bilgi girmeyi sağlayan ve en yaygın olarak kullanılan donanımdır. Klavyeler, harf, rakam ve özel karakterlerin bilgisayara elektrik sinyallerine çevrilerek iletilmesini sağlamaktadır. Bilgisayarlarda ikili kodlarla tanımlı karakterler, klavyenin tuşlarına basıldıkça oluşturulmakta ve bilgisayara aktarılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Klavye Tuş Grupları Klavyelerde değişik işlevleri yerine getiren tuş grupları bulunmakta ise de, en genel tuş grupları; Fonksiyon tuşları, harf ve rakam tuşları, sayısal klavye, yönlendirme tuşları ve özel kontrol tuşlarıdır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Klavye Türleri-Ergonomik Klavyeler değişik şekil ve özelliklerde üretilmektedir. Bu klavyelerden bazıları katlanabilmekte, bazıları ergonomik şekilllerde üretilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Klavye Türleri-Çokluortam Bazı klavyelerde, standart tuşların yanında internet uygulamalarının kullanımı, ses kontrollerinin gerçekleştirilmesi gibi değişik amaçlara hizmet eden tuş grupları da bulunabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Klavye Türleri-Sanal Mobil iletişimin gelişmesine koşut olarak sanal klavyeler de giderek geniş kullanım alanı bulmaktadır © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İşaretleme Aygıtları İnsanın doğasındaki en temel güdü işaretlemedir. İşaretleme aygıtları bilgisayar teknolojisinde de kullanılmaktadır. Grafik arayüzlerin bilgisayarlarda kullanımının yaygınlaşması ile daha da çok kullanılmaya başlanmıştır. Birçok kullanıcı tarafından vazgeçilmez olarak kabul edilmektedir. Yazılım teknolojilerinin gelişimi ile bilgisayarlarda gelişmiş oyunlar oynanmaya başlanmıştır. Bu oyunların kontrolü için özel aygıtların geliştirilmesi gerekmiştir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İşaretleme Aygıt Türleri İşaretleme aygıtlarının en yaygın kullanılanları, fare (mouse), kumanda kolu (joystick), dokunmatik ekran(touch screen) ışıklı kalem (light pen) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Fare (mouse) Fare (mouse), ekranda genellikle bir ok şeklinde görünen bir işaretleyiciyi kontrol eden bir aygıttır. Fare sayesinde, yazılımlar, işaretleyicinin ekranın hangi noktasında bulunduğunu kontrol edebilmekte, tuşların kullanımı ile de ekrandaki seçeneklerden istenilen işaretlenebilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Farelerin Yapısı Farelerin üzerinde, asgari iki ayrı tuş, altında ise farenin yatay ve düşey hareketlerinin kontrol edilmesini sağlayan mekanizmaya hareketleri aktaran bir yapı bulunmaktadır. Bazı farelerin üzerlerinde bir veya daha fazla tekerlek bulunabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Farelerin Sınıflandırılması Fareler, yatay ve düşey hareketleri algılama mekanizmaları açısından mekanik ve optik, bilgisayara bağlantı yönünden de kablolu ve kablosuz olmak üzere farklı şekillerde sınıflandırılmaktadırlar Kablosuz bağlantı radyo frekansı (RF:Radio Frequency) veya kızılötesi (IR:Infrared) teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Kablosuz farelerin hareket algılama mekanizmaları yönünden diğer farelerle herhangi bir farkları bulunmamakta, yalnızca bilgisayarla aralarındaki iletişim kablosuz olarak gerçekleştirilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Farelerde Hareket Algılama Mekanik farelerde; Farenin hareketi, altta bulunan bir topun farenin içinde bulunan bir mekanizmayı hareket ettirmesi ile algılanmakta ve bu harekete göre farenin işaretleyicisinin ekrandaki konumu belirlenmektedir. Temizlik gerektirmektedir. Üzerinde kullanıldığı yüzey düzgün olmalıdır. Optik farelerde; Hareketli parçalar bulunmamaktadır. Farenin hareketlerinin algılanması, ışık yayılımı ve bu ışığın yeniden algılanması sayesinde gerçekleşmektedir. Farenin üzerinde kullanıldığı yüzeyin renk özellikleri kullanımını sınırlayabilmektedir. Temizlik gerektirmez. Daha duyarlıdır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Kumanda Kolu (Joystick) Bir kumanda kolu (joystick), spor arabalardaki vites kollarına benzer şekilde tasarlanmış bir aygıttır. Bu kolun hareket miktarı ve yönü, işaretleyicinin ekrandaki konumunu belirtir. Özellikle uçuş benzeştiricilerinde (flight simulator) yaygın olarak kullanılmaktadır. Fare yerine de kullanılabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Dokunmatik Ekran Dokunmatik ekran (Touch Screen) Ekranda bulunan menülerden istendiğinin üzerine dokunulmasıyla seçilmesini sağlanır. Ekrana yatay ve düşey yönde ışıklar verilmektedir. Ekrana dokunulduğunda bu ışıklar kesilmektedir. Hangi ışıkların kesildiğinin bulunmasıyla da ekranda işaretlenen bölge belirlenmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Işıklı Kalem Işıklı kalemler (Light Pen) Dokunmatik ekrana benzemektedir. İşaretleme aygıtı olarak içinde ışık kaynağı bulunan bir kalem kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Tarayıcılar Kağıt, film gibi herhangi bir ortam üzerinde kayıtlı olan bilgilerin bilgisayar ortamına aktarılması için kullanılırlar Temel prensip: Bir ışık kaynağından güçlü bir ışık verilmekte Işık taranacak olan belgeye çarpıp geri gelmekte Işık şiddeti ölçülmekte Belge üzerindeki şekiller sayısal hale dönüştürülüp bilgisayar ortamına aktarılmakta © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Tarayıcı Türleri Tarayıcılar, genel olarak üç ana gruba ayrılmaktadırlar. Yatay Tarayıcı (Flatbed Scanner) Sayfa Beslemeli Tarayıcı (Sheetfeed Scanner) Taşınabilir Tarayıcı (Handheld Scanner) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Yatay Tarayıcı Flatbed Scanner Tek bir sayfayı tarayabilecek şekilde tasarlanmış aygıtlardır. Kimi zaman bu aygıtlara, 1’den fazla sayfayı ardışık olarak tarayabilmelerine imkan sağlayacak otomatik belge besleme donanımları da eklenebilir. Bu tarayıcılar, Kitap sayfaları gibi toplu belgeleri kolaylıkla tarayabilirler. Masa üstünde fazla yer kaplarlar. