FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Isı alan buzun eridiğini Yeterince ısı alan suyun kaynadığını Yazın elektrik tellerinin sarktığını Kışın bazı yerlerde suların donduğunu

Madde ısıtıldığında yani ısı enerjisi aldığında FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Isı alan maddelerin taneciklerinin enerjisi artar. Bunun sonucunda tanecikler daha hızlı titreşir. Madde ısıtıldığında yani ısı enerjisi aldığında

! FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Bütün maddelerin tanecikleri hareket halindedir. Şekildeki kapta bulunan su tanecikleri hareket halinde olduğundan sürekli olarak birbirleriyle çarpışarak birbirine enerji aktarırlar. Bundan dolayı kaptaki su taneciklerinin aynı hızla hareket ettiğini söyleyemeyiz. Ortalama hareket enerjisinden bahsedilebilir. ! Maddeyi oluşturan taneciklerin kinetik enerjilerinin ortalaması sıcaklık olarak ifade edilir.

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Sıcaklık bir enerji türü değildir. Maddelerin sıcaklıkları termometre ile ölçülür. Sıvılı termometre içerisinde civa ve alkol gibi sıvılar bulunur. Sıvı seviyesinin karşısındaki sayılar ölçülen sıcaklığı celcius (selsiyus) olarak gösterir. Termometrelerde derecelendirme buzun erime (00C) ve suyun kaynama sıcaklıkları (1000C) baz alınarak yapılmıştır. Sıcaklığın sıfırın altında olması moleküllerin enerjisinin sıfır olduğu anlamına gelmez.

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Sıvılı termometrenin çalışma prensibi; Isınan maddenin hacminin büyümesi, soğuyan maddelerin hacimlerinin küçülmesi Sıcaklıkları farklı iki maddenin birbirine temas ettiğinde sıcak olanın soğuması, soğuk olanın ısınması ve sonunda ortak bir sıcaklığa ulaşmaları gibi özelliklere dayanır.

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Kullanım alanlarına göre çok farklı termometreler yapılmıştır.

! FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Sıcaklıkları farklı olan maddeler birbirine temas ettirildiğinde titreşimi fazla maddenin tanecikleri, titreşimi yavaş olan maddenin taneciklerine çarpar ve taneciklerin titreşimini arttırır. A maddesinin sıcaklığı daha fazla olduğundan ısı verecektir, B maddesi de bu ısıyı alacaktır. İkisi de aynı sıcaklığa gelene kadar bu süreç devam eder. ! A B Sıcak madde ile soğuk madde birbirine temas ettirildiğinde sıcak maddeden soğuk maddeye aktarılan enerjiye ISI denir. Isı kalorimetre hesaplamaları ile belirlenebilir. 500C 200C

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Sıcaklıkları eşit olan maddeler arasında ısı alışverişi olmaz. Isı, maddeler arasında aktarılan enerji olduğundan “havanın ısısı” ya da “suyun ısısı” gibi ifadeler kullanmamız doğru olmaz. Maddelerin aldığı veya verdiği ısıdan bahsetmek daha doğru olur. A B 500C 500C

Sıcaklığı fazla olan maddeden az olan maddeye doğru ısı aktarımı olur. FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Aşağıda verilen cisimler arası aktarılan ısının yönü nasıl olmalıdır? D A B C 150C 50C 400C 100C Sıcaklığı fazla olan maddeden az olan maddeye doğru ısı aktarımı olur.

! FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Sıcaklık artışı az (Taneciklerin ortalama kinetik enerjileri az) Sıcaklık artışı fazla (Taneciklerin ortalama kinetik enerjileri fazla) Kütlesi büyük madde (Tanecik sayısı fazla) Kütlesi küçük madde (Tanecik sayısı az) Eşit miktarda ısı verilen aynı tür maddelerden oluşan kütlesi küçük olan II. kaptaki tanecikler daha fazla ortalama kinetik enerjiye sahip olur. ! Dolayısıyla kütlesi az olanın sıcaklığı daha fazla artar.

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Eşit miktarda ısı alan aynı cins sıvılardan kütlesi az olanın sıcaklık artışı fazla olur. Maddenin sıcaklık artışına bakarak maddelerden hangisinin kütlesinin daha fazla olduğunu anlayabiliriz. Özdeş ısıtıcılarla ısıtılan X maddesinin farklı kütlelerdeki sıcaklık değişimleri verilmiştir. Madde Başlangıç Sıcaklığı (0C) 2 dk sonraki sıcaklık (0C) 4 dk sonraki sıcaklık (0C) 6 dk sonraki sıcaklık (0C) 8 dk sonraki sıcaklık (0C) I 30 32 34 36 38 II 31 33 III 39 42 IV 35 40 45 50 Kütlelerini IV˂III˂I˂II şeklinde sıralayabiliriz.

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Aşağıda ilk sıcaklıkları eşit aynı cins sıvıların farklı miktarları verilmektedir. Buna göre; a) Sıvılar özdeş ısıtıcılarda eşit süre ısıtılırsa sıcaklık değişimleri arasındaki ilişki ne olur? I˃II˃III b) Sıvıların sıcaklıklarını eşit miktarda arttırmak için gerekli olan ısı miktarları arasındaki ilişki nedir? III˃II˃I I II III 50g 100g 200g

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Aşağıda verilen kaplarda sıcaklık ve kütle değerleri verilen sular bulunmaktadır. a) Hangi kaplardaki suyun taneciklerinin ortalama hareket enerjileri birbirine eşittir? b) Hangi kaptaki su daha fazla buz eritir? a) Sıcaklık taneciklerin kinetik enerjilerinin ortalamasıdır. Madde miktarına bağlı değildir. I = II b) Toplam hareket enerjisi fazla olan daha fazla buz eritir. II I II III 500C 500C 300C 100g 300g 100g

FEN ve TEKNOLOJİ / ISI ve SICAKLIK Isı Sıcaklık 1.Sıcak maddeden soğuk maddeye aktarılan enerjidir. 1. Maddeyi oluşturan taneciklerin kinetik enerjilerinin ortalamasına sıcaklık denir. 2. Isı bir enerji çeşididir. 2. Sıcaklık ise bir ölçümdür. 3. Isı kalorimetre hesaplamaları ile belirlenir. 3. Sıcaklık termometre ile ölçülür. 4. Isı birimi kalori (cal) veya joule’dür. 4. Sıcaklık birimi ise 0C. 5. Isı madde miktarına bağlıdır. 5. Sıcaklık madde miktarına bağlı değildir.