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Yatay Tarayıcı (2) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sayfa Beslemeli Tarayıcılar Sheetfeed scanner Sayfa bir tambur (drum) aracılığı ile tarayıcı kafa önünden geçirilmekte ve tarama işlemi gerçekleştirilmektedir. Genellikle klavye ile ekran arasında küçük bir alana yerleştirilebilecek şekilde ve boyutta tasarlanmışlardır. Yoğun doküman akışının sözkonusu olduğu ortamlarda kullanılmaktadırlar. Yatay tarayıcılara göre daha az duyarlı ve hatalara daha açıktır. Günümüzde pek kullanılmamaktadırlar. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Elde Taşınan Tarayıcılar Handheld scanner Tarayıcıların içinde en ucuz ve en az duyarlı olan türdür. Bu tür bir tarayıcı ile iyi bir tarama elde etmek oldukça zordur. Kullanıcı tarayıcıyı düz bir hat üzerinde ve sabit bir hızla götürmek zorundadır. Taranacak belge tarayıcıdan daha geniş ise, belgeyi birçok kez taramak ve tarama sonuçlarını yazılımla birleştirmek gerekmektedir. Kullanılabilirlikleri düşüktür. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Karakter ve İşaret Tanıyıcılar Character and Mark Recognition Devices Optik Karakter Tanıma. Optik İşaret Tanıma Manyetik Mürekkepli Karakter Tanıma Çubuk Kod Tanıma © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Optik Karakter Tanıma Optical Character Recognition (OCR) Yazılımsal olarak gerçekleştirilir. Taranan ve bilgisayar ortamına resim olarak aktarılan metindeki birbirinden ayrı şekiller ayrı ayrı ele alınır. Her şekil karakter tanıma yazılımında tanımlı olan harf, rakam ve işaret şekilleri ile karşılaştırılır. Ele alınan şekil, tanımlı şekillerden birisine benziyor ise, o şekil harf olarak tanımlanır ve bir sonraki şekle geçilir. OKT işlemi için ANSI tarafından oluşturulan ve OCR-A olarak adlandırılan standart yazı şekilleri bulunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Optik İşaret Tanıma Optical Mark Recognition (OMR) Bu işlemde bir kağıt üzerindeki işaretler algılanmaktadır. Sınavlarda ve istatistiksel çalışmalarda karşılaşılan ve genel olarak “optik form” olarak adlandırılan kağıtlar başlıca uygulamasıdır. Tüm form bir matris olarak algılanmaktadır. Kullanıcı tarafından belirli bölgelerde bulunan kutucuklar doldurulmaktadır. Dolu bölgelerin yerleri, optik işaret tarayıcı aygıt tarafından belirlenmektedir. Tüm form, okuma işlemi sonunda “0” ve “1” lerden oluşan bir matris olarak ifade edilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Optik Kart Okuyucu Optical Card Reader Optik form veya kartların okutulma işlemi için kullanılırlar. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Manyetik Mürekkepli Karakter Tanıma MICR:Magnetic Ink Character Recognition (MICR) Genellikle bankacılık faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Bankacılık sisteminde kullanılan çeklerin üzerinde, manyetikleştirilme özelliği olan bir mürekkeple basılmış harf ve yazılar bulunmaktadır. Belgenin okuma aygıtına okutulması sırasında, aygıt manyetik mürekkeple yazılmış yazı ve rakamları algılamakta ve bir karakter tanıma işleminden geçirerek belgenin doğruluğunu denetlemektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Çubuk Kod Tanıma Bar Code Evrensel Ürün Kodu (EÜK; UPC: Universal Product Code) olarak adlandırılan numaraların, bilgisayar ortamına rahat aktarılabilmeleri için geliştirilmiş bir uygulamadır. Burada her karakter düşey olarak oluşturulan işaretler veya çubuklarla ifade edilmektedir. Bu çubuklar, Çubuk Kod Okuyucu (bar-code reader) olarak adlandırılan bir fotoelektrik aygıt tarafından yansıyan ışıktan yararlanılarak algılanır ve eşdeğeri karakterlere çevrilir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sayısallaştırma Birçok mühendislik uygulamalarında, başkaları tarafından hazırlanmış çizimler üzerinde çalışılmakta, bazen de bazı çizimleri tümüyle el ile yapmak ve bunları bilgisayara aktarmak gerekmektedir. Haritalama, mimari veya restorasyonda hazırlanan çizimlerin sayısal değerler olarak bilgisayara aktarılması istenebilmektedir. Tüm çizim bir koordinat ekseni tanımlanarak o eksene oturtulmakta, sayısallaştırma için cetvel ve gönyeler kullanılmakta, belirlenen noktaların koordinatları ve –varsa- yükselti değerleri bilgisayara el ile girilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sayısallaştırma (2) Çizimlerdeki nokta sayısının az olması durumunda, sayısal değerlerin oluşturulması işlemi fazla zaman almamaktadır. Nokta sayısının fazla olması durumunda, bir çizimin bilgisayara aktarılması bazen günler sürebilmektedir. Bu zaman kaybını, dolayısıyla maliyeti azaltmak amacıyla “Sayısallaştırıcı (Digitizer)” adı verilen aygıtlar kullanılmaktadır.. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sayısallaştırıcı (Digitizer) Elektronik bir ızgara oluşturacak şekilde düzenlenmiş bir masa, bu masaya bağlı bir işaretleme ve veri girme aygıtı ile bir bilgisayar bağlantısı içerir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sayısallaştırıcı-Kullanım Alanları Yalnızca mühendislik ve mimarlık alanlarında değil, güzel sanatlarda da kullanılmaktadır. Değişik eklentilerle çizici olarak da kullanılmaktadırlar. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sayısal Kameralar Bilgisayarlara bilgi aktarma işleminde sayısal kameralar da kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sesli Girdi Sistemleri Ses tanıma sistemi için gerekenler: Mikrofon Ses kartı Özel yazılım Kaydedilen sesler bilgisayara aktarılmakta. Bazı sistemler, sesten yazıya çeviri işlemini de gerçekleştirmekte. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Çıktı Bilgisayardan alınan işlenmiş veri veya bilgi. Metin Grafik Fotoğraf Ses Video Çıktı donanımları bilgisayardan çıkış alabilmek için kullanılan donanımların tümüdür. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Yazıcı Printer Bilgisayarda elde edilen bilgileri kağıt çıktısı olarak oluşturan bir aygıttır. Eski tür yazıcılar, yalnızca harf ve rakamları yazabilirken, günümüzdeki modern yazıcılar grafik çıktılar da verebilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Yazıcıların Sınıflandırılması Yazma tekniğine göre: darbeli (impact) darbesiz (non-impact) Bir darbeli yazıcı, yazma işlemini gerçekleştirebilmek için kağıt, şerit ve yazma çekici ile birlikte kağıt üzerinde fiziksel bir temas sağlamaktadır. Darbeli yazıcılar Elektronik daktilolar, Nokta vuruşlu yazıcılar (dot-matrix printer), Satır yazıcılar (line printer)’dır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Satır Yazıcı Line printer Anabilgisayarların ilk kullanıma girdiği dönemlerden beri kullanılmaktadır. Sonsuz bir metal şerit üzerinde bulunan harflerin arkasında bulunan küçük çekiçler, şerit döndükçe harflere vurmakta, bu harfler de mürekkepli şerite vurmakta ve yazı yazılmaktadır. Yalnızca metinsel (text) bilgilerin yazdırılmasında kullanılmaktadırlar. Fazla sayfalı çıktıların alınmasında vazgeçilmezlerdir. Hızları yüksektir (sd:satır/dakika; lpm: lines per minute) Baskı kalitesi düşüktür. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Satır Yazıcı (2) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Nokta Vuruşlu Yazıcı Dot-matrix Kişisel bilgisayar kullanımının yaygınlaşması ile, kullanıcılar yazıcılarını kendi yanlarında bulundurmak ve istedikleri gibi kullanmak istemeye başlamışlardır. Büyük boyutlara sahip ve oldukça pahalı olan satır yazıcıları her kullanıcının satın alabilmesi ve kullanması mümkün olamamaktadır. Ağırlıklı olarak kişisel kullanıma yönelik tasarlanan yazıcılar üretilmeye başlandı. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Nokta Vuruşlu Yazma Sistemi Yazıcıda, üzerinde bir veya daha fazla sayıda sütunlara yerleştirilmiş ince iğnelerin olduğu bir yazma kafası bulunmaktadır. Her harf bir nokta matrisi şeklinde tanımlanmaktadır. Yazıcı kafanın hareketi ile ve her harfi oluşturacak şekilde gerekli iğnelerin yazıcı kafa ile kağıt arasında bulunan şerite vurması ile yazma işlemi gerçekleştirilmektedir. Baskı hızı karakter/saniye (ks; cps:characters per second) olarak verilir. Baskı kalitesi, yazıcı kafada bulunan iğnelerin sayısının artmasına bağlı olarak artmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Nokta Vuruşlu Yazıcı Kişisel bilgisayar sistemlerinde yaygın olarak kullanım alanı bulan nokta vuruşlu yazıcılar, günümüzde yerlerini darbesiz yazıcılara bırakmıştır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Darbesiz Yazıcı Türleri Darbesiz yazıcı, bir resim veya metni kağıda dokunmaksızın kağıt üzerinde oluşturabilmektedir. Mürekkep püskürtmeli (Inkjet, BubbleJet) Laser (Laser) Sayfa yazıcı olarak da adlandırılmaktadır. Yazma hızları sayfa/dakika (sd; ppm: pages per minute) olarak tanımlanır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı Inkjet / Bubblejet printer Mürekkep püskürtmeli yazıcılar, yazıcı kartuşlarının üzerinde bulunan ince püskürtme deliklerinden kağıdın üzerine mürekkep püskürtmek suretiyle yazma işlemini gerçekleştirirler. Evlerde veya çok fazla baskı yapılmayan işyerlerinde yaygın olarak kullanılırlar. Siyah ve renkli yazabilirler. Kaliteli çıktı alabilmek için özel kağıtlar kullanılmalıdır. Fiyatları düşüktür. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı (2) Değişik kağıt boyutları (A4, A3, ... ) kullanabilirler. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Lazer Yazıcı Laser printer Çalışma prensipleri, fotokopi makineleri ile aynıdır. Küçük noktalardan oluşan bir düzende, bilgisayarda oluşturulan bilgiler bir laser ışığı aracılığı ile yazıcı içinde bulunan ve pozitif elektrikle yüklenmiş bir tambura taşınır. Herhangi bir yazı veya resim yazdırılmak istendiğinde, laser ışığı açılır ve tambur üzerinde pozitif olarak yüklenmiş olan noktalar nötr hale gelir. Çok ince boyutta öğütülmüş karbon parçacıklarını (toner) içeren kartuşun içinden geçen tamburdaki nötr bölgelere yapışan toner, daha sonra kağıdın üzerine aktarılır. Yazdırma işleminin son aşamasında toneri kağıdın üzerine sabitlemek için bir ısıtma ve baskı işlemi uygulanır. Yazma işlemini bitiren tambur, daha sonraki geçiş için temizlenir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Lazer Yazıcı (2) Günümüzde değişik renklerde toner kullanarak renkli baskı yapabilen laser yazıcıların kullanımı da giderek yaygınlaşmaktadır. Evlerden büyük işyerlerine kadar geniş bir alanda kullanılmaktadır. Yazma hızları yüksektir. Kişisel kullanımda 8-10 sayfa/dakika Ağ yazıcılar: 35-50 sayfa/dakika Bankalar, sigorta firmaları gibi işyerlerinde: 1,000 sayfa/dakika © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Tümleşik Yazıcı Gerek laser, gerekse de mürekkepli yazıcılar, tarayıcı ve belgegeçer gibi aygıtlarla bütünleştirilerek, kullanıcıya ayrı aygıtlarla uğraşmamasını sağlayacak çözümler sunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Termal Yazıcı Thermal Printer Otomobil, bisiklet ve beyaz eşya gibi üretilen malların takiplerinin gerekli olduğu yerlerde, ürünlerin üzerlerine çubuk kod ve diğer bilgileri içeren etiketlerin yapıştırılması gerekmektedir. Bu etiketlerin dayanıklı olması için Özel kağıtlar kullanılmalı Yazılan bilgiler bozulmamalıdır. Özel üretilmiş kağıtlara harf ve şekilleri kağıdı yakarak oluşturarak baskı yapabilen termal yazıcılar üretilmiştir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Termal Yazıcı (2) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Baskı ve Renk Kalitesi Satır yazıcıların baskı kalitesi en düşüktür. Nokta vuruşlu, Mürekkep püskürtmeli ve lazer yazıcıların, bir inçteki nokta sayısı (dpi: dots per inch) ile belirlenmektedir. Yaygın olarak kullanılan mürekkep püskürtmeli ve lazer yazıcılardaki baskı kalitesi değerleri 300 ile 1,200 dpi arasında değişmektedir. Baskı kalitesi ne kadar artarsa artsın, renkli baskılardaki renk kalitesi, hiçbir zaman ekranda görünen renklerle aynı olamamaktadır. Baskı kalitesi: Satır yazıcı < nokta vuruşlu < mürekkepli < lazer © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Nerede, hangi yazıcı ? Belirli bir kalitede yüksek baskı hızlarının gerektiği ve renkli baskının gerekmediği yerlerde, siyah baskı yapabilen laser yazıcılar tercih edilmektedir. Renkli baskının istendiği, yazı ve baskı kalitesinin çok önemsenmediği yerlerde de mürekkep püskürtmeli yazıcılar kullanılabilir. Fatura basımı, bilet basımı, bankalarda kullanılan çoklu kopyalı dekont basımı gibi yazdırma işlemlerinde ise, hızları düşük olmalarına karşın, darbeli yazıcılar tercih edilmektedir. Baskı kalitesinin önemli olmadığı, ancak baskı hızının yüksek olmasının gerekli olduğu yerlerde ise satır yazıcılar kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Çizici Plotter Geniş Kalıplı Yazıcı (Large Format Printer) Özellikle tasarım ve mühendislik işlemlerinde oluşturulan grafik çıktıların alınması için kullanılmaktadır Gerek yazma tekniklerine, gerekse de fiziksel şekillerine göre ayrı ayrı sınıflandırılmaktadırlar. A4 (210 mm x 297 mm) kağıt boyutlarından başlamak üzere 1152 mm genişliğinde ve 150 metre uzunluğa varabilen kağıtlara çizim yapabilen çiziciler de bulunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Çiziciler-Fiziksel Sınıflandırma Fiziksel şekillerine göre: Düzyataklı çiziciler (flatbed plotters) Tamburlu çiziciler (drum plotters) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Düzyataklı Çizici Bürolardan sanayinin çeşitli kesimlerine kadar geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Yazma mekanizması yerine kesici mekanizmaların takılması ile, reklamcılıktan kalıp hazırlamaya kadar çok değişik alanlarda kullanılabilen aygıtlar haline dönüşmektedirler. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Tamburlu Çizici Düzyataklı çizicilerde kağıt sabit, yazdırma mekanizması hareketlidir. Tamburlu çizicilerde, hem kağıt, hem de yazdırma mekanizması hareket etmektedir. Düzyataklı çizicilerde Daha iyi sonuçlar alınmakta. Kağıt boyutları, çizici masasının boyutları ile sınırlı kalmakta. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Çiziciler-Yazım Teknikleri Kalemli çizici (pen plotter) Mürekkepli (inkjet plotter) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Kalemli Çiziciler Kalemli çizicilerde, içine değişik renkte mürekkep doldurulmuş ve değişik uç kalınlıklarına sahip kalemlerle çizim yapılmaktadır. Kalemlerin konulabileceği kartuşun kalem kapasitesinin sınırlı olması istenilen renk ve çizgi kalınlığının sağlanmasını engellemekteydi. Ayrıntılı çizimlerin oluşturulması, gerekirse kartuştaki kalemlerin değiştirilmesi sayesinde sağlanabilmekte, ancak bu işlem de uzun zaman almaktaydı. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Mürekkep Püskürtmeli Çiziciler Mürekkep püskürtme teknolojisinin gelişimi ile kalem kullanan çizicilerin kullanımları azalmıştır. Yerlerini mürekkep püskürterek yazma işlemini gerçekleştiren çiziciler almıştır. Mürekkepli çizicilerde hem kağıt, hem de yazdıma mekanizması hareketli olmasına karşın, tüm yazdırma işlemi kağıdın yazıcıdan bir kez geçmesi sonunda tamamlanmaktadır. İstenildiği kadar renk elde edilmekte ve daha duyarlı çizimler yapılabilmektedir © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Tümleşik Çiziciler Çizicilere, özel tarama aygıtları takılarak tarayıcı olarak kullanmak da mümkün olabilmektedir. Özellikle büyük harita ve resim gibi çizimlerin bilgisayara aktarım işlemlerinde çiziciler yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilgisayara aktarılan çizimler, uygun yazılımların kullanımı ile sayısal hale de dönüştürülmekte, böylece çiziciler aynı zamanda sayısallaştırıcı olarak da kullanılmaktadırlar. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Ekran Monitor, Video Gösterim Birimi (VDU:Video Display Unit) Bilgisayar sistemlerinde en çok kullanılan çıktı birimidir. Ekranlar, bilgisayarların ilk üretildikleri günden bugüne büyük değişiklik göstermişlerdir. İlk kullanılan ekranlar yalnızca metin tabanlı bilgileri gösterebilmektedir. Sonra geliştirilen ekranlar grafik bilgilerin de gösterilebilmesini sağlamaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Katod Işını Tüpü Katod ışınları bir yüzey üzerinde bulunan elemanları uyartmakta ve görüntü oluşmaktadır. Katod Işını Tüpü (KIT; CRT: Cathod Ray Tube) olarak adlandırılmaktadırlar. Televizyon teknolojisi ile aynı teknolojiyi kullanmaktadırlar. En büyük avantajları düşük fiyatları ve üstün görüntü kaliteleridir KIT’ler Boyutları büyük Yüksek iletim maliyeti Yer kaplama Daha küçük ekranlar üretilmeli © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sıvı Kristal Ekranlar Daha az yer kaplayan ve daha taşınabilir ekranlar üretildi. Düz panel ekranlar veya Sıvı Kristal Ekranlar (SKE; LCD:Liquid Crystal Display) Sıvı kristallerle görüntü elde edilmektedir. Kol saatlerinden cep telefonlarına kadar hemen her yerde kullanılmaktadır. Taşınabilir, gerek dizüstü gerekse de avuç içi bilgisayarlarında kullanılan bu ekran türü, günümüzde masa üstünde de yaygın olarak kullanım alanı bulmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Ekran Boyutları Gerek KIT, gereksede SKE teknolojisine sahip ekranlar, değişik boyutlarda üretilmektedir. Ekran boyutları, ekranın çapraz köşeleri arasındaki ölçünün inç (2.54 cm) cinsinden ifadesi ile tanımlanmaktadır. Bu boyutlar 15, 17, 19 ve 21 inç olabildiği gibi, daha büyük boyutlarda ekranlar da özellikle mühendislik ve grafik çalışmalarında kullanılmaktadırlar. Gerek KIT, gerekse de SKE ekranlar genel olarak kare şeklinde üretilmektedirler. Değişik gereksinimler doğrultusunda, özellikle dizüstü bilgisayarlarda dikdörtgen şeklinde ekranlar da yaygın olarak üretilmeye başlanmıştır. Bu ekranların boyutları, 15.4, 17, 21 inç gibi olabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Görüntü Netliği Ekranlardaki görüntü netliği, o ekrandaki görüntüyü oluşturan yatay ve düşey nokta sayısı ile belirlenmektedir. Ekrandaki görüntünün en küçük birimi “piksel (pixel)” olarak adlandırılmaktadır. Bir piksel, ekranda görüntüyü oluşturma sırasında kullanılan en küçük noktaya karşılık gelmektedir. Ekranda yatay ve düşey olarak ne kadar çok nokta tanımlanabilirse, o kadar ayrıntılı ve duyarlı görüntüler elde edilebilmektedir. Bu duyarlılık hem ekran özelliğine, hem de bilgisayar sisteminden ekrana görüntülerin aktarılmasını sağlayan ekran kartı veya donanımı özelliğine bağlı olarak değişmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

© 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Etkin ve Edilgen Matriks Sıvı kristal ekranlarda görüntü oluşturma teknikleri: Edilgen (pasif) matriks (passive matrix) Etkin (aktif) matriks (active matrix) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Edilgen Matriks Ekran Edilgen matriks ekranlar, aynı zamanda çiftli tarama ekranlar (dual scan monitor) olarak da adlandırılmaktadırlar. Bu ekranlarda görüntü, ekranın en üstünden başlamak üzere, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya olmak üzere tüm ekranın taranması ile oluşturulmaktadır. Az güç harcanmakta, ancak elde edilen görüntü kalitesi çok iyi olamamaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Etkin Matriks Ekran İnce Filmli Transistör (İFT; TFT:Thin Film Transistor) ekran. Görüntü, ekranı oluşturan her bir noktanın ayrı ayrı elektriksel olarak uyartımı ile oluşturulmaktadır. Bu ekranlarda daha fazla renk, daha duyarlı bir görüntü kalitesi ile görüntülenebilmektedir. Etkin matriks ekranların fiyatları daha yüksek olup, aynı zamanda daha fazla güç harcamaktadırlar. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Görüntü Standartları Ekranların duyarlılıklarının tanımlanması için değişik standartlar geliştirilmiş ve uygulama konulmuştur. Günümüzde en yaygın olarak kullanılan standartlar: SVGA XGA SXGA UXGA © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

SVGA SVGA (Süper Video Grafik Dizini; Super Video Graphics Array); En alt duyarlılık yatayda 800, düşeyde ise 600 pikseli tanımlamaktadır. Bu standarttaki bir ekran görüntüsü, 800 x 600 = 480,000 pikselden oluşmaktadır. Yaygın olarak 15 inç boyutundaki ekranlarda bu standart kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

XGA XGA (Genişletilmiş Grafik Dizini; Extended Graphics Array): Yatayda 1,024, düşeyde ise 768 piksel tanımlanmaktadır. Özellikle 17 ve 19 inç boyutundaki ekranlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

SXGA SXGA (Süper Genişletilmiş Grafik Dizini; Super Extended Graphics Array) Bu standartta yatayda 1,280, düşeyde ise 1,024 piksel tanımlanmaktadır. Özellikle 19 ve 21 inç boyutundaki ekranlarda kullanılan bu standartla daha duyarlı görüntüler elde edilmektedir. Dizüstü bilgisayarlarda değişik ekran boyutları olabildiğinden bu ekranlarda farklı ekran duyarlılıkları (1,200 x 800; 1,600 x 1,200 gibi) da kullanılabilmektedir © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

UXGA UXGA (Ultra Genişletilmiş Grafik Dizini; Ultra Extended Graphics Array) Bu standartta yatayda 1,600, düşeyde ise 1,200 piksel tanımlanmaktadır. Özellikle 21 inç boyutundaki ekranların kullanımının artmasına bağlı olarak bu standart da yaygınlaşmaktadır. UXGA ekranlar mühendislik veya güzel sanatlar gibi yüksek çözünürlük isteyen uygulamaların kullanıldığı yerlerde tercih edilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Uçbirim Terminal Girdi ve çıktı özelliklerini birarada bulundurmaktadır. Uçbirim türleri Aptal uçbirim (Dumb Terminal) Akıllı uçbirim (Intelligent Terminal) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Aptal Uçbirim Girdi işlemi için bir klavye ve çıktı işlemi için de bir monitörden oluşan, herhangi bir hesaplama kapasitesine sahip olmayan ve doğrudan bir ana bilgisayara bağlı olan bir aygıttır Klavyede yazılan herşey ana bilgisayara gönderilip işlenmekte, ana bilgisayardan ise işlenmiş veriler uçbirim ekranına aktarılmaktadır. Ana bilgisayar ile bağlantısı kesildiğinde herhangi bir işlevi kalmamaktadır. Genellikle anabilgisayar (mainframe) ve UNIX işletim sistemine sahip bilgisayarlara bağlı olarak kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Akıllı Uçbirim Akıllı uçbirim türü bellek ve sınırlı işlem kapasitesine sahip bir işlemci içermektedir. Ekranda bulunan değişik formlar aracılığı ile kullanıcının veri girmesine ve yazdığı metni biçimlemesine imkan sağlamakta, kullanıcı istediğinde ise formdaki bilgileri toplu olarak ana sisteme göndermektedir. Ana sistem tarafından işlenen verilerin sonuçlarını alıp biçimlendirebilmekte ve ekranda görüntüleyebilmektedir. Bu tür uçbirimler, Grafik Uçbirim (Graphics Terminal) veya X-Uçbirim (X-Terminal) olarak da adlandırılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Uçbirim Benzeşim Yazılımları Kişisel bilgisayarlarda kullanılabilen uçbirim benzeşim (terminal emulation) yazılımları ile de, kişisel bilgisayarların birer uçbirim olarak kullanılabilmeleri mümkün olmaktadır. Bu benzeşim yazılımları, kişisel bilgisayarın gerek aptal, gerekse de akıllı uçbirim olarak görev yapmalarını sağlamaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Diğer Uçbirimler Satış noktası uçbirimleri (Point-of Sale Terminal) Bu uçbirimler, girdi ve çıktı özelliklerini birarada bulundurmaktadır. Girdi işlemi için genellikle çubuk kod okuyucu bulunduran bu aygıtlarda, verilerin girilebileceği bir klavye de bulunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Diğer Uçbirimler (2) Kendi içinde bir işlemci, bellek ve depolama birimi bulundurur Üzerlerinde yazılım çalıştırılabilir. Girilen veri işlenir, gerektiğinde uçbirime bağlanan veya bazı uçbirim türlerinde doğrudan uçbirimin kendi üzerinde bulunan bir yazıcı sayesinde de kağıda yazdırılabilir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İkincil Depolama Birimleri © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İkincil Depolama Birimleri Manyetik Depolama Birimleri Disket (Floppy Disc), Manyetik Teyp (Magnetic Tape) Sabit Disk (Fixed/Hard Disc) Optik Depolama Birimleri Yoğun Disk (CD:Compact Disc) Sayısal Görüntü Diski (DVD:Digital Video Disc, Digital Versatile Disc) © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Verilerin Depolanması Manyetik depolama birimlerinde veriler, ortam üzerinde mikroskobik parçacıkların manyetikleştirilmesi ile depolanmaktadır. Bu parçacıklar, yönleri değiştirilene kadar konumlarını korumakta, böylece disk ve teypleri kalıcı ancak gerektiğinde değiştirilebilir bilgi depolama araçları haline getirmektedirler. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Manyetik Ortamda Depolama Disk sürücüdeki bir okuma-yazma kafası, verileri gösterecek şekilde manyetize edilmiş parçacıkları okuyabilecek şekilde tasarlanmıştır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Manyetik Bilgilerin Korunması Manyetik ortamda tutulan veriler, manyetik ortamlardan, mıknatıslardan, manyetik alanlardan, toz, is veya duman parçacıklarından etkilenmektedir. Herhangi bir disketin üzerine mıknatıs tutulduğunda, disket üzerinde bulunan veriler bozulmaktadır. Manyetik ortamlar, zamanla manyetiklik özelliklerini kaybetmekte, bu da o ortam üzerinde bulunan verilerin zamanla kaybolmasına neden olmaktadır. Saklama için öngörülen süre genellikle üç yıldır. Bilgiler her iki yılda bir yenilenmelidir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Optik Depolama Yoğun Disk (YD) ve Sayısal Görüntü Diskleri’nde (SGD) kullanılmaktadır. Veriler, disk yüzeyinde yoğun bir laser ışık demeti gönderilerek oluşturulan, koyu ve açık noktalar kullanılarak depolanmaktadır. Disk yüzeyinde oluşturulan derin çukurlar “çukur (pit)”, düz bölgeler ise “düzlük (land)” olarak adlandırılmaktadır. Ortam üzerindeki çukur ve düzlükler güçlü bir mikroskopla rahatlıkla görülebilir durumdadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Optik Ortamdaki Bilgilerin Korunması Optik ortam üzerindeki çukur ve düz alanlar, veriyi gösteren 1’ler ve 0’lar olarak kullanılmaktadır. Optik depolama aygıtları, optik ortamlar üzerine kaydedilmiş verileri düşük güçlü bir laser ışığı kullanarak okumaktadırlar. Laser ışığı diskin yüzeyine gönderilmekte, yansıyan ışık miktarına göre o bölgede bulunan verinin değeri elde edilmektedir. Optik ortam üzerine kaydedilmiş veriler, manyetik ortamdakine göre daha kalıcı ve bozulamaz olarak kabul edilmektedir. Optik depolama birimlerinin bilgi depolama ömürlerinin teorikte sonsuz olduğu kabul edilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Disket Esnek bir malzeme olan ince polyesterden (Mylar) yapılmıştır. Üzeri mıknatıslanabilir bir malzeme olan “demir oksit” ile kaplanmıştır. Boyutları küçüktür, ucuz ve kolay taşınırdır. Farklı boyut ve kapasitelerde üretilmişlerdir. Bilgisayarların ilk zamanlarında 8 inç (~20 cm) Kişisel bilgisayarlarda kullanılmak üzere 5.25 inç ve 3.5 inç boyutunda üretilmişlerdir. Biçimlendirilmiş olarak 1.44 MB veri depolama kapasitesine sahiptir. Günümüzde çok daha yüksek kapasitelere sahip olan türleri kullanılabilmektedir. SuperDisk : 120/240 MB © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sabit Disk Fixed disk, hard disk Başlıca depolama birimleri. Üst üste konmuş ve yüzeyleri manyetik oksit ile kaplanmış metal plakalardan oluşmaktadır. Üst üste konmuş metal plakalar bir disk paketini oluşturmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Disk Plakaları Farklı sayıda metal plakaya sahip olan değişik türlerde sabit diskler bulunmaktadır. Bazı disk modellerinde her plakanın alt ve üst yüzeyleri kullanılır. Bazı disk modellerinde en üst ve en alt yüzeyler kullanılmaz. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Disklerde Okuma Mekanizması Sabit disklerde, tüm disk plakaları aynı motora bağlı oldukları için aynı zamanda dönmekte ve aynı anda yalnızca birisinden bilgi okunmaktadır. Bilgi okumayı/yazmayı sağlayan birim, “bağlantı kolu” adı verilen bir mekanizma üzerine monte edilmiştir. Bu bağlantı kolu üzerinde bulunan okuma/yazma kafaları, kolun ileri-geri hareketi sırasında bilginin okunacağı veya yazılacağı konum üzerine gitmektedir. Okuma/yazma kafaları ile disk yüzeyleri arasında bir cm’nin birkaç milyonda biri kadar bir aralık bulunmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Disk Kapasiteleri ve Erişim Hızı Sabit disklerin kapasiteleri, üretim teknolojilerinin gelişimine paralel olarak artmıştır. 1980li yılların başlarında 5.25 inç, 10 MB Günümüzde 3.5 inç 400 GB Dizüstü bilgisayarlar gibi değişik türdeki bilgisayar sistemleri için üretilen diskler daha küçük boyutlarda da olabilmektedir. Disk üzerinde bulunan bilgilere erişmek için gereken zaman da disk seçiminde önemli bir faktördür. Günümüzde kullanılan sabit disklerde 6-11 ms (milisaniye) zaman aralığında bilgiye erişim süresi kabul edilebilir bir değerdir. Bu değer, diskin dakikadaki dönüş hızına da bağlıdır. Kişisel bilgisayar sistemlerinde yaygın olarak kullanılan disklerin dönüş hızları 5,400, 7,200 hatta 10,000 devire kadar ulaşabilmektedir. Daha yüksek devir hızı, bilgiye daha hızlı erişim anlamına gelmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Disk Üzerinde Bilginin Düzenlenmesi ve Bilgiye Erişim Bir disk üzerinde verilerin fiziksel olarak düzenlenmeleri farklı şekillerde ifade edilmektedir. Hem disket hem de disklerde bilgilerin ortak olarak depolandıkları düzenlemelerde temel olan karakteristikler: “iz (track)”, “bölüm (sector)” “küme (cluster)” ve “silindir (cylinder)” © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İz (Track) Bir iz, diskin merkezinden dışına doğru eşit aralıklarla tanımlanmış dairesel bölgelerin herbirine verilen genel bir addır. Bu alanlar, disk döndükçe okuma-yazma kafası altından geçmektedir. Standart disketler 80 izden oluşurlarken, diskler 1,000 veya daha fazla ize sahip olabilirler. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Bölüm (Sector) Bölüm, disk üzerinde bulunan izlerin sabit büyüklükte veri içerecek şekilde bölümlenmeleri ile oluşmuş disk alanlarıdır. Bu bölünme, diskin eşit açılarla bölünmesi ile oluşturulur. Her iz, aynı sayıda ve eşit kapasitede bölüm içermektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

İz’deki Veriye Erişim Verinin üzerinde bulunduğu yüzey, iz ve bölüm numaralarının bilinmelidir. Diskin dairesel özelliğinden dolayı, diskin merkezine en yakın olan iz üzerindeki bir bölümün içerdiği bilgi ile en dışta bulunan iz üzerinde bulunan bölümün içerdikleri bilgi miktarı eşittir. Bu da disk üzerindeki alanların verimsiz kullanılmasını beraberinde getirmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Zon Kayıt (Zone Recording) Disk üzerinde bulunan izlerden içte bulunanlardaki bölüm sayıları, dışa doğru gittikçe arttırılmaktadır Farklı izlerde farklı bölüm sayıları elde edilmektedir Disk daha verimli kullanılmaktadır. Disk üzerinde bulunan her bölüm aynı sayıda veri depolayabilmektedir. Disk üzerinde ne kadar çok bölüm tanımlanabilirse o kadar çok veri depolanabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Küme (Cluster) Disk üzerinde yanyana bulunan sabit sayıdaki bölümün bir araya gelmesinden oluşur. İşletim sistemi tarafından tek bir depolama birimi olarak değerlendirilir Dosyalar kümeler temelinde depolanır. Herhangi bir dosya bir kaç karakterden oluşmuş olsa dahi bir kümeyi tümüyle kullanmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Silindir (Cylinder) Bir sabit disk, 1’den daha fazla disk plakalarından oluşabilmektedir. Üstüste olan plakalarda bulunan aynı hizadaki izlere “silindir” adı verilmektedir. Okuma-yazma kafalarının aynı anda üzerinde bulunduğu izlerin tümüdür. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Veriye Erişim Süresi Bilgilere erişmek için gereken süre, erişim zamanı olarak adlandırılmaktatır. Üç ana bileşenden oluşur. Arama Zamanı Gecikmesi: Bir bilginin disk üzerinde nerede olduğunun bir dizin aracılığı ile bulunmasını için geçen süreyi göstermektedir. Bu süre, çok az mekanik hareket içermesi nedeniyle çok küçük miktarda olmaktadır. Kafa Yerleşimi Gecikmesi: Diskin okuyucu-yazıcı kafalarının bilginin bulunduğu bölgeye gitmesi için gereken süredir. Mekanik hareket içermesi nedeni ile bu süre büyük değerlere erişebilmektedir. Dönme gecikmesi: Diskin, bilginin bulunduğu yere gelmesi sırasında sözkonusu olan dönme hareketi nedeniyle olan gecikmedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Disk Erişim Teknolojileri Tüm sabit disk sürücü mekanizmaları denetleyici olarak adlandırılan bir devre kartı bulundurmaktadır. Bu kart, sabit diskin bilgiye erişebilmek için gereken dönme miktarını ve okuma-yazma kafalarının yerleşimlerini belirlemektedir. Disk sürücüler, denetleyicinin türüne göre disk sürücüler sınıflandırılmaktadır. Sabit disk denetleme mekanizmaları ATA ve SCSI olarak iki gruba ayrılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Tümleşik Sürücü Elektroniği (IDE) Sabit diskleri tanımlarken yaygın olarak kullanılan bir deyimdir. IDE (Integrated Drive Electronics, Tümleşik Sürücü Elektroniği), kendi içinde bir denetleyici (controller) bulunan herhangi bir sürücüyü ifade etmektedir. Yaygın olarak kullanılan IDE arayüzleri, ATA (Advanced Technology Attachment: Gelişmiş Teknoloji Eklentisi) olarak da adlandırılmaktadır. AT deyimi IBM PC/AT modelinden gelmektedir. Günümüzüdeki sürücülerin çoğunluğu IDE’dir. Bu teknolojide, denetleyici sürücünün üzerinde bulunmakta ve daha kısa veri iletim mesafeleri sözkonusu olmaktadır. Sürücünün güvenilirliği arttırılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

ATA IDE ATA IDE, IDE’nin en revaçta şeklidir. İlk olarak CDC, Compaq ve Western Digital tarafından üretilmiştir. 1980’lerin sonlarına doğru ANSI tarafından standart olarak belirlenmiştir. Bu standartlaştırma ile, Eski ve yeni disk sürücüleri ve firmalar arasındaki uyumsuzluk ortadan kaldırılmıştır. ATA IDE teknolojisi ile 1’den fazla sürücünün arka arkaya bağlanbilmeleri sağlanmıştır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

ATA-2 (EIDE) ATA teknolojisinin geliştirilmiş bir şeklidir. Geliştirilmiş IDE (EIDE:Enhanced IDE) olarak da adlandırılmaktadır. EIDE teknolojisinde Programlı Giriş/Çıkış (PIO:Programmed Input/Output) Doğrudan Bellek Erişimi (DMA:Direct Memory Access) teknikleri kullanılmaktadır. EIDE teknolojisinde daha büyük disk kapasiteleri ve daha yüksek veri iletim hızları elde edilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

PATA-SATA ATA disk erişim teknolojisi, Koşut Ata (PATA: Parallel ATA) ve dizisel ATA (SATA:Serial ATA) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. UltraDMA, DBE teknolojisinin en güncel sürümüdür. DMA ve UltraATA teknolojileri genellikle birlikte kullanılmaktadır. PATA teknolojisi disk sürücüler için kullanılır ATAPI veya PATAPI (AT Attachment Packet Interface, Parallel ATAPI, AT Ek Paket Arayüzü, Koşut Ek Paket Arayüzü) YD, SGD ve teyp aygıtları için kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

SATA-SATAPI SATA veya SATAPI arayüzü, yalnızca disk sürücülere bilgi aktarmak ve disk sürücülerden bilgi almak için kullanılmaktadır. Arayüz başka bir aygıtla paylaşılmadığı için bu tür arayüzlerde veri iletim hızları 6.0 GB (gigabyte) mertebesine kadar çıkabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

SCSI “KBSA: Küçük Bilgisayar Sistem Arayüzü (SCSI:Small Computer Systems Interface) IDE teknolojisinin yeterli olmadığı durumlarda kullanılır. Veri iletim hızları IDE teknolojisine göre iki kattan fazla artmaktadır. Bir bilgisayara 1’den fazla depolama birimi, gerek içsel, gerekse de dışsal olarak bağlanabilmektedir. Sistemlerin daha da genişlemesi sağlanabilmektedir. Günümüzde birçok sunucu ve iş istasyonunda bu teknolojiyi kullanan depolama birimleri kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

DMA, UltraDMA, UltraATA Birçok kişisel bilgisayarda kullanılan teknolojide, veriler diskten denetleyici aracılığı ile işlemciye, oradan da işlenmek üzere belleğe aktarılmaktadır. Doğrudan Bellek Erişimi (DMA:Direct Memory Access; DBE) teknolojisi bilgisayarın verileri diskten alıp doğrudan belleğe aktarmasını sağlamaktadır. Bu teknolojide işlemcinin araya girmesine gerek kalmamaktadır. UltraDMA, DBE teknolojisinin en güncel sürümüdür. DMA ve UltraATA teknolojileri genellikle birlikte kullanılmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Optik Diskler Başlıca ik gruba ayrılırlar. Birinci grup: İkinci grup: Üzerine fabrikasyon olarak bilgi yazılabilen diskleri içermektedir. Bu diskler, üzerlerine yalnızca bir kez ve özel makinalarla bilgi yazılabilecek şekilde üretilmiş olup, firmalar tarafından geliştirilen yazılımların dağıtımları için kullanılmaktadır. İkinci grup: Bilgisayar kullanıcılarının bilgilerini depolayabilmeleri için üretilmişlerdir. Bu disklerin üzerine bir kere bilgi yazılabilmekte, birçok kez bu bilgi okunabilmektedir. Bir kere yaz, çok kez oku (WORM: Write Once Read Many) olarak adlandırılan bu diskler, özellikle güvenli olarak saklanması istenilen bilgilerin depolanmalarında kullanılmaktadır. Bir kez üzerlerine yazıldığında disk üzerindeki bilgiler silinememektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Yoğun Disk YD-YOB (Yoğun Disk-Yalnızca Okunur Bellek; CD-ROM: Compact Disc-Read Only Memory): Kapasiteleri 700 MB seviyesindedir. Kaydedilebilir Yoğun Disk (KYD; CD-R: Compact Disc-Recordable), Kendisine yalnızca bir kez kayıt yapılabilir Yazma işlemini için özel bir sürücü aygıtı ve özel yoğun diskler gerekmektedir. Üzerine kayıt yapılan KYD’ler herhangi bir KYD sürücü veya YD sürücüde okunabilirler. Yeniden Yazılabilir Yoğun Disk (YYYD, Y3D; CD-RW: Compact Disk Re-Writable): Üzerlerine birçok kez veri kaydedilebilir ve silinebilir. Bu disklerin bazı YD sürücüler tarafından okunamama gibi problemlerle karşılaşmaları da sözkonusu olmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Sayısal Görüntü Diski Sayısal Görüntü Diski (SGD) (DVD: Digital Versatile Disk, Sayısal Kalıcı Disk; önceleri Digital Video Disk-Sayısal Görüntü Diski), Video Yoğun Disklerinin (VCD:Video Compact Disk) yerini almak üzere tasarlanmıştır. Veri depolama aygıtı olarak bilgisayarlarda da kullanım alanı bulmuştur. Depolama kapasiteleri 4.7 GB ile 17 GB arasında değişebilmektedir. SGD’lerin her iki yüzeyine de veri kaydedilebilmekte, böylece depolama kapasiteleri 17 GB’a kadar çıkabilmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Manyeto-Optik Disk Manyeto-optik (MO:Magneto-optical) Melez disk türü olarak Manyetik ve optik depolama birimlerinin avantajlarını biraraya getirmektedir. Optik disklerde olduğu gibi yüksek kapasitelere sahiptir. Bilgiler manyetik disklerde olduğu gibi yazılmaktadır. Disk yüzeyi plastik bir malzeme ile kaplı olup, altında ise manyetik olarak duyarlı metal kristaller içermektedir. Verilerin yazılması sırasında bir laser ışığı plastik yüzey üzerinde mikroskobik bir delik açmakta, ve bir mıknatıs da plastik soğumadan metal parçacıklarını düzenlemektedir. Kristaller, bazıları ışığı yansıtacak şekilde düzenlenmekte, verilerin diskten okunması sırasında ise yalnızca ışığı yansıtan kristaller ele alınmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Manyetik Teypler Bilgisayarların ilk dönemlerinden itibaren yaygın olarak kullanılmaktadır. Günümüzde disk ve optik depolama birimlerinin kapasitelerinin artmasına bağlı olarak kullanımları azalmıştır. Teknolojinin gelişimine bağlı olarak değişik şekil ve ebatlarda üretilmişlerdir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Manyetik Teyplerde Bilgi Depolama Manyetik teyplerdeki bilgi depolama sistemi, sabit disk veya disketteki bilgi depolama sistemine benzemektedir. Diğer depolama birimlerinde, birim üzerine kaydedilmiş olan herhangi bir veriye doğrudan ulaşılabilir (Doğrudan Erişim). Manyetik teyplerde herhangi bir bilgiye, teybi o bilginin olduğu yere kadar ilerleterek erişilir. Manyetik teyplerde bilgiye erişim “sıralı” olmaktadır. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118

Manyetik Teyplerin Kullanım Alanları Veri kayıt ve okuma hızlarının yavaşlığı nedeniyle yalnızca yedekleme amaçlı olarak kulanılmaktadır. Teyp kapasiteleri teknolojinin gelişimine bağlı olarak artmıştır. Kişisel bilgisayar sistemlerinde kullanım alanı bulamamıştır. Manyetik teypler, genellikle orta ve büyük boy sistemlerde verilerin yedeklenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Manyetik ortamlar zamanla manyetiklik özelliklerini kaybetmektedirler. Manyetik teyplerde çok uzun süre bilgi saklamak sağlıklı olamayabilmektedir. Manyetik teypler, günlük veya yıllık yedekleme işlemlerinde kullanılmakta, üzerlerindeki bilgi sürekli yenilenmektedir. Bu teyplerin saklandıkları ortamın da belirli ısı ve nem koşullarını sağlaması gerekmektedir. © 2009; Prof.Dr.Yalçın ÇEBİ; DEÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü; 118